Nieuws In het eerste nummer van Go schreef Coen van Zwol dat in speelfilms gebiedsontwikkelaars eigenlijk alleen maar goed zijn voor de rol als schurk. Ik kan het alleen maar beamen. Sterker nog, dat is niet alleen in speelfilms het geval, in documentaires komen we er niet veel beter vanaf. Dat is natuurlijk geen reden om de films niet te bekijken. Zoals een goeie Bergman-film je aanzet om de relatie met je partner te evalueren, zo is een goeie architectuurfilm een spiegel van je vakuitoefening. Je herkent jezelf erin, hoe lachwekkend, bedroevend en vervormend de reflectie soms ook is.
Dit jaar is het thema van het Architectuur Filmfestival Rotterdam (AFFR) Global Home: het huis en meer bepaald het thuisgevoel is mondiaal onderhevig aan veranderingen. Wereldwijd meldt vluchtelingenorganisatie UNHCR dat er in 2013 ruim 51 miljoen mensen gedwongen werden hun huis te verlaten, 25 miljoen anderen hebben in datzelfde jaar vrijwillig een slaapplaats in huis verhuurd via Airbnb. Niet dat het eerste met het laatste wordt opgelost (helaas...), maar beide ontwikkelingen hebben forse gevolgen voor het stedelijk functioneren. Hoe maak je een thuis als je ontheemd bent? Wordt de stad van de toekomst één groot hotel? Waar liggen de grenzen van permanentie en tijdelijkheid, identiteit en anonimiteit? Aan de hand van een aantal intrigerende films bediscussieert AFFR dit jaar de stad van de toekomst met filmmakers en bezoekers.
Een schrijnend conflict levert meestal boeiende films op, zeker als het conflict staat voor een grotere fout in het systeem. Filmmaker Mariano Agudo volgde twee jaar lang een grote groep dakloze Spanjaarden die in Sevilla leegstaande panden kraken. In zijn film Inhabiting Utopia (2014) zien we hoe de groep de krachten bundelt en premodern leeft. Ze halen dagelijks water bij de pomp, spelen spelletjes bij kaarslicht en eten gezamenlijk. Weg met het ouderwetse kraakimago van militant-creatieve jongeren in vervallen Amsterdamse grachtenpanden, dit is Het Nieuwe Kraken: gezinnen en hulpbehoevenden die nagelnieuwe lege appartementen bezetten. Wat wel hetzelfde is gebleven, zijn de strijdliederen en de knokploegen. Want na maandenlange protesten en bemiddelingspogingen werden de krakers de straat op gemept en werd het complex dichtgemetseld. Het lijkt misschien een paradijselijk oord, maar het is toch niemands thuis.
Amerikanen, daarentegen, zijn niet zulke krakers, die gaan liever off the grid kamperen. In Destiny’s Bridge (Jack Ballo, 2014) zien we een community al jaren onder leiding van een pastoor in de staatsbossen van New Jersey kamperen. Onaangekondigd komt er af en toe een bulldozer langs en dan kunnen ze weer opnieuw beginnen. In Spark, a Burning Man Story (Steve Brown, Jessie Deeter, 2013) zien we de vrolijke tegenpool: voor negen dagen wordt midden in de bloedhete Black Rock-woestijn een stad gebouwd, feitelijk alleen maar om te feesten. In The Babushkas of Chernobyl (Holly Morris, Anne Bogart, 2015) zien we dat Oekraïense vrouwen hardnekkig in het besmette kernrampgebied blijven wonen, omdat ze verknocht zijn aan hun thuis. Wat blijkt: na al die jaren zijn ze gezonder (lees: ze leven) dan de vrouwen die destijds evacueerden naar zogenaamd gezondere oorden. Het lijkt een onherbergzame verschrikking, maar het is wel iemands thuis.
De mens zoekt nu eenmaal naar een thuis en moet dat ergens op aarde kunnen creëren. De films tonen hoe dat tot forse conflicten leidt tussen eigendom en gebruik, of misschien eerder tussen onverschilligheid en betrokkenheid. Is gebiedsontwikkeling bedoeld als een stenen kapitaalbuffer of is het bedoeld om een gezamenlijk stedelijk leven te organiseren? In de films is men daar uiteraard kraakhelder over. En daarom is in de film de gebiedsontwikkelaar de bad guy, until proven otherwise. Hoog tijd om onze onschuld te bewijzen en ‘die andere werkelijkheid’ in het werkveld toe te laten. De filmmakers laten zien hoe die andere wereld eruitziet en soms ook hoe een nieuwe werkelijkheid kan ontstaan. Bad guys are cool, but please, don’t be evil.
Tot en met zondag 11 oktober vindt in het Filmtheather LantarenVenster de achtste editie van het Architecture Film Festival Rotterdam plaats
Het centrale thema van AFFR 2015 is Global Home.
De definitie van het huis en het thuisgevoel zijn onderhevig aan de veranderingen in de wereld. Het reizen van continent naar continent is vergemakkelijkt; tegelijkertijd kan alles met een druk op de knop vanachter het bureau worden opgelost.
Vragen die gesteld worden zijn: hoe verandert de stad ten gevolge van het toenemend tijdelijk verblijf? Hoe gaat de nieuwe (netwerk) stad eruit zien? Hoe maak je een thuis als je ontheemd bent? Wordt de stad van de toekomt een groot hotel? Waar liggen de grenzen van permanentie en tijdelijkheid, identiteit en anonimiteit, het gebouwde of het virtuele huis? Aan de hand van een aantal intrigerende films bediscussieert AFFR de stad van de toekomst met filmmakers, filosofen en onderzoekers.
Met ruim honderd internationale documentaires, speelfilms en korte films en verschillende talkshows, debatten, lezingen en seminars biedt het festival een podium voor de discussie over de stad en de toekomst van ruimtelijke ontwikkeling.
Cover: ‘2015.10.09_Het thuisgevoel is mondiaal onderhevig aan veranderingen_1180’
