GO Drone: van Tropicana naar BlueCity

4 mei 2017

6 minuten

Nieuws In het voormalige zwemparadijs Tropicana worden tegenwoordig meubels gemaakt uit bijenwas, wordt afvalverwerking gedaan door wormen en worden oesterzwammen gekweekt op koffiedrab. Het zijn de initiatieven van verschillende enthousiaste ondernemers, die gezamenlijk een voorbeeld zijn voor de circulaire stad. Wat kunnen gebiedsontwikkelaars leren van deze transformatie? Yvette Govaart, sinds de initiatieffase betrokken bij BlueCity, beantwoordt drie vragen over de betekenis van de transformatie voor circulaire gebiedsontwikkeling.

Broedplaats aan de Maas

Na de sluiting van Tropicana in 2010 kwamen de ondernemers van RotterZwam, Mark Slegers en Siemen Cox, tezamen en richtten BlueCity op; een startup die in 2015 het leegstaande pand kocht voor 1,7 miljoen euro. Het idee ontstond om Tropicana om te toveren tot een bruisend voorbeeld voor de Nederlandse economie, op het gebied van ondernemerschap, hergebruik en duurzaamheid. En zo geschiedde. Inmiddels is BlueCity een goedlopende broedplaats en sluiten verschillende bedrijfjes netwerken door innovatieve samenwerking. Zo is het koffiedik dat overblijft bij de Aloha-bar de voedingsbodem voor de oesterzwammen van RotterZwam. De C02 die daar bij vrijkomt, gebruikt Spireaux bij de productie van spirulina -een blauwgroene zoutwateralg die als ingrediënt dient voor vegaburgers en smoothies-. BlueCity volgt de principes van de Blauwe Economie, waar er niet per se in kringlopen (zoals bij de circulaire economie) wordt gedacht, maar in netwerken. Het verbinden van processen, door afval van het ene proces te gebruiken voor het andere, staat centraal in de Blauwe Economie.

‘BlueCity1’

De Gemeente Rotterdam ziet BlueCity als een kans om de Nieuwe Maas aantrekkelijker, levendiger, toegankelijker en meer karaktervol te maken. De herinrichting van de buitenruimte van BlueCity is opgenomen in het programma Rotterdamse Rivieroevers, dat in 2016 werd gestart. In dit programma zoekt de Gemeente Rotterdam bewust aansluiting bij bestaande initiatieven zoals BlueCity, om met beperkte gemeentelijke middelen zo efficiënt mogelijk de gestelde doelen te verwezenlijken.

Circulaire gebiedsontwikkeling

Het geloof in de circulaire economie is de laatste jaren flink gegroeid. Ook in gebiedsontwikkeling is circulariteit veel gehoord. Op gebiedsniveau blijkt het toepassen van circulaire modellen echter niet eenvoudig te zijn. In mei 2016 organiseerde SKG Rondetafelgesprekken over de uitdagingen voor circulaire gebiedsontwikkeling in de praktijk. Het verwezenlijken van circulariteit op gebiedsschaal roept nog vele vragen op, zoals:

‘Door wie worden welke kosten en risico’s op zich genomen?’
‘Hoe wordt omgegaan met de vele definities van circulaire economie? Wat hoort er wel en wat niet bij?’
‘Hoe wordt uiteindelijk besloten om bijvoorbeeld voor stadsverwarming te kiezen?'
'Kan circulariteit zich bewijzen in businesscases?’

De vragen geven aan dat er een flinke zoektocht gaande is naar de betekenis en uitwerking van circulaire gebiedsontwikkeling. Ook werd er tijdens de Rondetafelgesprekken gesproken over de relevantie van de zogenoemde ‘living labs’, die op verschillende plekken in het land opdoemen. De deelnemers kwamen overeen dat living labs goede manieren zijn om te experimenteren in de praktijk. Echter, voor een zinvol living lab is het cruciaal dat de lessen worden opgeschaald naar gebiedsniveau.

Drie vragen aan Yvette Govaart

Biedt een living lab als BlueCity ook daadwerkelijk bruikbare lessen voor een circulaire stad? Gebiedsontwikkeling.nu stelde drie vragen aan Yvette Govaart, zij is met haar bedrijf COUP de ontwikkelpartner van BlueCity in de transformatie van Tropicana naar BlueCity. Sinds de initiatieffase is ze betrokken bij BlueCity en is o.a. de bruggenbouwer tussen de gemeente en het bestuur van BlueCity.

