Hoe maken we klimaatbestendige steden?

11 maart 2014

5 minuten

Verslag De aankomende gemeentelijke verkiezingen zijn een mooi moment om de boodschap van Manifest Klimaatbestendige Stad werkelijkheid te maken; NÚ bouwen aan de stad van de toekomst! De kwaliteit van de leefomgeving van de steden en dorpen waar wij wonen, werken, ondernemen en onze vrije tijd doorbrengen staat onder druk door hevigere regen, langdurige droogte en meer warme dagen, aldus de coalities van de klimaatbestendige stad. De weersextremen zorgen nu al voor omvangrijke schade aan gebouwen, infrastructuren, openbare ruimte, gezondheid en economie. Denk bijvoorbeeld aan de ontwrichting van de stad Kopenhagen als gevolg van hevige regenval op 2 juli 2011. Of aan orkaan Sandy van 2012, die het dagelijkse leven en grote delen van New York dagenlang stillegde. De materiële schade was gigantisch en liep op tot in de tientallen miljarden. En zeer recentelijk de wateroverlast in december 2013 in delen van de binnenstad van Rotterdam waarbij het water tot kniehoogte kwam op het Noordereiland. Dit moet ons aan het denken zetten hoe we in de toekomst onze steden en dorpen kunnen beschermen tegen weersextremen, die volgens de voorspellingen steeds vaker zullen voor komen. Om het belang van klimaatadaptatie onder de aandacht te brengen organiseerde de Master City Developer op 6 maart in samenwerking met het Ministerie van I&M, Kennis voor Klimaat en Platform 31 het MCD Symposium De Klimaatbestendige Stad. De dag stond vooral in het teken van het verkennen van het thema klimaatadaptatie met als centrale vraag hoe kunnen we een klimaatbestendige stad realiseren? Vragen die gedurende het symposium aan de orde kwamen waren: hoe kun je klimaatbestendige maatregelen koppelen aan gebiedsontwikkeling, wie is verantwoordelijk voor de realisatie van klimaatbestendige maatregelen, hoe financieren we die maatregelen en hoe brengen we het gevoel van urgentie onder de aandacht bij overheden, bedrijven en bewoners?

Eén van de sprekers is Hans Tijl, directeur Ruimtelijke Ordening van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu. Hij geeft aan dat in september 2014 de regering deltabeslissingen gaat nemen. Eén van die beslissingen gaat over de stad. Klimaatadaptatie voor steden is volgens Tijl een noodzaak, omdat de stad en het water elkaar steeds vaker ontmoeten. De wijze waarop wij nu bijvoorbeeld omgaan met hemelwater maakt dat we kwetsbaarder worden en piekbuien en droogteperioden in de toekomst steeds minder goed kunnen opvangen. Volgens Deltares (Manifest Klimaatbestendige Stad, 2013) kan de geschatte schade als gevolg van de neerslag- en droogteproblematiek, gecumuleerd over de periode 2013 – 2050, oplopen tot in de miljarden. Het is volgens Tijl belangrijk deze schade te voorkomen en klimaatadaptatie onder de aandacht te brengen en erna te handelen om in de toekomst de stad en zijn bewoners te beschermen tegen extreme weersomstandigheden.

Jesse Keenan

‘Hoe maken we klimaatbestendige steden? - Afbeelding 1’

Een andere spreker tijdens het symposium is Jesse Keenan, directeur van CURE (Center for Urban Real Estate) en professor aan de Graduate School of Architecture, Planning and Preservation (GSAPP) van Columbia University. Hij vertelde op inspirerende wijze hoe New York omgaat met klimaatadaptatie. Na orkaan Sandy in 2012 is klimaatadaptatie hoog op de agenda gezet. De gevolgen van de orkaan benadrukte de risico’s van klimaatsverandering en hoe kwetsbaar de stad, zijn bewoners en de economie is wanneer men te maken heeft met weersextremen. New York is bezig met het ontwikkelen van strategieën die voldoende robuust zijn, maar toch in staat zijn om flexibel in te kunnen spelen op investerings- en veranderprocessen in de stad. Volgens Keenan kan er op verschillende strategische manieren omgegaan worden met het implementeren van klimaatbestendige maartregelen. Het gaat daarbij om het duiden en in kaart brengen van de risico’s, de noodzakelijke investeringen en de haalbaarheid van klimaatbestendige maatregelen. Daarnaast benadrukt hij dat de overheid het niet alleen kan en dat een integrale benadering noodzakelijk is waarbij de publieke en private sector elkaar opzoeken.

Geurt van Randeraat

‘Hoe maken we klimaatbestendige steden? - Afbeelding 2’

Na het plenaire deel van het symposium starten er een viertal deelsessies. De sessies gaan over het koppelen van klimaatadaptatie met gebiedsontwikkeling, de financiering van klimaatadaptatie, het participatief ontwikkelen van de klimaatbestendige stad en de implementatie en borging van klimaatadaptatie- en waterveiligheidsbeleid. Inspirerende voorbeelden worden aangekaart, zoals Seaport City in New York, waar de wateropgave gekoppeld wordt aan gebiedsontwikkeling, Adaptief Feijenoord waar strategieën voor waterveiligheid gekoppeld worden aan gebiedsinvesteringen en assetmanagement, de Rijnhaven in Rotterdam die functioneert als proeftuin voor adaptief bouwen en waar op een innovatieve manier is aanbesteed waardoor nieuwe samenwerkingen, oplossingen en geldstromen ontstonden die aangewend kunnen worden voor o.a. klimaatbestendige maatregelen en de adaptatieagenda’s van ’s-Hertogenbosch, Zwolle en Hoofddorp worden besproken om de belangrijkste leermomenten te delen.

Christiaan Wallet, projectmanager Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu eindigt het symposium door aan te kaarten dat we de kennis die we bezitten over stadsontwikkeling en wateropgaven met elkaar moeten verbinden. Het realiseren van een klimaatbestendige stad begint met het ontwikkelen van kennis over de risico’s, kansen en maatregelen. Op basis van die kennis zijn we in staat om klimaatbestendig te handelen. De vraag over wie verantwoordelijk is en de kosten voor klimaatbestendige maatregelen draagt blijft nog in het midden, maar één ding is zeker de klimaatopgave is een enorme uitdaging. Juist omdat de opgave zijn uitwerking kent op vele gebieden, van voedsel tot gezondheidszorg, van watermanagement tot ruimtelijke ontwikkeling en van (politieke)beslissingen tot het functioneren van de economie. De klimaatopgave is een zoektocht naar het formuleren van klimaatbestendige strategieën, het ontwikkelen van verdienmodellen waarin klimaatbestendige maatregelen zijn opgenomen, het combineren van de klimaatopgave aan andere opgaven om de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren en het managen van veranderingen en onzekerheden. Bewustwording, waardecreatie, participatie, collectieve integrale benadering en veranderingen in houding en gedrag zijn de steekwoorden waarmee de dag wordt afgesloten.