In drie stappen naar lokaal leven, zo doen de Schotten dat

De Schotse overheid streeft naar ‘lokaal leven’. Dat lokale leven heeft volgens de Schotten overigens een radius die vijf minuten verder reikt dan in Nederland vaak wordt aangehouden. De Schotse overheid wil wijken realiseren waarin iedereen maximaal twintig minuten onderweg is naar de belangrijkste functies voor het dagelijks bestaan, van school en werk tot winkels en zorg. Het doel van deze 20-minuten wijken is wel dezelfde als bij de 15-minuten stad: duurzaamheid op sociaal, economisch en milieutechnisch vlak.

Om de lokaal georiënteerde wijken werkelijkheid te doen worden, heeft de Schotse overheid ze tot nationaal beleid verheven. ‘Local living’ is vastgesteld als een van de zes leidende ruimtelijke principes in de National Spatial Strategy for Schotland 2045. Ter ‘aanmoediging, promotie en ondersteuning’ is een richtlijn opgesteld: de ‘Local Living and 20 minutes neighbourhouds: planning guidance’. Daarin staan de randvoorwaarden voor lokaal leven, een stappenplan naar 20-minuten wijken en een aantal Schotse casestudies. De realisatie van die wijken is een taak van de overheid zelf, van ontwikkelaars en van ‘community makers’, staat in de richtlijn. Hoofddoel: zorgen dat essentiële voorzieningen aanwezig en toegankelijk zijn, zoals voor werk, betaalbaar voedsel, educatie, zorg en sport.

Geen stad of wijk is gelijk

Om een wijk te veranderen naar een gebied dat tegemoet komt aan de lokale wensen en waar mensen dus graag verblijven, is allereerst begrip nodig van hoe zo’n plek eruit ziet. Bepaalde voorzieningen zijn essentieel, stelt de leidraad. Niemand kan zonder supermarkt en huisarts, daarnaast heeft elke gemeenschap zo haar eigen wensen en dat vraagt maatwerk per gebied.

Met behulp van het ‘Local Living Framework’, onderdeel van de leidraad, kunnen partijen analyseren in hoeverre een wijk voldoet aan de eisen voor een 20-minuten stad. Het framework biedt geen concrete antwoorden, maar geeft een overzicht van veertien thema’s die het uitgangspunt vormen voor het onderzoek naar de kwaliteit van een plek.

Een van de thema’s in het framework is identiteit. Deze kan tot uiting komen in ‘landmarks, lokale architectuur of opvallende topografie’. Wat daar precies onder valt wordt niet nader uitgelegd, omdat ze per plek verschillen. Een tweede thema is het gevoel van veiligheid. Daarbij kan worden gekeken naar de relaties tussen gebouwen en de publieke ruimte en in hoeverre er gebouwen leeg staan. Ook de variatie van het woningaanbod wordt genoemd als thema om te onderzoeken. Voor elk van deze aspecten geldt dat goede infrastructuur en openbaar vervoer noodzakelijk zijn. Hoewel verplaatsing ook een van de thema’s is, benadrukt de leidraad dat de lokale stad alleen functioneert als de uit de thema’s voorvloeiende ruimtelijke ingrepen goed bereikbaar zijn.

Implementatie van de 20-minuten wijk

Overheden, ontwikkelaars en gemeenschapsmakers die de lokaal leven-strategie willen verwezenlijken moeten drie stappen doorlopen, zo schrijft de richtlijn voor. De stappen van dit ‘Local Development Planning’-proces, ofwel LDP zijn als volgt. Ten eerste moeten partijen de lokale context begrijpen. Vervolgens moeten samenwerkingen worden opgezet, zowel tussen professionals als met bewoners en gebruikers en ten slotte moeten plannen worden geïmplementeerd én geëvalueerd om te beoordelen of het ideaal van de 20-minutenstad binnen bereik komt.

Zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek is nodig, voor beter begrip van de context, staat in de richtlijn. Om de karakteristieken van een plek te leren kennen op stedelijke schaal, moet een analyse worden verricht van aspecten als dichtheid, stedenbouwkundige opzet en verbinding met andere gebieden. Mapping van aanwezige faciliteiten, de infrastructuur en het type woningen: het is essentieel voor een kwantitatief begrip van de context. Dat geldt ook voor inzicht in de lokale demografie.

Daarnaast moet worden onderzocht wat de kwaliteit van een plaats is en hoe deze kan worden verbeterd. In de Schotse plaats Stewarton, een van de casestudies in het document, gebeurde dat bijvoorbeeld met behulp van workshops met de bewoners. Daarin werden klimaatadaptatieplannen besproken. Ook werden bewoners bevraagd hoe ze zich door de stad verplaatsen en welke obstakels ze daarbij tegenkomen. Deze nieuwe kennis werd vervolgens gecombineerd met data uit kwantitatief onderzoek.

Stem van lokale partijen

Bij de tweede stap gaan de overheden en ontwikkelaars die de 20-minuten stad uitvoeren samenwerkingen aan. Dit gebeurt zowel op korte als lange termijn, staat in de leidraad. Met behulp van de inbreng van een variëteit aan belanghebbenden moeten de plannen zo goed mogelijk aansluiten op de behoeften van de bewoners. De stem van lokale partijen en gemeenschappen zelf is daarbij onontbeerlijk. In Stewarton won de gemeente daarnaast ook informatie in bij verschillende overheidsorganen, zoals Architecture & Design Scotland, een onafhankelijk adviesorgaan op het gebied van ruimtelijke ordening.

Ten slotte vindt de uitvoering plaats. De leidraad legt ook nadruk op de controle en evaluatie van de gemaakte plannen in relatie tot de lokale realiteit. In deze laatste stap moeten de betrokken partijen dan ook nagaan of er noemenswaardige veranderingen hebben plaatsgevonden en eventueel de uitvoering bijstellen. Zo moet de leidraad Schotse gemeenten inspireren wijken te ontwikkelen tot plekken waar mensen graag verblijven en duurzaam kunnen leven.