“Historie van de plek biedt eindeloos inspiratie voor ontwikkeling”

16 november 2016

6 minuten

Verslag Op 27 oktober vond de 6e NEPROM Concept Circle bijeenkomst plaats. In de Snorfabriek op het Utrechtse Wisselspoor stond het thema ‘de identiteit van de plek’ centraal. Voorafgaand aan de bijeenkomst gingen 20 professionals mee met de Expeditie Meyster’s Buiten/Cereolfabriek. Bij uitstek een plek waar de historie van het gebied is benut bij de locatieontwikkeling. “Historie van de plek biedt eindeloos inspiratie voor ontwikkeling”, zo vatte een deelnemer de middag samen.

In ons vak van vastgoed- en gebiedsontwikkeling hebben we het vaak over de plek. Maar wat doen plekken eigenlijk met ons? Sommige plekken hebben het wow-effect, op andere plekken is dat er niet. Of misschien niet meteen? Iedere plek heeft zijn identiteit. Soms direct herkenbaar, maar vaak moet hij zichtbaar worden gemaakt. Bijvoorbeeld met verhalen over de plek of met sporen uit het verleden. Ruim 40 vastgoedprofessionals, werkzaam bij ontwikkelaars, corporaties, gemeenten en architecten gingen tijdens de Concept Circle bijeenkomst met dit thema aan de slag.

Erfgoed en nieuwbouw hand in hand

Als voorprogramma voor de bijeenkomst was er eerst de Expeditie Meyster’s Buiten/Cereolfabriek in de Utrechtse wijk Oog in Al. Bij deze bijzondere locatieontwikkeling is volop gebruik gemaakt van de identiteit van de plek, die is gevormd door het industriële verleden van de Cereolfabriek. De fabriek is herontwikkeld door BOEi en in het gebied eromheen zijn verschillende woningtypen ontwikkeld door VOF Meyster’s Buiten (Blauwhoed, Heijmans, VORM). De plek leeft inmiddels volop met als kloppend hart de Cereolfabriek, waar mensen elkaar treffen in het restaurant, de bibliotheek en in cultuurcentrum Het Wilde Westen.

Stedenbouwkundige Arnold Meijer (INBO) en ontwikkelaar Marcel Sinte Maartensdijk (Heijmans), beiden sinds lange tijd verbonden aan het project, startten de expeditie met een presentatie in de theaterzaal van Het Wilde Westen. Bij een voorzichtig herfstzonnetje werden we vervolgens rondgeleid over het project. Veel deelnemers waardeerden de combinatie van industrieel erfgoed en nieuwbouw die heeft geleid tot een nieuw, aantrekkelijk woongebied.

“De rondleiding in en rond de Cereolfabriek was inspirerend vanwege de wijze waarop het voorheen vervuilende industriële erfgoed het verbindende hart van een wijk is geworden”, aldus deelnemer Marjolein Pullens van de gemeente Den Bosch.

Expeditie naar Meyster's Buiten

Met architect Marnix van der Meer (Zecc Architecten) wierpen we een blik in de bijzondere woontoren die het sluitstuk vormt van de ontwikkeling van Meyster’s Buiten. Een unieke gelegenheid omdat de appartementen komende maand worden opgeleverd. Het uitzicht over het Merwedekanaal en op de stad was indrukwekkend.

Wat plekken met ons doen

De Snorfabriek, gevestigd in de voormalige spoorwerkplaats aan de Utrechtse Daalsedijk, vormde het fraaie decor van de Concept Circle bijeenkomst. De vraag die centraal stond was hoe we de identiteit van de plek kunnen benutten om waarde toe te voegen aan een gebiedsontwikkeling. Hoogleraar Gert-Jan Hospers (Universiteit Twente) trapte af en legde de deelnemers uit wat het P-effect is, en wat plekken met ons doen. Hij bood een aantal theoretische, maar ook soms ‘ongerijmde’ inzichten op hoe mensen naar plekken kijken. Wat we erbij voelen en wat we belangrijk vinden. Soms logisch, soms verrassend. Gert-Jan schreef er enkele jaren terug het boek ‘Geografie en gevoel’ over dat de deelnemers aan het eind van de dag werd uitgereikt. “Een inspirerend en nuchter verhaal van Hospers over onder andere heimwee architectuur, menselijke maat en fotografeerbaarheid van een plek”, zo typeerde AM-ontwikkelaar Anouk Reintjens zijn bijdrage.

