Nieuws Wie kan de actuele grote maatschappelijke uitdagingen dragen? Staat er ergens een nieuwe Atlas op, de Griekse god die de hele kosmos op zijn nek droeg? Zo’n ‘god’ blijkt in onze wereld lastig te vinden. We leven in een tijd van onzekerheid over gemeenschappelijke waarden en normen. Mondiaal en ook nationaal kunnen we niet meer om een divers palet aan waarden heen. De winst van het Forum voor Democratie bij de provinciale verkiezingen sluit hier op aan. De partij heeft als basis de boodschap dat het tijd is voor een ander politiek systeem. Zo pleit ze voor de e-democratie: luisteren en oog hebben voor de belangen van burgers door hen online te betrekken bij maatschappelijke vraagstukken.
Ook gebiedsontwikkeling staat voor een aantal maatschappelijke uitdagingen. Vele hiervan vragen om duidelijke keuzes op regionaal en nationaal niveau. Of het nu gaat om lokale ouderenzorg en de woningbouwopgave of Europese en mondiale vraagstukken als mobiliteit (vliegen en OV), energie en het klimaat. Na de relatief rustige Vinex-tijd met grotendeels ‘wonen in de wei’, is de diversiteit in omvang van woningbouwlocaties sterk veranderd. Binnenstedelijk, maar ook buitenstedelijk zijn gebiedsopgaven - mede door de genoemde maatschappelijke vraagstukken - complexer geworden. Er is sprake van een grotere diversiteit aan relevante actoren, ieder met hun eigen waarden en belangen, die makkelijk tot botsingen kunnen leiden bij het zoeken naar oplossingen.
’De diversiteit in omvang van woningbouwlocaties is sterk veranderd
De nieuwe omgevingswet speelt hier op in. Deze wet streeft een samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving na. Zij bundelt de wetgeving en de regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. De kunst hierbij is het vinden van de balans tussen het beschermen en benutten van de fysieke leefomgeving. Het op democratische wijze in beeld brengen van diverse waarden bij relevante actoren en burgers is hierbij een bruikbaar instrument. Het geeft inzicht waar sprake is van overeenkomst en waar tegenstand kan worden verwacht.
De gesprekken over het klimaatakkoord zijn hiervoor een goede leerschool. Regionaal en lokaal is voor het klimaatakkoord veel werk verricht. De hieruit komende ruimtelijke opgaven delen niet alleen de behoeft aan harde en duidelijke nationale keuzes met een meerderheid van stemmen, maar ook ruimte en flexibiliteit om in te kunnen springen op lokale zaken en op mondiale en technologische ontwikkelingen. Met de factor tijd gaat het om het schetsen van mogelijke en gewenste langetermijnperspectieven, én om het vertrouwen op kleinere, incrementele stappen. Kortom, benut de rationele feiten, maar beweeg ook mee, en neem besluiten op een moment dat het maatschappelijk past.
’Meer debat, meer strijd om aandacht en meer machtsvertoon
De wereld samen dragen gaat niet zonder strijd. Dit zien we bij de klimaatopgave en de hierbij horende Regionale Energie Strategie (RES). Na relatieve stille jaren in de ruimtelijke ordening, verwacht ik dat de komende jaren lawaaiiger zullen zijn. Meer debat, meer strijd om aandacht en meer machtsvertoon. Mondiaal is dit ultiem zichtbaar met de handelsoorlog tussen China en de VS. President Trump zet druk op China met het verkondigen van een verdere verhoging van de importheffing op Chinese goederen. Hiermee hoopt hij onder andere de Chinese markt – met nu nog veel staatsbedrijven- toegankelijker, transparanter en deels meer privaat te maken. President Xi Jinping richt zich ondertussen op het versterken van economische samenwerking via de Zijderoute, onder het motto van een win-winsituatie voor alle deelnemers. Maar tegelijkertijd focust hij via het uitgeven van leningen op het vergroten van de Chinese macht in diverse landen (loan to own). Deze machtspolitiek staat in schril contrast met het gecentraliseerde ‘kippenhok’ Europa.
’Online in beeld brengen wat de burgers vinden staat nog in de kinderschoenen
Kan gebiedsontwikkeling hier iets van leren? Ja, ook hier staan we nationaal voor economische investeringskeuzes. Zo laat recent onderzoek van het PBL zien dat extra overheidsinvesteringen in zwakkere regio’s meer opleveren voor de sterkere omliggende regio’s. Zoals al eerder zichtbaar is geworden, vraagt de leefbaarheid in krimpregio’s om extra overheidsinvesteringen en aandacht. Weeg dit mee bij nationale besluiten om te komen tot passende oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven. Denk aan investeren in betaalbaar wonen vanuit het perspectief van onze ‘Holland Metropool’, inclusief een zeer ruim gebied om de grote steden heen. Met een integrale bril: wat zijn bijvoorbeeld bereikbare locaties waar bij bebouwingen de files niet worden verhoogd? Of voor de Veenkoloniën: bijdragen aan het klimaatakkoord met windmolens in ruil voor extra publiek geld voor onderwijs en ouderenzorg?
Online in beeld brengen wat de burgers vinden staat nog in de kinderschoenen en is nu nog iets te kort door de bocht voor de Haagse aanpak. Maar toch, richt de nationale blik niet alleen Europees en mondiaal. Denk aan Atlas in deze tijd: kijk voor de grote maatschappelijke opgaven naar de hele wereld, maar vergeet voor Nederland niet de benodigde tijd met ruimte voor oplossingen van burgers lokaal!
Cover: Wikimedia Commons, Public Domain
Cover: ‘atlas wikimedia commons’ door Edward Burne-Jones (bron: Wikimedia commons) onder CC0 1.0, uitsnede van origineel
Door Agnes Franzen
Strategisch adviseur SKG/TU Delft en medeoprichter/hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu (2010-2017)
