GO Drone: Koepelgevangenissen

Het gebouwtype ‘koepelgevangenis’, een gevangenis bestaande uit een grote koepel, werd door architect en ingenieur Metzelaar ontworpen tegen het einde van de 19 de eeuw. De cirkelvormige opzet van het gebouw maakte het mogelijk dat de gevangenen vanuit het midden van het gebouw makkelijk bewaakt konden worden. In 1791 is dit panopticum- principe bedacht door de Engelsman Bentham. 

Koepelgevangenis Arnhem

Op 22 maart 2013 werd bekend dat de koepelgevangenis in Arnhem gesloten zou worden. Daarna diende het gebouw als huis van bewaring en in september 2015 wees het COA de voormalige gevangenis aan als opvangcentrum voor vluchtelingen. Onlangs werd het gebouw inclusief het terrein eromheen met bijgebouwen te koop gezet. In totaal een oppervlakte van 20.000 m 2 . Het complex leent zich goed voor een combinatie van wonen met werken of andere functies (zorg, maatschappelijke voorzieningen). Huurhuizen en woningen voor één- en tweepersoons huishoudens zijn er nu relatief weinig in de directe omgeving. Nieuwe functies mogen niet te veel verkeers- of parkeeroverlast opleveren. De muur rond het terrein mag niet gesloopt worden, maar kleinere doorbraken kunnen wel en maken het terrein juist toegankelijk. In mei 2018 wordt de koper bekend gemaakt; tot die tijd zijn er verschillende (kleine) bedrijven in de voormalige gevangenis gehuisvest. Er kunnen escape room-spellen gespeeld worden en er zit er een cateringbedrijf in de oude personeelskantine. 

Koepelgevangenis Breda

Tegelijkertijd met de koepegevangenis in Arnhem, werd bekend dat de koepelgevangenis in Breda gesloten zou worden; dit in verband met bezuinigingen. De laatste gevangenen hebben de gevangenis in 2014 verlaten. In de periode daarna woonden er net als in de koepelgevangenis in Arnhem asielzoekers. Medio juli 2017 ging het gebouw in de openbare verkoop, aangezien koop door de gemeente Breda vanwege de grote financiële risico's niet mogelijk was. De gemeente ziet graag een vrijetijdsfunctie in de voormalige gevangenis verschijnen. De komende tijd trekken er ondernemers en kunstenaars in het pand. Een aantal gebouwen op het terrein wordt bovendien gebruikt als woonruimte voor kwetsbare mensen die zorg nodig hebben. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft dat besloten om leegstand van dit gebouw, gelegen in het centrum van de stad, te voorkomen omdat het naar verwachting nog zeker twee jaar duurt tot er een nieuwe bestemming is gevonden. 

Koepelgevangenis Haarlem

Dit jaar studeerde Annette Bos af aan de Academie van Bouwkunst met een herontwerp voor de koepelgevangis in Haarlem. Zij stelt voor om het dichtgeslibde en benauwde terrein weer ademruimte te geven door de sloop van een aantal gebouwen. Het sloopmateriaal wordt hergebruikt om een park aan te leggen. Smalle doorgangen in de oude muur om het terrein verbinden het park met de stad. Deze minimale ‘incisies’ in de muur benadrukken het oorspronkelijke karakter van het terrein. Het voormalige gevangenisterrein wordt getransformeerd tot een uitnodigende plek voor musici, muziekliefhebbers en alle Haarlemmers, met een programma dat aansluit bij de ambities van Haarlem en dat haar identiteit als popstad versterkt. Er komen onder meer podia, oefenruimtes, opnamestudio’s, werkplaatsen voor instrumentenbouwers, muziek-startups, een vinylwinkel, en er is ook ruimte voor horeca. Het plan verrijkt het sterke popklimaat van de Spaarnestad met een vrijplaats voor musici. In de koepel komt een opblaasbaar luchtobject met een akoestische huid. Hierdoor ontstaan twee concertzalen met ieder een eigen atmosfeer. De enorme ruimte is op die manier flexibel in te delen voor talloze soorten concerten en optredens, van intiem tot grootschalig. Dit maakt tijdelijk gebruik mogelijk zodat de ziel van de koepel behouden blijft. Controle verandert in dynamiek.
Anno 2017 zijn er plannen om in deze koepelgevangenis te Haarlem een University College te huisvesten.

Bron: nl.wikipedia.org, nrp.nl/nieuws/wie-wordt- nieuwe-eigenaar- koepelgevangenis-arnhem/ en bouwformatie.nl