Gert-Jan Hospers over het Plek-effect

Vervolgens vertelden Boudewijn Goudswaard en Thessa Fonds (The Missing Link) hoe erfgoed kan bijdragen aan identiteit. Boudewijn liet zien hoe geschiedenis kan dienen als “duurzame grondstof voor een geworteld ontwikkelconcept”. Nadat hij uiteenzette wat erfgoed en identiteit volgens hem is, liet hij zien met welke stappen je vervolgens kunt komen tot een keuze voor een (gebieds)identiteit en hoe je imago kunt creëren.

Na het verhaal van Boudewijn nam Thessa ons mee naar het verhaal van de plek, de omgeving van de Daalsedijk. Als aftrap voor de workshop liet ze ‘verhaallijnen’ zien van het verre verleden naar het nu, als bouwstenen voor gebiedsbranding ten behoeve van toekomstige ontwikkelingen. In de aansluitende workshop gingen de deelnemers met behulp van deze bouwstenen aan de slag met de gebiedscasus ‘Daalsedijk’. Terwijl een deel van de deelnemers zich boog over de gebiedscasus leidde Arjan de Vries van Synchroon het andere deel van de groep rond over het Wisselspoorterrein, en hij lichtte de plannen toe die de ontwikkelaar voor het gebied heeft.

Nieuwe kijk op eigenheid van de plek

Voor de deelnemers bleken de bijdragen waardevolle ingrediënten te bevatten voor de zoektocht naar hoe je gebiedsidentiteit kunt inzetten bij het creëren van een nieuwe woon- en leefomgeving. Het belang van de locatie en het benutten van de kwaliteiten van de plek werd door ontwikkelaars volop onderkend. Zo ook door Sjoerd Kleppe, ontwikkelaar bij Blauwhoed: “Wat ik heb opgestoken is dat de identiteit van een plek sterk verandert met de tijd. Als ontwikkelaar streef je altijd naar waardecreatie, en probeer ik plekken te maken waar onze klanten graag zijn. De historie van de plek en de verhalen van mensen daarover bieden ons eindeloos inspiratie voor ontwikkeling, ontwerp en communicatie. Van de onderwerpen bij deze Concept Circle gaat mijn ontwikkelaarshart dan ook sneller kloppen”.

Martin Kanis, ontwikkelaar bij Dura Vermeer geeft aan dat ook deze middag liet zien hoe belangrijk het is om voor een succesvolle gebiedstransitie de waardevolle elementen van de plek te ontdekken en te benutten. “Elke locatie omvat historie, heeft identiteit en geeft verbondenheid van mensen met de plek weer, die op voorhand invloed uitoefenen op de beoogde gebiedstransitie. Het maken van de plek en het te volgen proces gaan hand in hand. Tijdens de bijeenkomst werd mooi inzicht gegeven in hoe met deze elementen kan worden gewerkt”, aldus Martin.

Plekken creëren waar mensen écht graag wonen en verblijven, dat stond voor deelnemer Hans Jacobs, medewerker strategie bij het Restauratiefonds, centraal tijdens de Concept Circle. “Het is nog duidelijker geworden dat herbestemming van erfgoed en nieuwbouw elkaar enorm kunnen versterken. Als financier van monumenten draagt het Restauratiefonds graag bij aan het haalbaar maken van de herbestemming".

De bijdragen in de SNOR-fabriek leidden volgens Marjolein Pullens van de gemeente Den Bosch tot een nieuwe kijk op en aanpak voor het benutten van de historie en eigenheid van de plek. “Interessant. je kunt daarbij zelf je verhaallijn destilleren, specifiek gericht op je doel en doelgroep”, zo merkte zij op na de workshop. Marjoleins Bossche collega Sonja de Jong valt haar bij: “Een inspirerende bijeenkomst op een inspirerende plek. Duidelijk werd hoe de ‘zachte’ eigenschappen van een ontwikkelingslocatie er werkelijk toe doen”.

Bij de foodtruck van Vive le Vin werd onder het genot van een bitterbal enthousiast nagepraat. Ook over de locatie was men lovend. “de Snorfabriek is een mooi voorbeeld van placemaking, een verborgen pareltje in de oksel van het treinspoor”, aldus Anouk Reintjens (AM). Wij hadden de primeur met onze bijeenkomst op deze inspirerende plek. De Snorfabriek opent 19 november de deuren voor het publiek om als tijdelijke gebruiker een jaar lang mooie activiteiten te organiseren.

Een impressie van de Identiteit van de Plek is hieronder te zien: