Goes Noordoost: wat vinden Haan & Laan er eigenlijk van?

Goes is met 30.000 inwoners na Middelburg en Vlissingen de derde stad in Zeeland, ontstaan in de 10e eeuw aan de rand van een kreek. Lakennijverheid, zoutwinning en havenactiviteiten zorgden voor welvaart en rond 1400 voor het verwerven van stadsrechten. De agrarische sector bleef lange tijd een belangrijke economische factor, net als de haven en de centrumfunctie voor de ommelanden. Schepen uit heel Europa legden hier aan. Na de aanleg van de spoorlijn in de 19e eeuw en later de A58 kreeg Goes een centrale positie in Zeeland. In de 20e eeuw brachten de jaren zestig en zeventig meer diensten, industrie en onderwijs, later volgden ook medische voorzieningen. De ligging vlak bij de Westerscheldetunnel zorgt sinds 2003 voor een snelle verbinding met België.

Gemeente neemt initiatief

Goes beschikt over een aantrekkelijke binnenstad en er wordt veel gefietst. In de loop van de tijd groeit de stad naar alle kanten. Vanaf eind jaren zeventig komt nieuwbouw aan de noordoostkant in beeld. Eerst de wijk Noordhoek, gebouwd in de jaren tachtig, dertig jaar later volgt Mannee.

De regionale woningmarktafspraken staan in de ‘Agenda Wonen De Bevelanden 2025’. Het motto is: doe minder aan ontwikkeling en uitbreiding en meer aan beheer en herstructurering. Het belangrijkste voorbeeld van herstructurering is Goese Schans waar een haven- en industrieterrein een meer gemengde bestemming moet krijgen. Ofwel: wonen pal bij gevestigde bedrijvigheid met een label van milieuhinder. Daarnaast staan uitbreidingswijken op het programma waarbij de gemeente momenteel gronden aankoopt voor 500 woningen bij Wilhelminadorp.

De wijk Noordhoek biedt een eenduidig beeld qua architectuur en stedenbouw met voornamelijk twee woonvormen. Behalve vrijstaande woningen van een of twee lagen met kap, in straten met een groen en dorps karakter, staan hier woningen met hun oriëntatie op privé-tuinen en niet op de straat. Het conserverende bestemmingsplan Goes Oost uit 2013 beschrijft de sfeer: “Relatief ingetogen, aansluitend op jaren zeventig mode van donkere, semi-ambachtelijke materialen: bruin hout, rode baksteen en donkere pannen”. Er is geen duidelijk onderscheid tussen voor- en achterkanten, de woningen staan geclusterd rondom woonerven. De wijk heeft groene longen en waterpartijen die oost-west en noord-zuid lopen en aansluiten op de omliggende groengebieden. Het maaiveld varieert in hoogte van + 0,7 meter tot + 2,0 meter boven NAP. Met 588 woningen op 54 hectare bedraagt de dichtheid 11 woningen per hectare. Er wonen ongeveer 1.700 mensen in Noordhoek.

Mannee

In 1990 wijst de gemeente het volgende gebied in Goes Noordoost als potentiële bouwlocatie aan. In 2004 stelt de Raad de Nota van Uitgangspunten vast, in de uitwerking vormt de wijkontsluiting een stevig discussiepunt. Bij de vaststelling van het bestemmingsplan in 2007 is de ambitie om in drie jaar alle grond – grotendeels eigendom van de gemeente – uit te geven.

Het Masterplan van de wijk Mannee onderscheidt wijkdelen De Scherven in het zuidoosten, het Westelijk- en Oostelijk Woonveld en aan de noordzijde De Eilanden. De spil van de wijk is De Vaete: een groen, autovrij plein als hoofdontmoetingsruimte met speelvoorzieningen. In de pleinwanden zijn woningen ondergebracht met daaronder maatschappelijke- en commerciële voorzieningen voor Mannee, Noordhoek en de wijk Goese Meer. Er gelden geen welstandseisen, variaties in kavelgrootte zijn toegestaan en de ligging van de woningen op de percelen is vrij. Lange zichtlijnen moeten een transparante wijk opleveren en een fijnmazig wandelnetwerk biedt een veelheid aan wandelmogelijkheden. Voetgangersbruggetjes sluiten aan op Noordhoek. De maximale bouwhoogte is 9 of 10 meter.

Voor de Woonvelden gelden geen verplichte rooilijnen maar wel minimale afstanden tot de perceelgrenzen zijdelings en achter. Tegenover deze vrijheden stond de verplichting om regenwater af te koppelen en te hergebruiken binnen de woning, een extra investering van enkele duizenden euro’s. Bewoners spannen hierover een rechtszaak aan en winnen. De gemeente is een nog onbekend bedrag kwijt als schadevergoeding. De wijk ligt iets lager dan Noordhoek: het maaiveld bevindt zich op +0,35 tot +0,45 meter NAP. Het bouwrijp maken start in 2008 en wordt een jaar later afgerond. Het bestemmingsplan wordt in 2015 aangepast wat betreft aard en type woningen, omdat de kredietcrisis de bouw vertraagt. Inmiddels zijn alle 410 woningen opgeleverd. Met een oppervlak van 38 hectare is de dichtheid even laag als in Noordhoek.

