Persoonlijk „De overheid als systeem slaagt er vaak niet in om voldoende rekening te houden met de menselijke factor.” „De bureaucratie kijkt naar binnen en ziet de gewone mensen niet meer, waar het over gaat.” Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer is, zegt hij, „activistischer” geworden. Maar verliest hij zo niet aan invloed? Raken ombudsman en politiek zo niet verder van elkaar vervreemd? Voor het eerst reageerde de minister niet op zijn jaarverslag. „Geen goed teken.”
Franz Kafka, Verzameld Werk. Wie zich aan de vergadertafel bij de Nationale Ombudsman mocht vervelen, kan er even in bladeren. Het ligt binnen handbereik, als koffietafelboek. Het is typische Alex Brenninkmeijer-ironie. Er moeten aan deze tafel heel wat bureaucratische absurditeiten zijn besproken.
Vorig jaar werd hij herbenoemd door de Tweede Kamer. Hij is in het zevende jaar van zijn aanstelling die twaalf jaar mag duren. Brenninkmeijer kiest in zijn tweede termijn voor steviger taal, zo lijkt het. Tegen de Inspectie voor de Gezondheidszorg zei hij „reikhalzend uit te kijken naar een spoor van degelijkheid” in toekomstig werk. Boven het zoveelste kritische rapport over de uitkeringsfabriek van de overheid zette hij: ‘Alleen het UWV kan kiezen voor een beter UWV’. Vorige maand zei hij „ernstig teleurgesteld in de democratie” te zijn. Dat betrof de manier waarop het kabinet de toegang tot de rechtspraak wil beperken. Vorige week kwam zijn jaarverslag uit.
Is hij behalve ‘harder’ ook ‘politieker’ geworden? Brenninkmeijer geeft een indirect antwoord. Hij zegt dat hij voor zijn herbenoeming heeft „lopen nadenken”. „Ik wilde niet voorthobbelen, ik wilde een bewuste keuze maken – waarom is het zinvol dat ik ombudsman ben.”
De wet geeft hem tot taak het oordeel ‘(on)behoorlijk’ uit te spreken. Daarmee dreig je een „boekhouder van de behoorlijkheid te worden. Dat wil ik niet. Er is een reden waarom de Nationale Ombudsman bestaat. Als er iets fundamenteel misgaat, dan past daar verontwaardiging bij. De ombudsman moet echt de werkelijkheid veranderen. Met kracht ertegenin gaan. Ik zou ook kunnen zeggen – ach, het gaat daar niet goed. Maar met mijn kritiek houden ze wel rekening. Dat worden slappe, grijze verhalen. Voor die term, onrecht, met die lading heb ik gekozen”.
Brenninkmeijer is dus activistischer geworden. Maar als hij een zaak, met feiten onderbouwd, op de agenda heeft gezet en ‘de politiek’ daarna keuzes maakt, „dan laat ik los”. Aanvankelijk werkte hij vooral als de rechter die hij voorheen was. Een klacht ‘netjes afdoen’. „Maar op een gegeven moment ontdek je: hé, bij de belastingdienst is dat nodig en bij het UWV dat.”
Zie bijlage voor de volledige publicatie:
