“Het grote voordeel is dat je automatisch dezelfde taal spreekt, elkaar begrijpt en elkaar vertrouwt”

Vierhonderd mensen die parttime meewerken, 25 betrokken partners (van de Vogelbescherming tot de Universiteit Twente en van het Wereldnatuurfonds tot de gemeente Dordrecht) en een budget van meer dan 150 miljoen euro. Maar het zijn lang niet alleen de cijfers achter het kennisprogramma NL2120 die indruk maken. Ook het uitgesproken ambitieniveau – het inzetten van de kracht van natuurlijke systemen om de maatschappelijke uitdagingen van vandaag en morgen aan te pakken – maakt nieuwsgierig. Directeur Alex Hekman vertelt over het tot stand komen van het unieke samenwerkingsverband en hoe nieuwe kennis, een gezamenlijke taal en onderling vertrouwen moeten zorgen voor de best mogelijke nature based solutions.

Hoe zou u dit samenwerkingsverband omschrijven?

“NL2120 is in de basis een kennisprogramma, maar wel een heel breed programma met een enorm groot budget met ontzettend veel betrokken partijen. In totaal is ons budget meer dan 150 miljoen euro voor de komende tien jaar. En dat doen we met bijna alle partijen die ertoe doen op het gebied van nature based solutions. Ons doel is om die op te schalen. We zijn niet primair op zoek naar allerlei nieuwe oplossingen of naar nieuwe innovaties. Er liggen al ontzettend veel goede ideeën en er is ontzettend veel kennis. Onze belangrijkste vraag is hoe we die krijgen opgeschaald. Welke barrières zijn er zodat we die logische keuze, die nature based solutions echt zijn, nog niet overal maken?”

“Wij denken dat we met een volledig nature based-aanpak dezelfde bescherming aan Nederland kunnen bieden tegen de effecten van klimaatverandering, maar met meer toegevoegde waarde. Dat is een hele andere manier van kijken. Je kijkt wel naar dezelfde vraagstukken: waterveiligheid, woningbouwopgave, energietransitie. Wij zoeken naar oplossingen die niet monofunctioneel zijn, maar die meerwaarde bieden voor natuur, die de biodiversiteit verbeteren en tegelijkertijd een bijdrage leveren aan de maatschappij.”

Dat klinkt als een hele grote opgave waar jullie voor staan, is daarom die lange termijn focus richting 2120 noodzakelijk?

“Ja, de opgave is niet makkelijk, de barrières die we tegenkomen zijn groot. Als je dit soort natuurlijke oplossingen gaat afrekenen op de normale termijnen van een GREX van dertig jaar of de levensduur van een dijkversterking van 50 jaar, kom je er financieel niet makkelijk uit. Dan is het meestal voordeliger om weer een dijk te verhogen of weer een pomp aan te leggen. Daarom moet je altijd op de lange termijn kijken. Tegelijk is de kwaliteit van de leefomgeving ook belangrijk: waar willen we als Nederland naar toe? Hoe willen we dat ons land eruitziet en hoe houden we het vestigingsklimaat op peil.”

“Die focus op de hele lange termijn vraagt om verschillende transities. Niet alleen in kennistransitie, maar ook maatschappelijk. Vindt de maatschappij dit soort oplossingen ook belangrijk? Wij kunnen wel zeggen dat het de slimmere, mooiere, logischere en gezondere oplossingen zijn, maar vindt de maatschappij dat ook?”

Hoe krijg je als NL2120 de antwoorden op die vragen? Daar is denk ik naast die focus op de lange termijn ook de blik richting morgen voor nodig.

“Dat klopt, daarom zijn wij op beide tijdslijnen actief. Je hebt inspirerende toekomstbeelden nodig om de beweging op lange termijn te kunnen maken, maar tegelijkertijd werken we ook aan de vraag: wat kunnen we vandaag en morgen al doen met nature based solutions, bijvoorbeeld binnen het hoogwaterbeschermingsprogramma of de woningbouw. We weten namelijk ook al heel veel.”

“Om ook die visie voor de lange termijn duidelijker te krijgen, gaan we komend jaar werken aan toekomstbeelden voor alle landschapstypen van Nederland. We gaan voor vijf landschapstypen concreet, dat betekent een haalbaar en doorgerekend beeld, laten zien hoe het landschap eruitziet als we het nature based aanpakken. Die aanpak kan helpen om een stip op horizon te zetten waar je in de komende 100 jaar naar toe wil werken in die afzonderlijke landschappen. En dan kan je gaan backcasten (terugkijken naar nu, red.)”

Het Nationaal Groeifonds heeft een enorm bedrag van 110 miljoen euro toegekend aan jullie. Maar een van de criteria die het fonds hanteert is dat een project “duurzaam verdienvermogen heeft, economische groei die Nederland op lange termijn op structurele basis kan genereren.” Kan je geld verdienen aan nature based solutions?

“Ons voorstel aan het Groeifonds was inderdaad een bijzonder voorstel, want wie verdient er nou geld aan natuur? Dat is best ingewikkeld, maar toch geloven we erin. We zien dat er op dit moment in Nederland veel keuzes gemaakt worden die niet in lijn zijn met het water-, bodem- en gehele natuursysteem. Het maken van keuzes die tegen die systemen ingaan, gaat Nederland op een dag echt in de voet schieten. Hoe meer het klimaat verandert, hoe problematischer die keuzes worden.”

“Er is op twee manieren geld te verdienen aan nature based solutions. Allereerst kunnen we zo voorkomen dat die slechte lange termijn keuzes gemaakt worden. En de kennis die wordt opgedaan de komende jaren, willen we vermarkten naar het buitenland. Dat is helemaal geen gekke gedachte, want Nederland is op dit moment ook al koploper wereldwijd op het gebied van water. Het Groeifonds vond dat een prachtig verhaal en heeft dat verhaal gehonoreerd met die forse subsidie. Uiteindelijk telt voor het Groeifonds alleen dat verdienvermogen. En ik moet eerlijk zeggen, dat vind ik ook een heel gezonde manier van kijken.”

Hoe gaat dat samenwerken in zo’n brede coalitie?

“Het is een enorme kans, maar tegelijkertijd een enorme uitdaging om die vijf kleuren partijen in hetzelfde verhaal mee te krijgen, zodat iedereen snapt wat we aan het doen zijn. Uiteraard loop je tegen praktische zaken aan, maar ik zie die brede samenwerking vooral als kans. We hebben namelijk allemaal dezelfde ambitie. Er zijn binnen de bestaande silo's allemaal wel verschillende perspectieven en nog niet altijd spreken we dezelfde taal. Het werken als consortium heeft als grote voordeel dat je dezelfde taal ontwikkelt, dat we elkaar steeds beter begrijpen en vertrouwen.”

“Op het moment dat je elkaar dan vervolgens tegenkomt in gebiedsontwikkelingen, dan weet je elkaar toch sneller op een gezamenlijke ambitie te vinden. Je denkt aan dezelfde type oplossingen, je weet wat wel en niet werkt. Dus ik wil vooral de kansen benadrukken die deze samenwerking met zich meebrengt. Het succes van dit soort samenwerkingsverbanden heeft met diezelfde taal en met vertrouwen te maken. Je moet al successen hebben gehad, dat helpt om alles veel sneller te realiseren.”