Hoe de MKBA inhoudelijk en procesmatig te verbeteren?

Twee promovendi (Niek Mouter en Els Beukers) van het Platform31 OBRRI-project presenteerden een aantal beleidsaanbevelingen die voortvloeien uit hun onderzoek. Deze beleidsaanbevelingen werden in workshops en in een expertpanel bediscussieerd. Tussen de workshops door gaf Zef Hemel een lezing waarin hij betoogde dat de deelnemers op een radicaal andere manier moesten gaan denken over planvorming. Ruimtelijke ordening moet bottom-up gebeuren en niet top-down. Hieronder de highlights van de vier workshops en de reacties van de panelleden.

De Advocaat van de Duivel maakt Besluitvorming Sneller & Beter

Staf Depla (wethouder gemeente Eindhoven) benoemt een valkuil van de MKBA: ‘Je voelt je er wel verantwoordelijk voor dat je de kosten en de baten goed uitrekent, maar niet of je de juiste vraag beantwoordt.’ Siebe Riedstra (Ministerie van Infrastructuur & Milieu): ‘We moeten veel scherper kijken in de vroege fase, als de MKBA nog helemaal niet aan de orde is of er echt wel een probleem is. Vervolgens kijken we naar oplossingen en een mogelijke oplossing moet ook zijn dat we niets doen. In dit laatste zijn wij in Nederland nog niet zo goed. Bij alles wat je in de probleemanalytische fase doet moet je als basishouding hebben: alles wat je weet, deel je. Dat gebeurt nog niet overal.’

Vroegtijdig investeren in kritische reflectie op de door de politiek vastgestelde problemen en oplossingsrichtingen is dus het devies. Een ‘Advocaat van de Duivel houding’ dus: probeer te beargumenteren dat er geen probleem is en draag alternatieve oplossingsrichtingen aan die het probleem mogelijk efficiënter oplossen.

Lees hier het hele verslag van workshop 1: De Advocaat van de Duivel maakt Besluitvorming Sneller & Beter

Hoe deugdzaam gebruik van de MKBA te realiseren?

Beschouw de MKBA niet als de heilige graal, maar ook niet als waardeloos instrument. Aanbevelingen van de deelnemers om deugdzaam, genuanceerd gebruik van de MKBA te realiseren:
 
- Een meerlaags-digitaal MKBA-rapport zorgt ervoor dat de begrijpelijkheid en navolgbaarheid van een MKBA toeneemt. De digitale MKBA zorgt ervoor dat informatie bij nieuwe inzichten en omstandigheden gemakkelijk kan worden aangepast. Men hoeft dan niet gelijk een nieuwe MKBA uit te voeren.
- MKBA-rapportages moeten de onzekerheden en de beperkingen van de MKBA transparanter maken.
- De wetenschap moet meer betrokken worden. In een MKBA moet men de kosten en baten zo onafhankelijk mogelijk inschatten en de deelnemers zien de wetenschap als onafhankelijker dan commerciële bureaus.
- Het MKBA-gedachtengoed kan ook helpen om kleine projecten snel door te lichten, zonder grootscheepse rekenmethoden. Zo is in Eindhoven voor 450 projecten een mini-MKBA gedaan om de legitimiteit, effectiviteit, efficiëntie en risico’s te beoordelen. Zie het interview met Staf Depla over zijn ervaringen hiermee.

Lees hier het hele verslag van workshop 2: Hoe deugdzaam gebruik van de MKBA te realiseren

Hoe wordt de MKBA-dialoog onderdeel van het planproces?

Uit het onderzoek naar knelpunten en verbeteringen van het MKBA-proces volgt het advies om een voortgaande dialoog tussen planeigenaren en MKBA-experts te organiseren. Deze dialogen moeten gericht zijn op een uitwisseling tussen het plan en de analyse door inbreng van kennis en ervaring van alle betrokkenen. In een iteratief proces wordt zodoende het plan en de analyse steeds verder aangescherpt en verrijkt. Het is belangrijk om de juiste kennis aan tafel te hebben en ook duidelijkheid te krijgen over de posities en macht. Het besef van de beperkingen van de MKBA is belangrijk.

Staf Depla: ‘De reden dat wij de MKBA gingen doen is projecten uit het hobbycircuit van een individuele medewerker te halen die een potje heeft voor zijn project. Leg jij nou maar eens uit waarom dit project zo belangrijk is. Is dit alleen jouw hobby of wordt de burger hier ook wijzer van?’

Lees hier het hele verslag van workshop 3: Hoe wordt de MKBA-dialoog onderdeel van het planproces?

Meer ruimte voor regionale en ruimtelijke effecten in de MKBA

Ruimtelijk-infrastructurele plannen gaan gepaard met veel zachte, moeilijk of niet te monetariseren effecten. In de MKBA krijgen deze effecten vaak niet de juiste aandacht en verdwijnen soms in zogenaamde PM-posten. Een mogelijke oplossing hiervoor is een MKBA-dialoog te organiseren waarbij de effectenarena als discussiemiddel wordt gebruikt.

Maar: ‘Het instrument moet niet een dialooginstrument met de burgers, bedrijven en de omgeving worden’, aldus Siebe Riedstra. Carl Koopmans (Vrije Universiteit en SEO) waarschuwt in lijn hiermee voor ‘een onderhandelingsproces waarin belanghebbenden zoveel mogelijk van hun doelen proberen te realiseren, in plaats van een onderzoek dat aan objectieve maatstaven moet voldoen’. Riedstra: ‘Maak scherp aan het begin van welk proces dan ook welke functie de MKBA heeft en welke niet en wat je wel kunt verwachten van een MKBA en wat niet.’ En: ‘Ik vind dat een verstandige analyse van de niet-kwantitatieve effecten ook onderdeel moet zijn van een MKBA, want dan kan het een basis zijn voor een gesprek.’

Lees hier het hele verslag van workshop 4: ‘Meer ruimte voor regionale en ruimtelijke effecten in de MKBA.’

12 september 2013, Crea Amsterdam
Organisatie: Universiteit van Amsterdam, Technische Universiteit Delft en Platform31

Zie ook:

- Het uitgebreide verslag van het MKBA-symposium op mkba-informatie.nl
- Zwemles voor planners
- Eindhoven en Zaanstad ontregelen