In Zeeland reikt de Regio Deal tot over de grens

Afgelopen september werd de Regio Deal North Sea Port District gesloten – een gebied dat zich uitstrekt van Vlissingen, via Borsele en Terneuzen naar de haven van Gent. Bijzonder is dat het hier een grensoverschrijdende regio betreft. Drijvende krachten achter de regionale economie zijn het grote, internationale havenbedrijf North Sea Port (waarover later meer) en zware industrie zoals kunstmestproducent Yara in Sluiskil en staalproducent AccelorMittal Gent.

Het havenbedrijf vormt het derde industriële gebied van Nederland waar meer dan 100.000 mensen werken. Tegelijkertijd staat Zeeuws-Vlaanderen te boek als krimpregio. De Regio Deal heeft daarom als speerpunten het behouden en aantrekken van bewoners en bedrijven en het verbeteren van de leefbaarheid. Het Rijk heeft van haar kant hiervoor 30 miljoen euro gereserveerd. Lokale en regionale overheden dragen ruim 50 miljoen euro bij. Onderzocht wordt of ook Vlaamse overheden formeel en financieel bij de Regio Deal betrokken kunnen worden.

Grensoverstijgend werken

De blik van Zeeuws-Vlaanderen is economisch gericht op het zuiden, legt de Terneuzense wethouder Frank van Hulle uit. De belangrijke economische centra van Gent en Antwerpen bevinden zich op zo’n 50 kilometer afstand. Economisch zijn de gebieden sterk verknoopt, getuige onder andere het grote aantal grenswerkers. Ook voor de uitwerking van delen van de Regio Deal werken Nederlandse en Vlaamse overheden samen.

Samenwerking op overheidsniveau voelt voor bestuurders uit de regio vanzelfsprekend. “De bevoegdheden van Belgische overheden liggen anders. Maar als je elkaars systeem enigszins begrijpt, kan je daar prima omheen werken,” vertelt projectleider bij de gemeente Terneuzen Johan Everaert. Van Hulle voegt toe: “Maar ook de wetgeving is aan beide kanten anders. Dat is lastiger. Er zijn bijvoorbeeld grote verschillen wat betreft belastingen. Als overheden weten we elkaar te vinden, maar botsende wetgeving maakt effectief samenwerken soms ingewikkeld.”

In 2018 zijn de havenbedrijven van Gent en Zeeland gefuseerd tot de grensoverschrijdende haven North Sea Port. De economische samenwerking verdiept zich. Dit blijkt onder meer uit het feit dat de Vlaamse overheid ongeveer 90 procent van de 1,2 miljard euro kostende Nieuwe Sluis in Terneuzen betaalt. Deze is belangrijk voor de ontsluiting van vaarroutes nog verder zuidwaarts, tot aan Parijs.

Aantrekkelijke en gezonde leefomgeving

Het gaat in de Regio Deal niet alleen om economie. Het creëren van een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving is een van de pijlers van de Regio Deal. Belangrijk hierbij zijn zogenoemde ‘koppelingsgebieden’: bufferzones die industriële activiteiten en woonomgevingen van elkaar scheiden. Dit vermindert geluidsoverlast, gaat horizonvervuiling tegen en verbetert de luchtkwaliteit. Tegelijkertijd dragen de koppelingsgebieden bij aan de volksgezondheid. Deze worden ontwikkeld naar Belgisch voorbeeld: aan de andere kant van de grens zijn ze al gemeengoed.

“In Sluiskil wordt gekeken naar het aanleggen van een voedselbos,” vertelt Van Hulle. “Ook is in de ecologische hoofdstructuur geïnvesteerd. Waar het kan, wordt een stevigere buffer tussen wonen en industrie gemaakt.”

Binnensteden en kernen

De centra van steden en dorpskernen in het havengebied worden veelal als onaantrekkelijk ervaren, valt te lezen in de Regio Deal. In Terneuzen wordt er aan de hand van een binnenstadsvisie al langer geïnvesteerd in de leefbaarheid van het stadscentrum. Welzijnscentra die voor brede groepen toegankelijk zijn, vormen hier een belangrijk onderdeel van. Ook hecht de gemeente aan het op peil houden van activiteiten voor jongeren, om te voorkomen dat zij wegtrekken. Via de Regio Deal wordt zowel in de binnensteden van Terneuzen en Vlissingen geïnvesteerd, als in diverse dorpskernen.

Everaert: “In de kleinere kernen zie je krimpeffecten uitvergroot. We zijn voorzieningen zoals buurthuizen, huisartsen en tandartsen altijd blijven ondersteunen, ongeacht of ze economisch rendabel zijn. We zijn bijvoorbeeld de gemeente met de hoogste dichtheid buitenzwembaden in Nederland: vijf, op een inwoneraantal van vijfenvijftigduizend. Dat soort voorzieningen moet je in stand houden, anders krijg je ze nooit meer terug.”

Verduurzaming industrie

Het North Sea Port District biedt volop kansen voor ontwikkelingen richting een duurzamere economie. De chemie, zware industrie en logistiek trekken nu nog een zware wissel op de omgeving. “We koppelen leefbaarheid en gezondheid expliciet aan elkaar,” vertelt Van Hulle. “Bedrijven als Yara, Accelor Mittal en Dow Chemicals moeten gigantisch gaan werken aan de energietransitie. Dat gaat echt voor een gezondere leefomgeving zorgen.”

Regionale overheden ijveren daarom voor een nieuwe, zware elektriciteitskabel onder de Westerschelde door. “Burgers accepteerden vroeger meer geluidsoverlast en luchtverontreiniging. Werkgelegenheid was vaak het doorslaggevende argument,” zegt Everaert. “De afweging tussen ecologie en economie is enorm verschoven.” Van Hulle: “Bedrijven zien die noodzaak ook. Overheden en bedrijven staan samen voor een heel grote inspanning.”

De infrastructuur in de regio is van oudsher aan beide kanten van de grens sterk oost-west georiënteerd. Het kanaal Gent-Terneuzen snijdt daar loodrecht doorheen, maar zorgt nog niet altijd voor goede verbindingen voor bewoners. Met name op het gebied van openbaar vervoer kan er veel verbeterd worden. Buslijnen rijden niet door, of sluiten slecht op elkaar aan. Zo kan een busrit van Terneuzen naar Gent bijna drie uur duren, terwijl de steden maar 35 kilometer uit elkaar liggen. Dit moet echt anders, vinden bestuurders aan beide kanten van de grens.

Plannen om het goederenspoor langs het kanaal te verbeteren, zijn vergevorderd. De wens is om ook personenvervoer over het spoor mogelijk te maken. Daarnaast gaat er een pilot komen met snelbussen tussen Gent en Terneuzen.

Beeld krimpregio keren

Veel Vlamingen zijn al werkzaam in Zeeuws-Vlaanderen. De regio zou graag zien dat deze arbeidskrachten ook in Zeeuws-Vlaanderen komen wonen. Bevolkingsgroei maakt het mogelijk om ook op de lange termijn het voorzieningenniveau op peil te houden. “We hebben heel hard gewerkt om het beeld van krimpregio te keren,” vertelt Van Hulle. “We hebben de ambitie om van 100.000 naar 125.000 inwoners door te groeien. Met natuurlijke aanwas gaan we dat niet redden. Wij hebben het nodig dat onze arbeidsmarkt en woningmarkt internationaal aantrekkelijk blijven.”

Maak kennis met North Sea Port in deze korte docu.