Onderzoek Adviesbureau Sweco laat zien dat circulaire stadsplanning de energiebehoefte en CO2-uitstoot van steden drastisch omlaag brengt. Een middelgrote Zweedse stad staat in nieuw onderzoek symbool voor de circulaire Europese stad van de toekomst.
Het is 2040. In Näringen Circular City District worden huizen gebouwd met louter duurzame materialen. Zonnepanelen bedekken ieder stukje gevel dat niet in de schaduw ligt. Veel wordt met elkaar gedeeld: van auto’s tot woningen. Voedsel en elektriciteit worden lokaal geproduceerd en opgewekt. Nieuwe elektrische fietsen en drones bepalen het straatbeeld.
Deze visie staat centraal in het onderzoek ‘Circular city transformation – 5 pathways and 15 actions towards circular urban environments’ (pdf). Aan de hand van een middelgrote circulaire Zweedse stad schetsen onderzoekers van ingenieursadviesbureau Sweco hoe circulaire steden er in de toekomst uit kunnen zien
Van lineaire naar circulaire stad
Sweco toont aan dat circulaire steden in 2040 tot 75 procent van de totale energiebehoefte kunnen besparen (ten opzichte van 2022). De huidige CO2-uitstoot van steden kan met maar liefst 97 procent worden verlaagd. Deze besparingen zijn broodnodig volgens de onderzoekers, omdat natuurlijke grond- en brandstoffen opraken. Tel daarbij op dat vanaf 2050 tweederde van de wereldbevolking in steden leeft. Steden zijn daarmee van cruciaal belang in de transformatie van een lineair naar een circulair systeem.
Inrichting van het Landgoed Wickevoort bij Cruquius
‘Bouwen met klimplanten, klimop groeit aan de muur. Ecologie en groen leven in de stad, stedelijk milieu concept.’ door Andy Shell (bron: shutterstock)
Twintig van de zevenentwintig lidstaten van de Europese Unie hebben inmiddels een plan om in het kader van de Europese Green Deal naar een circulaire economie toe te werken. Volgens Sweco laten voorlopers als Amsterdam en het Schotse Glasgow zien dat circulariteit op stedelijke schaal wel degelijk mogelijk is.
Duurzaam eco-dorp
Het rapport reikt beleidsmakers, gebiedsontwikkelaars, ontwerpers en bedrijven verschillende handvatten aan voor de stad van de toekomst. De gebouwde omgeving speelt daarbij zeker een rol. Gedeelde ruimtes, deelmobiliteit en kleinere woningen zijn volgens het rapport belangrijke factoren in een circulaire stadstransformatie. Immers, minder woonruimte leidt tot minder materialen, minder energiegebruik, minder afval en dus tot minder uitstoot. Maar het gaat om meer: de hele manier van denken over circulariteit moet veranderen. Een circulaire levensstijl vraagt ook om sociale verandering, zeggen de onderzoekers.
De stad van de toekomst moet een ecosysteem op zich worden
In de praktijk zijn daar nu al voorbeelden van te vinden. Zo ontwikkelt AM het eco-dorp Landgoed Wickevoort, vlakbij Haarlem, waar bewoners elektrische deelauto’s en gereedschap delen. Ze halen pakketten op uit de gezamenlijke Wickevoorter Pickup Boxen. Het dorp kent ook twee stadsboeren die uitsluitend duurzaam boeren.
3-30-300 regel
Een andere pijler is ecologische veerkracht. De stad van de toekomst moet een ecosysteem op zich worden. Bijvoorbeeld door regenwater op te vangen om in droge tijden te hergebruiken. Het Urban Waterbuffer Project is zo’n duurzame en klimaatbestendige watervoorziening, die al in Den Haag, Rheden en Rotterdam getest is.
Verder mag groen niet ontbreken in een circulaire stad, volgens het onderzoek. De 3-30-300 regel moet ervoor zorgen dat iedereen vanuit huis drie bomen moet kunnen zien. Ook moet elke bewoner in een wijk wonen waar de bladeren en takken van bomen minstens dertig procent van de oppervlakte beslaan. Tot slot mag de dichtstbijzijnde groene openbare ruimte niet meer dan driehonderd meter van elk huis verwijderd zijn.
Groen in de dagelijkse leefomgeving: van bomen tot en met groene openbare ruimtes.
‘Bangkok, Thailand September 24, 2019 People in a public park at Bangkok. Healthy group of people jogging walking on track in park. - Image’ door Juntee (bron: shutterstock)
Daarnaast stelt Sweco dat het lokaal produceren van voedsel een grote impact kan hebben op een duurzame circulaire voedselketen. Dit creëert bovendien duizenden nieuwe banen in het Zweedse voorbeeld.
Meer werkgelegenheid, minder materiaal
Het onderzoek gaat ook dieper in op de economische voordelen die kleven aan een circulaire stadsplanning. Zo bestaat in een circulaire economie geen afval meer en worden alle producten en grondstoffen steeds weer hergebruikt. Ook dit creëert banen in allerlei sectoren. Doordat er in een deeleconomie minder materiaal nodig is, wordt Europa op den duur minder afhankelijk van primaire grondstoffen uit andere werelddelen.
Gedragsverandering
Voor de ‘lineaire’ steden van nu zijn er lessen te trekken uit de voorbeelden van Europese steden die al goed op weg zijn naar een circulaire stadsplanning. Zo prijst het rapport hoe Amsterdam nu al ver gaat in het lokaal opwekken van elektriciteit, het verminderen van benzinegebruik en het efficiënt hergebruiken van afval.
Niet iedereen wil zijn woning delen, of zijn auto
Kortom, we gaan van refuse naar reuse, schrijven de onderzoekers. Om een systeemverandering teweeg te brengen, is het van belang dat steden een allesomvattende aanpak kiezen. Op alle niveaus, in alle contexten en door alle betrokken partijen moet verandering tot stand worden gebracht, aldus Sweco.
Het is daarbij niet in de laatste plaats belangrijk dat ook een gedragsverandering plaatsvindt. Niet iedereen wil zijn woning delen, of zijn auto. Maar met zorgvuldig gekozen strategieën is het veranderen van gedrag volgens Sweco zeker mogelijk. De circulaire stad van de toekomst wordt daarom niet ontworpen voor consumenten, maar voor ‘circulenten’.
Op 7 februari vindt op de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft het Symposium Circulaire Gebiedsontwikkeling plaats. Meer informatie vindt u hier.
Lees het volledige onderzoek van Sweco hier (pdf).
Cover: ‘Modern huis met zonnepanelen op het dak. 3D-rendering’ door Slavun (bron: shutterstock)
Door Tess van den Bossche
voormalig webredacteur Gebiedsontwikkeling.nu