Wat zien we

Vanaf de Ringbaan Oost lopen we Noordhoek in. De ontsluitingsweg, Noordhoeklaan, heeft een groene middenberm met sprieterige boompjes, aan weerskanten staan kastanjebomen. Eén zijde is bebouwd met vrijstaande woningen van één laag met zadeldak. Aan de overzijde lopen we een typische jaren tachtig buurt in: straten met frequente, onregelmatige krommingen, waar voetgangers, fietsers en auto’s dezelfde smalle rijweg delen en het lastiger oriënteren is. De woningen staan hoger dan de weg, geschakeld in verspringende blokjes van twee, vier of zes met een variatie in dakvormen en houten geveldelen in de kleuren donkerblauw, gedekt groen of bruin.

De voortuinen zijn ruim bemeten, maar nergens zien we heggen of schuttingen om inkijk vanaf de straat tegen te gaan. Het parkeren is opgelost aan de zijkanten van het gebied, in parkeerhoven en in strookjes tussen de woningen; het blik staat nergens voor de voordeur.

Sluipverkeer tegengaan

Verderop aan de Noordhoeklaan zien we de enige publieke voorzieningen, het Calvijn College (op de muur: “In wie geloof jij”) en kerkgebouw De Hoeksteen, onderdak van de Hersteld Hervormde Gemeente. Waar Noordhoek overgaat in Mannee loopt het wegprofiel door, maar daar ligt een knip: een drempel, negen paaltjes, twee bomen en brede steenkorven maken duidelijk dat deze weg niet de nieuwe buurt voor auto’s ontsluit. Een bewoner die de hond uitlaat is benieuwd waarom wij aantekeningen en foto’s maken.

Zelf kwam ze dertig jaar geleden naar Noordhoek, toen tijdens een crisis in de woningbouw vrije kavels werden omgezet naar twee-onder-een-kappers. Jammer dat Mannee gebouwd is, vindt ze, maar ja, het is nodig. Verhuizen? Zeker niet, veel buren wonen hier ook lang. Goes is prima, de winkels liggen op vijf minuten fietsafstand en de oever van de Oosterschelde bereik je in tien minuten. We trekken verder Mannee in via een ruime laan die Jagertje heet. Een Victor Veilig-pop van Veilig Verkeer Nederland wijst erop dat niet iedereen zich hier als een heer in het verkeer gedraagt. Laan ziet het regionale zelfbewustzijn terug in de Zeeuwse vlaggen die we regelmatig zien wapperen.

Plein komt niet uit de verf

We komen bij de Hilleweg, de noord-zuid as, met een fraai zicht op de spitse kerktoren van Kloetinge. Hier rijden auto’s de buurt in en uit via een rotonde. De Hilleweg is zo’n veertig meter breed. Het groene plein, volgens het Masterplan “de spil waar de wijk om draait en die zal dienen als hoofdontmoetingsruimte”, is nog breder. Dit idee is helaas niet waargemaakt. De Multifunctionele Accommodatie De Krul staat niet aan het plein maar richting de rotonde en moet het doen zonder woningen erboven. Eveneens aan de zuidzijde staat appartementengebouw Villa Mannee, dat al evenmin bijdraagt aan pleinvorming, met de oriëntatie van de balkons op het agrarisch buitengebied en de galerijontsluiting richting het plein.

Twee blokjes appartementen aan de noordoostzijde resteren van alle goede pleinwand-bedoelingen, maar de bovenkant daarvan steekt niet uit boven de sobere eengezinswoningen die het merendeel van de pleinbebouwing vormen. Deze ruimte oogt niet als een plein, maar als een verbreding in de Hilleweg. Vandaag treffen we hier slechts één recreërend gezin aan en twee jeugdige bewoners die met een drone spelen. Het grote aantal uit de kluiten gewassen jonge bomen en de waterpartij met trappen beloven wel een koele verblijfplaats in de steeds warmere zomers. Een bord met een plattegrond vormt de start en finish van een beweegroute.

Meanderende straten

De straat Land van Straub is eveneens heel breed. Een wadi is slim gecombineerd met fysieke uitdagingen voor de wat oudere kinderen en trimmers. We slaan linksaf en komen in een buurt met meanderende straten die namen dragen als Moelmeedt, Heulblok en Doornbosje. Hier komt de keuze voor een welstandsvrij regime maximaal tot zijn recht, met uitsluitend vrijstaande woningen op ruime kavels. We zien een grote variatie in materialen en kapvormen. Er bestond een grote vrijheid in de plaatsing van de woningen op de kavels, maar de meeste bewoners kozen voor de privacy van een zo groot mogelijke achtertuin, zodat de woningen met al hun variatie niet erg ver van de weg staan en alsnog een straatwand vormen. Haan grapt dat de Zeeuwen er wel voor zorgen dat ze ruim uit elkaar zitten, vergeleken met de talloze dichtbebouwde recreatieterreinen binnen de provincie.

