Casus De gemeente Enschede en provincie Overijssel herontwikkelen de voormalige militaire vliegbasis Twenthe tot een plek voor bedrijven, woningen, natuur en recreatie. Dat concept bleek goed genoeg om de crisis, maatschappelijk debat én oude bommen te overleven.
Projectenmerken
- Locatietype: Buitenstedelijk
- Regio: Perifeer
- Projecttype: Herontwikkeling voormalige militaire vliegbasis
- Aantal woningen: ca 300
- Grootte: ca 480 ha
- Programma: 230 ha bedrijvencampus met civiele luchthaven, 130 ha natuurgebied, 80 ha woningen, 50 ha evenemententerrein
- Fase: Uitvoeringsfase
- Investeringssom: € 150 mln (exclusief vastgoedinvesteringen)
- Doorlooptijd: vanaf aankoop in 2010 ca 20 jaar
- Partijen: Gemeenschappelijke Regeling ‘Technology Base’, bestaande uit gemeente Enschede en provincie Overijssel (beide 50% aandeel)
- Publiek-private samenwerking: Publieke exploitatie
Op de Voormalige Vliegbasis Twenthe kan het contrast haast niet groter: op nog geen 200 meter afstand van de landingsbaan voor businessjets en de motor- en zweefvliegclub, ligt aan de ene kant een hoogwaardig bedrijventerrein en aan de andere kant beschermd ecologisch natuurgebied. Dat is juist de kwaliteit van het gebied, legt Joep van Aaken, ontwikkelmanager bij projectbureau Technology Base, uit. “We hebben een mooie balans tussen groene kwaliteiten en bedrijvigheid. De weidsheid, het ruige karakter en de historische overblijfselen van het militaire terrein, de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlogsperiode, hebben een enorme aantrekkingskracht op bedrijven.”
Technology Base zoekt naar gebruikers die passen bij het concept van innovatie en samenwerking. Zo exploiteert de Brandweer Twente hier haar ‘Twenty Safety Campus’ voor veiligheidsvoorlichting aan scholieren, plus een commercieel veiligheidscentrum voor tests en trainingen. Een andere huurder is AELS, dat economisch afgeschreven vliegtuigen ontmantelt en onderdelen hergebruikt. Ook worden in het gebied drones getest en ontwikkeld.
Publieke partijen aan het roer
De militaire basis kent een roerige herontwikkelingsgeschiedenis. In 2003 besloot het ministerie van Defensie het vliegveld te sluiten, wat voor de regio Twente een verlies van 2000 tot 3000 banen betekende. Herbestemming van het militair terrein ging daarom gepaard met de zoektocht naar nieuwe economische vitaliteit. Tegelijkertijd liet de gemeente Enschede haar oog vallen op de legeringskampen in het gebied. Zij wilde het bestaande woonaanbod (met daarin een hoog percentage sociale huur) aanvullen met koopwoningen.
Het resultaat: in 2010 kochten de gemeente en provincie alle gronden in het gebied voor €30 miljoen euro. Onder de noemer Technology Base zijn zij beide via een Gemeenschappelijke Regeling (GR) 50% aandeelhouder. De GR zoekt naar de eindgebruikers, terwijl de woongebieden bijna volledig via particulier opdrachtgeverschap worden gerealiseerd op individueel verkochte kavels. Het bijbehorende natuurgebied is na realisatie verkocht aan de provincie Overijssel; het deelgebied De Strip van 50 ha is verkocht aan een private exploitant voor transformatie tot evenemententerrein. De resterende opgave voor de ontwikkeling van Technology Base blijft tenminste 10 jaar in overheidshanden en wordt via verhuur en erfpacht tot ontwikkeling gebracht.
Lege vlek in de visie
Tijdens de crisis was het vinden van nieuwe economische activiteiten niet gemakkelijk. In plaats daarvan kwam tijdelijk gebruik. Hierdoor werd duidelijk waar het terrein zich goed voor leent. Het bleek evenementen en beurzen aan te trekken, maar ook foto- en filmindustrie, testfaciliteiten van bedrijven en onderzoeken van de Universiteit Twente.
De toekomst van het vliegveld wakkerde tegelijkertijd een groot maatschappelijk debat aan. In 2014 viel het politieke besluit om het terrein niet te ontwikkelen tot commercieel burgervliegveld, waardoor een lege vlek in de structuurvisie ontstond. De gebiedsontwikkeling zette haar koers in op de al aanwezige technieksector in Twente. Dit resulteerde in het concept Technology Base: het versterken van de bedrijvigheid voor nieuwe materialen en vernieuwende producttechnologieën.
Tientallen bommen
Op locatie ervaar je de rauwe uitstraling van een militair vliegterrein. De camouflagearchitectuur van de kerosinetanks, barakken en hangars is zoveel mogelijk in stand gehouden, terwijl de taxibanen nog steeds breed genoeg zijn voor een F16. Het vastgoed is slechts minimaal aangepast. Het gebied heeft bovendien een maximale bebouwingsdichtheid van 13% en reserveert zo ruimte voor het landschap. Een groene zone doorkruist het gebied, die aansluit op de Nederlandse ecologische hoofdstructuur en recreatief wordt gebruikt.
Ontwikkelen in een gebied met historische waarden heeft overigens niet alleen maar voordelen, relativeert Van Aaken: “Elke plek die we aanraken moet eerst onderzocht worden op de aanwezigheid van bommen. We hebben er al tientallen gevonden.”
Ruimte en karakter
In de vroegere legeringskampen bij de landingsbaan ondergaan barakken transformaties tot woningen, maar vindt ook nieuwbouw plaats. De Gemeenschappelijke Regeling geeft alle 80 hectare woongronden uit via particulier opdrachtgeverschap, met veel architectonische vrijheid en onder begeleiding van een supervisor voor ruimtelijke kwaliteit. De kavels zijn ruim, van 700 tot 5000 m2, en richten zich op mensen die in een authentieke woning of villa midden in het groen willen wonen. “In de woonparken ’t Vaneker en Prins Bernhardpark vormen de historische panden en landschapsstructuur de leidraad voor het ruimtelijke plan”, legt Van Aaken uit. “Dat creëert ruimte en karakter.”
Dit item verscheen eerder in de publicatie Gebiedsontwikkeling 2GO zomereditie 2018
Beelden: Technology Base
Cover: ‘Vliegbasis Twente’ door Aerovista Luchtfotografie (bron: Shutterstock)