Het spektakel van Bjarke Ingels

Gebouw versus stad

Ingels streeft ernaar om de stad een aantrekkelijke verblijfplaats te maken. Waar in de tradionele stad gebouwen vaak gescheiden zijn van zones voor recreatie, integreert hij ze het liefst op gebouwniveau. Het gebouw wordt een stadslandschap dat beklommen en verkend kan worden door ´bergpaden´, die ontmoetingen mogelijk maken, waardoor een drie-dimensionale stedelijke conditie ontstaat.
Hij neemt op dit punt een klassieke positie in: de architect die stuurt op sociale interactie. Public generosity is belangrijk; de bijdrage van het private gebouw aan het publieke domein. Illustratief is een ontwerp voor de National Bank of Iceland, dat hij beschrijft als een public village of public service market place. Het gebouw is waar mogelijk toegankelijk en door middel van een grote spiegel kunnen voorbijgangers zien wat er aan de vergadertafel besproken wordt. In alle voorbeelden is het ruimtelijk spectakel steeds heel krachtig, de positie van de gebruiker is echter niet zo duidelijk.

De crisis bestaat niet

Praten over de crisis past niet bij het optimisme van Ingels. Zijn orderportefeuille is goed gevuld en hij wint nog fequent grote competities. Komt het werk niet uit Europa, dan zijn er in de uithoeken van de aarde altijd nog genoeg opdrachtgevers te vinden. Hij praat makkelijk en verkoopt snel. Eén diagram en je snapt waar hij naartoe wil, één joke en de aanzet voor een nieuw project is gezet.
Dit zakelijk succes betekent echter niet dat de projecten inhoudelijk beter worden. Door de grote hoeveelheid projecten dreigt het bureau een pijplijn van vormstudies te worden. De thematiek holt uit en de opdrachten worden meer en meer publieke gebouwen, die qua schaal en vorm aan stararchitecture van voor de crisis doen denken. Scherpte en onbevangenheid lijken over te gaan in oppervlakkigheid.

Dat leidt tot een tweedeling in het publiek. Het meerendeel van het publiek wordt wild enthousiast van het spectakel van Ingels´ presentatie en gelooft weer in de toekomst van de architectuur. Critici reageren gereserveerd, een enkeling verlaat zelfs voortijdig de zaal. Zij geloven niet zo in Ingels wanneer hij stelt dat what made it look different makes it perform different. Zij zien een reeks vormstudies met een houdbaarheidsdatum van minder dan een decennium.

Bouwen in Nederland

Voorafgaand aan de lezing krijgt de pers de gelegenheid Ingels te interviewen. In gesprek met Ronnie Weesies (architectenweb) draait hij er niet omheen: Ingels zou graag nog een keer in Nederland bouwen. Dat is op zich geen vreemde gedachte.
Nederland heeft net als Denemarken een sterke archtectuurtraditie in de woningbouw. Het is in Nederland een actuele uitdaging om los te breken uit het Vinex-­‐denken en weer te focussen op stedelijke woongebouwen. Ingels kan voor verfrissende variatie in dat denkproces zorgen. Zijn ontwerpen zijn geënt op de seriematige bouwpraktijk. Dat maakt dat hij, vergelijkbaar met MVRDV een decennium terug, betaalbare woningen kan koppelen aan spectaculaire architectuur. Een laatste raakpunt tussen Denemarken en Nederland is de opkomst van de multi-­‐culturele wijk als specifieke ontwerpopgave. Recent ontwierp Ingels een moskee en een stedelijk park voor een multiculturele wijk die inmiddels in uitvoering is. Deze opgave wordt evenals andere gebouwen vanuit pragmatische vormstudies benaderd. Zelf omschrijft hij het eindresultaat als a safari of typologies, waarbij hij vrijuit winkelt in historische motieven en deze combineert tot een ontwerp. De vorm blijft erg dominant, maar sluit wel aan bij de diverse mix aan bewoners in de wijk.

Ingels en gebiedsontwikkeling

Ingels lijkt soms wat te werk te gaan als een ouderwetse stararchitect die een reeks diagrammatische gebouwen produceert volgens de laatste mode. Het is vooral de context van Deense opdrachtgevers die interessant is, omdat ze bereid is vernieuwende concepten in gebiedsontwikkeling daadwerkelijk uit te proberen. Twee veelbesproken en onderscheiden projecten van Ingels, Mountain Dwellings en VM Houses, liggen in een uitleggebied waarin slim gebruik gemaakt is van value capture finance om een hoogwaardige metroverbinding te realiseren. Private partijen hebben eenderde van deze verbinding gefinancierd, de overheid heeft op haar beurt weer stedelijke voorzieningen, zoals de concertzaal ontworpen door Jean Nouvel, gerealiseerd. Een sterk project van recenter datum is Amager Bakke, onderscheiden op de Mipim 2012. In dit project wordt de constructie van een grote jachthaven aangegrepen om een naburige, verouderde afvalverwerkingscentrale te verbouwen tot een moderne energiecentrale gecombineerd met een skihelling. Het project maakt de belangrijkste les van Bjarke Ingels voor gebiedsontwikkeling duidelijk: kies altijd voor meervoudig ruimtegebruik en een slimme integratie van leisure met stedelijk programma.

Voor een pdf van de volledige publicatie zie bijlagen.