Een steile betonnen trap brengt ons bovenop de Kattendijksedijk. Deze boomrijke, vroegere zeewering is een prachtige fiets- en looproute. Links van ons zien we Mannee, rechts watervillawijk Goese Meer en 18-holes golfterrein De Goese Golf, niet ver daarachter het Veerse Meer en de weidse Oosterschelde.

Zicht op de Kattendijksedijk

We vinden geen winkels of horeca in deze buurten. Terug op polderniveau staan aan de Karremansweidjes stroken geschakelde patiowoningen, noord-zuid gericht om het zicht op de dijk vanuit de achterliggende buurt open te houden. Paarsgewijs vormen de stroken straatjes. De klinkers liggen hier van gevel tot gevel, een beetje bedrijventerrein-achtig. Tussen de clusters zien we openbare groene ruimtes waar de patio’s aan grenzen, aan het uiteinde loopt een watergang. “Omdat geen welstand gevoerd wordt, is onzeker in welke mate woningen architectonisch op elkaar zullen aansluiten,” zo keek het Masterplan al angstig vooruit. Het welstandsvrije regime is hier echter niet het probleem, wel de verplichte schakeling van niet bij elkaar passende woningen.

Via een fiets-voetgangersbruggetje komen we weer in Noordhoek. Vanuit Mannee is deze wijk nauwelijks zichtbaar door de dichte rij bomen. Deze zijn eind jaren tachtig geplant om de bebouwing uit het zicht te houden vanuit het open land. Aan Siemenwei en Ter Doestwei domineren de eengezinswoningen van één laag met een langskap en rode bakstenen. De Garnaetwei en de Kortemeet bieden qua woningen meer van hetzelfde, maar de ligging aan een breed plantsoen en een singel maakt een wereld van verschil. Onder een zitbankje zien we afval, opvallend omdat de omgeving zo schoon is. Wordt hier gevaped? Nee, het is een weggegooide schrijfpen. Even verder staan we weer op de Noordhoeklaan en lopen we langs de haven de binnenstad in. We verheugen ons op de eindeloze terrassen aan de Grote Markt.

Wat vinden we er van?

De wijken in Goes Noordoost zijn zeer ruim opgezet en de openbare ruimte is goed verzorgd. Het goede beheer en onderhoud van woningen plus hun omgeving is vooral een compliment waard voor Noordhoek, dat ruim dertig jaar oud is en een breder aanbod voor uiteenlopende inkomens biedt dan Mannee. We treffen een informele sfeer, bewoners groeten vrijwel allemaal. De bereikbaarheid met auto, fiets en te voet is goed, maar het openbaar vervoer komt te weinig in de wijk. De nabijheid van binnenstad, buitengebied en de Oosterschelde zorgt voor een aantrekkelijke woonomgeving.

Bouw bij volgende uitbreidingen in hogere dichtheden

‘Groen-stedelijk’ werd het woonmilieu genoemd in het Masterplan, maar wat hier stedelijk is, kunnen we niet ontdekken. In beide wijken pakt het toegepaste stedenbouwkundige principe om naar de bebouwingsranden toe lagere dichtheden te realiseren ongelukkig uit. Grenzen blijken later toch weer verder op te schuiven. Het gevolg is een wel erg lage woningdichtheid. Meer woningzoekenden hadden hier een huis kunnen krijgen wanneer er meer was gebouwd. Met een dichtheid per hectare die twee keer zo hoog zou zijn, blijven wijken als deze nog steeds heel ruim.

Inbreng bewoners bij beheer en onderhoud goed borgen

Zorg als inwoners voor een bewonersvereniging die voldoende representatief is en als een volwaardige gespreks- en onderhandelingspartner kan functioneren richting gemeente en andere belanghebbenden. En die bovendien de saamhorigheid versterkt. De veranderende samenstelling van de bevolking betekent in de toekomst dat de eisen aan voorzieningen ook veranderen. Denk aan meer ouderen en jongeren en minder kinderen. Een vaste inbreng van de bewoners hierbij is van belang.

Wandelnetwerk vergroten

Maak meer logische en aantrekkelijke looproutes naar de binnenstad en overig Goes. De twee wijken zijn goed beloopbaar maar de verbindingen naar buiten zijn veelal kruip-door-sluip-door en bieden weinig keuzemogelijkheden.

Functies toevoegen

Voeg, waar mogelijk, nog een of meerdere functies toe. Het vinden van voldoende draagvlak binnen deze beide kleine wijken zal voor veel voorzieningen of bedrijvigheid niet haalbaar zijn, maar wellicht lukt dat wel met andere wijken erbij, zoals het Masterplan nastreefde.