Het oplossend vermogen van het ontwerp

De klant van de klant

Of een ontwerpopdracht nu gedreven is door sociale of commerciële motieven, met visie, durf en creativiteit kan elke opdracht bijdragen aan grotere maatschappelijke doelen. Hoewel de werkgelegenheid voor ontwerpers in deze economische crisis onder druk staat, is er volgens Jurgen Bey (Studio Makkink Bey) in de praktijk nog genoeg te doen. Het is dan ook zaak om initiatief en lef te tonen. “Ontwerpen is de capaciteit om visie te hebben waar anderen dit niet hebben, en deze tot leven te wekken. In het ontwerp gaat het om nieuwsgierigheid, genegenheid en nederigheid”, aldus Michael Wolff (Michael Wolff & Company). Het ego van de ontwerper dient niet het middelpunt te zijn, maar de boodschap die de opdrachtgever aan zijn klant en eindgebruiker wil overdragen. Scott Stowell (Designstudio Open); “Ontwerpen doe je immers niet voor de klant, maar voor de eindgebruiker”. Door als ontwerper nederigheid en ambitie te tonen kom je dichter bij de klant te staan, en leer je te begrijpen wat de core business van de opdrachtgever is.

Ontwerpers die als een kunstenaars op een voetstuk pretenderen te staan dragen niet bij aan het groter maatschappelijk doel van het ontwerp. Om in de schoenen van de klant te kunnen gaan staan moet men immers wel eerst de eigen schoenen uittrekken. Wat maakt een bepaald bedrijf zo speciaal, en welke waarde voegt zij daarmee aan de wereld van haar klanten toe? Dit kan soms een gevecht zijn, maar het is wel een gevecht waar zowel opdrachtgever als opdrachtnemer van leren. Een goede ontwerper draagt bij aan het leerproces van de opdrachtgever zelf, en misverstanden zijn soms noodzakelijk kwaad om tot nieuwe ontdekkingen te kunnen komen. Een opdrachtgever heeft al snel een product voor ogen en kan hierbij de eindgebruiker uit het oog zijn verloren. Het is aan de ontwerper om te achterhalen wat het doel van de eindgebruiker is, en in welke vorm de boodschap van de opdrachtgever hier een antwoord op kan geven. Houd hierbij het grotere plaatje van de rol van het ontwerp in de maatschappij op de langere termijn in de gaten. Start bottum-up en werk toe naar de top, maar durf bovenop de berg ook te concluderen dat je de verkeerde berg bent beklommen, en opnieuw moet beginnen. Het proces is immers onderdeel van het ontwerp.

Design als communicatiecanvas

Het ontwerp is het antwoord van de opdrachtgever op de vraag van de klant. Of het nu een website, een kledingstuk of een gebouw betreft; het ontwerp is een communicatiemiddel. Het ontwerp kan worden gezien als een tastbare vorm van non-verbale communicatie van de objecten om ons heen. En net zoals bij menselijke communicatie is deze non-verbale communicatie van groot belang bij het overbrengen van een boodschap. Scott Stowell: “De beleving maakt het product, we eten immers geen Fairtrade chocolade omdat het zoveel lekkerder smaakt”. Elo Bouman (directeur van het Nederlands Architectuur Instituut) bevestigde dit; “mensen kunnen leren van een ontwerp, het kan nieuwe manieren van denken op gang brengen”. Vanaf het platform van architectuur kunnen maatschappelijke vraagstukken behandeld worden, denk aan energievraagstukken, gezondheid, sociale cohesie en waardeontwikkeling. Een voorbeeld hiervan zijn de Favela schilderingen in Rio de Janeiro en het project ‘Lets color’ waarbij Per Nimer (global design manager en color trend forcaster bij Akzo Nobel) nauw betrokken is. In beide gevallen is er door middel van kleurgebruik loyaliteit en verbondenheid aan de buurt gecreëerd zijn. Het is opvallend dat er in de hedendaagse architectuur nog zo weinig van kleur gebruikt wordt gemaakt als men bedenkt dat een dergelijke makkelijke en goedkope inspiratiebron als verf zoveel verbondenheid en meerwaarde kan ontwikkelen.

Om de communicatie tussen gebouw en eindgebruiker te stimuleren is het van belang dit gebouw zo toegankelijk mogelijk te maken. Hier is hardware, software en orgware voor nodig, aldus Johan Idema (cultureel adviseur bij de LAGroup). Hardware is het gebouw zelf, hierbij is het van belang dat gebouwen niet als oesters worden ontworpen, dus geen ontoegankelijk en nietszeggende gevels aan de buitenkant, maar parels in het zicht en verbondenheid met de openbare ruimte. De software is de aankleding van het gebouw waardoor er interactie gestimuleerd kan worden tussen het gebouw en haar bezoeker, denk daarbij aan de façade als communicatiecanvas. De orgware zijn de mensen die in het gebouw werken, hierin is het zaak dat zij zich niet dienstbaar en afwachtend opstellen, maar dat zij anticiperen en activeren.

Lidewij Edelkoort (trend forcaster) kondigde aan dat bedrijven in de toekomst nog vele nieuwe en innovatieve manieren van communicatie zullen ontwikkelen ten behoeve hun zichtbaarheid te vergroten. Het open houden van de dialoog tussen opdrachtgever en eindgebruiker wordt in de toekomst alleen nog maar belangrijker. Het ontwerp kan hier een katalysator in zijn en vanuit die positie bijdragen aan maatschappelijke doelen zoals kennis, veiligheid, verbondenheid en leefbaarheid. De ontwerper is hierin de matchmaker tussen techniek, klant en functionaliteit. Het is van belang de goede voorbeelden die we hebben te koesteren en op een platform te zetten waar elke individu er van kan leren. Creative director van What Design Can Do, Richard van der Laken, overhandigde aan het einde van de tweedaagse conferentie dan ook het Grote Ideeënboek aan Lidewij Edelkoort. Het boek bevatte een verzameling van ideeën van sprekers en bezoekers die tijdens de conferentie naar voren zijn gekomen. Van der Laken was duidelijk in zijn conclusie na twee inspiratievolle dagen: ‘De tijd van vrijblijvendheid is voorbij.’