BlueCity is opgenomen in het beleid Rivieroevers van de Gemeente Rotterdam. Wat betekent BlueCity voor de ontwikkeling van de aangrenzende rivieroever?

“De ontwikkeling van BlueCity is cruciaal voor een optimale beleving van de kwalitatieve zone langs de rivier die in de toekomst zal ontstaan. Doordat BlueCity de ruimtes aan de kade activeert, opent en in gebruik neemt wordt de kade (beter) beleefd en kan er optimaal worden geprofiteerd van de kwaliteit die ontstaat door de investeringen in de openbare ruimte die de Gemeente uitvoert. Van een grauwe dichte betongevel gaan we naar een deels open, transparante en groene gevel die bijdraagt aan de wens van de Gemeente om de rivieroevers in beeld te vergroenen en te verlevendigen. We denken met de Gemeente na over het programma van eisen voor de buitenruimte en kijken daarbij goed hoe we de wensen van alle betrokken partijen kunnen verenigen in een ontwerpoplossing voor de vergroening van de kade, het huidige parkeerterrein.”

BlueCity is een broedplaats, een ‘living lab’ en een voorbeeldstad. Welke lessen voor een duurzame en circulaire stad kunnen we leren van BlueCity?

“Feitelijk maken we van het pand een kleine voorbeeldstad en laten we zien hoe reststromen van ondernemers maar ook bewoners op elkaar kunnen aansluiten en zelfs waarde kunnen genereren. De manier van denken, het centraal stellen van stromen van materiaal en middelen, het innoveren en zoeken naar duurzamere en lokale oplossingen voor restmateriaal kan op iedere schaal (gebouw, wijk en stad) worden toegepast. We zetten daarbij heel bewust principes uit de natuur centraal. De natuur kent immers geen afval en is continue in staat zich aan te passen en te leren.

Ook bewustzijns- en gedragsverandering is daarbij een belangrijk element. We hechten veel waarde aan het informeren en enthousiasmeren van niet alleen onze community, die al een affiniteit heeft met BlueCity, maar richten ons juist ook op de niet bewuste Rotterdammer met laagdrempelige evenementen. Geen wijzende vinger, maar hands-on oplossingen welke meteen in de eigen werk- en leefomgeving kunnen worden toegepast. We doen – leren – en laten zien, niet alleen de successen maar ook de mislukkingen.”

‘BlueCity3’

Hoe zou er gezorgd kunnen worden dat deze lessen bruikbaar zijn in circulaire gebiedsontwikkeling?

“Het is van belang voortdurend te denken in gebruik van het gebied en hoe een gebied zich zo goed mogelijk kan aanpassen en zich kan gedragen als een ecosysteem dat in balans is. Dat vraagt om kennis en kunde van mensen die “het vak” gebiedsontwikkeling verstaan, integraal denken en handelen en bovendien kunnen denken in ecosystemen. Daarbij is het van cruciaal belang dat er niet wordt gehandeld vanuit de traditionele afgebakende verantwoordelijkheden van partijen (grondeigenaar, projectontwikkelaar, gebouweigenaar en gebruiker), maar dat er wordt gekozen voor een strategie die direct belang zal overstijgen, waaraan iedere betrokken partij zich committeert. Scherpe keuzes moeten immers worden gemaakt: sturen op (duurzame) impact staat soms recht tegenover het maken van winst op korte termijn.

Daarnaast zou mijn advies zijn dat we in de gebiedsontwikkeling het sturen op eindbeelden los durven laten omdat het zo vaak de flexibiliteit die je nodig hebt in circulair en duurzaam ontwikkelen van gebieden en gebouwen in de weg staat. Hoe diverser een ecosysteem, hoe rijker het ecosysteem. Functiemenging moet je ver willen en durven doorvoeren, binnen de grenzen van wat veilig is uiteraard.

Ook de rol van de overheid is daarbij van groot belang. Wij merken bij de transformatie van Tropicana naar BlueCity dat de wet- en regelgeving nog niet is toegerust op het circulair herbestemmen van een bestaand pand naar een gebouw dat vele functies naast, boven en onder elkaar wenst te huisvesten. Het werken met randvoorwaarden, waarbinnen vrijheid ontstaat is belangrijk.”