‘Herstedelijking biedt kansen voor vergroening'

Hans Thoolen memoreert hoe Ed Nijpels, burgemeester van Breda begin jaren ’90, het belang van kwaliteit centraal stelde. ‘Nijpels, voormalig minister van VROM, stelde dat “onverschilligheid de grootste vijand van kwaliteit” is. Hij zag al dat als je de energie die op Breda afkomt goed gebruikt, je er een enorme boost aan kunt geven. Sinds de jaren ’80 heeft de stad het experiment nooit geschuwd. Zo staat er een follie, een nutteloos bouwwerk, in de vorm van een vuurtoren van de architect Aldo Rossi in de Academiesingel. Aanleiding was de eerste Architectuurnota, waarin de gemeente architectuur, stedenbouw en landschap met elkaar probeerde te verbinden.’

Inzet op kwaliteit
De inzet op kwaliteit heeft in de ogen van Thoolen veel vruchten afgeworpen, in de binnenstad, in de stedelijke vernieuwing en in de stadsuitleg. ‘We hebben recent landelijk de nodige waardering gekregen, zoals de Award voor de Beste Openbare Ruimte voor de Groene Loper door de Willemstraat. Het nieuwe Station Breda werd door de BNA uitgeroepen tot het Beste Gebouw. Park Valkenberg werd eerder al geroemd als voorbeeldproject in de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (1988). De vernieuwde Gasthuispoort heeft de Vastgoedprijs gewonnen.’

Thoolen betoogt dat Breda de komende jaren voor belangrijke uitdagingen staat: herstedelijking van delen van het centrum, systeemveranderingen rond energie, mobiliteit en smart city en de verbinding van stad en de regio. ‘Door het tweezijdige station kunnen we het centrum opnieuw bepalen. Breda krijgt zo een belangrijke economische impuls rond een internationaal vervoersknooppunt. Aan de ene kant blijft het historische centrum, aan de andere kant hebben we 124 ha aan nieuw in te richten terreinen en gebouwen zoals het Havenkwartier, CSM-terrein, het Brouwerijterrein, Belcrum, het oude Belastingkantoor, de Seeligkazerne. In het ene gebied zal het accent meer op wonen liggen, in het andere zoeken we naar woon-werkcombinaties.’

Kansen van herstedelijking
De herstedelijking biedt grote kansen, stelt Thoolen. ‘De haven is al eerder teruggebracht en we voltooien de rivier De Nieuwe Mark aan de westzijde van de binnenstad, in combinatie met een nieuw stadspark. Er wordt gedacht aan een rivierlandschap tussen het Havenkwartier en het CSM-terrein als kwaliteitsdrager voor een nieuw stadsdeel. Dat krijgt een functie in de waterberging, maar ook als een recreatiegebied met mogelijk vormen van energiewinning.’

Breda wil een groene stad in een groene omgeving worden. Harold van den Broek:  ‘Mensen moeten vanuit de voordeur via het groen naar buiten kunnen. Daarbij zijn we het rivierlandschap aan het herontdekken. De rivier kan als drager van de gezonde stad functioneren, voor groen, verkoeling en ontmoeting. Het wordt dan weer de centrale plek in de stad, die we heel lang  genegeerd hebben. Daarbij is het van belang om in de stad op een goede manier water op te kunnen vangen. Alleen zo ontstaat een klimaatbestendige, robuuste stad.’

Bestuursprogramma ‘Lef en liefde’
Volgens Annemieke van der Zijden (GGD West-Brabant) heeft Breda juist in achterstandswijken een probleem rondom gezondheid. Thoolen wijst op de Brabantse Health Deal (2016), waarin partijen in de ruimtelijke ontwikkeling en de gezondheidszorg hebben afgesproken intensiever samen te werken. ‘In het nieuwe bestuursprogramma ‘Lef en Liefde’ wordt nadrukkelijk gezocht naar creatieve koppelingen tussen de fysieke omgeving en het sociale domein. De openbare ruimte speelt hierbij een belangrijke rol. Zo zijn er in het kader van Opgeruimd Breda 235 wijkdeals gesloten, waar 2500 mensen bij betrokken zijn. Dat is dus community building, investeren in de gemeenschap.’

Breda wil ook investeren in de stad als openbare sportschool, met sportvoorzieningen, fiets- en wandelroutes. Harold van den Broek: ‘Rond de hele singel komt een fietsstraat. Bij de nieuwe plannen in het Stationskwartier en Havenkwartier zeggen we tegen ontwikkelaars dat ze de fietsenstallingen zoveel mogelijk op de begane grond moeten aanleggen. We willen mensen verleiden om andere vervoermiddelen dan de auto te nemen. Dat sluit ook aan op de compacte stad-gedachte.’ Thoolen vertelt dat partijen als de GGD en ook het Amphia-ziekenhuis steeds intensiever betrokken zijn bij een goede stedelijke inrichting. ‘De openbare ruimte speelt niet alleen een rol bij beweging, maar ook bij ontmoeting, het voorkomen van vereenzaming. Ook het streekziekenhuis wil daarin investeren.’

Groene stad in groene regio
Breda heeft al een traditie in het vergroenen, betoogt Thoolen en wijst op het autoloze Chassé Park in de binnenstad, het Waterpark in de Talmazone en het dal van de Mark, waarin de meandering weer is teruggebracht. In Breda werken de groene en rode ingenieurs al sinds de jaren ‘20 nauw samen. ‘Emeritus-hoogleraar Frans Maas gaf vorig jaar een lezing over de ‘inverse stedenbouw’ bij het plan voor de Haagse Beemden, waarbij de stad wordt vormgegeven rond groen- en waterstructuren. Breda wil zich verder blijven ontwikkelen als groene stad in een groene regio.’