Casus Het doel van de gebiedstransformatie op Industriepark Kleefse Waard is het creëren van een ultiem vestigingsklimaat en een innovatief economisch perspectief voor cleantech- en productiebedrijven. Onderdelen zijn een goede mix van bedrijven in een experimentele fase en gerenommeerde bedrijven, het behouden, heractiveren en verduurzamen van gebouwen met historische waarde, een goede economische balans en synergie en kennisdeling tussen bedrijven.
Wat kunnen we leren van dit voorbeeldproject gebiedstransformatie anno 2014?
Dit jaar is Industriepark Kleefse Waard genomineerd voor de NRP Gulden Feniks 2014, in de categorie gebiedstransformatie. De jury zei over deze inzending: “Het is navolgenswaardig dat in het geval van Industriepark Kleefse Waard (IPKW) de bestaande industriële infrastructuur opnieuw gebruikt is (utilities) en dat de milieuklasses gekoesterd zijn, in plaats van dat ze werden afgebroken voor een alternatieve bestemming zoals wonen.”
Joris Jan Voermans, communicatieadviseur bij Industriepark Kleefse Waard, noemt als belangrijkste lessen uit dit voorbeeldproject dat er niet meer gewerkt wordt met een ideale situatie als (absoluut) einddoel en dat er niet in volle vaart wordt doorontwikkeld; “Dit was erg kostbaar en bood weinig mogelijkheid voor trial-and-error. Nu werken we met meer geduld en fasering”, aldus Voermans.
Daarnaast noemt hij als belangrijke les dat het in de samenwerking met de gemeente van belang is niet meer te benoemen wat precies wiens eigendom is, maar als te uitgangspunt nemen: wat willen we samen? Iedere partij brengt iets in – kennis, kunde, gebouwen, grond – waarmee het meer een ruilmodel wordt in plaats van een positiespel.
In de intensieve samenwerking als private partij met de gemeente zat ook wel de uitdaging. “We hebben geleidelijk en gezamenlijk geleerd daar goed mee om te gaan”, vertelt de communicatieadviseur.
Ook hebben ze als private partij lang gewacht met de herontwikkeling van het Poortgebouw (2012) en het nieuwe Parkrestaurant (nu in volle gang). “Dergelijke faciliteiten en tevens beeldbepalende projecten zijn de basis voor verder succes en de keuze voor realisatie is lastig (want een verdienmodel ontbreekt vaak) maar wel van groot belang”, aldus Voermans.
Verder is bij dit project ingezet op tijdelijk gebruik. In het masterplan is onderscheid gemaakt tussen drie gebouwen: met historische waarde (unieke historische objecten die we graag behouden), economische waarde (geen historische objecten maar wel gebouwen met een (mogelijke) functie) en zonder waarde. Daarnaast worden ook waar mogelijk en nodig tijdelijke oplossingen geboden, door met demontabele en verplaatsbare objecten te werken (bijvoorbeeld een nissenhut als tijdelijke opslag). Ten slotte worden lege fabriekshallen ingezet voor evenementen, zowel in evenementenreeks Green Industry Event van de private partij zelf, als evenementen van derden.
Daarnaast noemt Voermans bij dit project ook het belang van een community / kennisdeling tussen bedrijven. “Op communityniveau betreft het project het ontwikkelen, aanmoedigen en faciliteren van een bruisende cleantech community (bedrijven in de sector Energie- en Milieutechnologie). Bij aankoop troffen we een groep mooie bedrijven aan, die vanuit AkzoNobel geïnitieerd/afgescheiden waren. Wij zijn begonnen deze partijen te verbinden, nieuwe bedrijven aan te laten sluiten en kennisdeling en synergie te bevorderen. Daarbij proberen wij ieder, onder andere door de gebiedsontwikkeling en parkmanagement, uit zijn gebouw/stulp te halen, bijvoorbeeld door collectieve vergaderfaciliteiten, een centrale plek om te lunchen en een gratis deelauto aan te bieden.
Nu is het de tijd de community actief meer aandacht te geven. Onze rol hierin, als gebiedsontwikkelaar, zal in de toekomst alleen maar groter worden. Wat wij doen is aanmoedigen en faciliteren; wij maken het gemakkelijk voor partijen om kennis, kunde, materialen en bijvoorbeeld energiestromen uit te wisselen en we laten de meerwaarde ervan zien. In onze ogen wordt de bruisende cleantech community alsmaar belangrijker en daarmee onze rol om dit mogelijk te maken en goed in te richten steeds groter”, vertelt Voermans.
Tot slot antwoordt Voermans op de vraag wat de rol van de gemeente is: “Onze opstelling is dat je moet samenwerken met je stakeholders. Dat zijn de partijen die je nodig hebt om tot resultaat te komen en die aansluiten bij onze uitgangspunten en doelen. De eerste stap was samenwerking zoeken met de gemeente Arnhem. Samen met hen zetten we het hele gebied in de markt als Industriepark Kleefse Waard. De gemeente is eigenaar van 47 hectare onbebouwde grond in dit gebied. Met hen werken we samen op het gebied van marketing, communicatie en acquisitie. Bovendien is er een samenwerkingsverband met de gemeente Arnhem en Energy Business Park Arnhems Buiten om Arnhem onder de noemer ‘Energy made in [Arnhem]’ op de kaart te zetten als dé plek voor energie- en milieutechnologie (EMT) in de regio”.
Interieur anno 2013
‘Industriepark Kleefse Waard: herontwikkeling met geduld - Afbeelding 1’
Projectomschrijving
In 2003 kocht projectontwikkelaar Schipper Bosch 43 hectare bebouwde grond op de Kleefse Waard omdat het potentie zag. Bij aankoop betrof het een verwaarloosde omgeving, waarin gebouwen niet als unieke objecten erkend waren. “We hebben van de aanwezige opstallen en hun interieur bepaald of ze economische waarde, monumentale waarde of geen waarde hadden. Gebouwen met economische waarde hebben we laten staan, maar deze worden op den duur vervangen. Gebouwen met monumentale waarde worden successievelijk gerenoveerd en voor nieuwe huurders aantrekkelijk gemaakt. Daarbij wordt het historische karakter behouden, maar voldoet het gebouw in alle opzichten (klimatologie, uitstraling, interieur) aan de moderne wensen en eisen van gebruikers. Gebouwen en onderdelen zonder waarde halen we weg. Het aaneengesloten gebied koesteren we als kwaliteit; het terrein is bewust niet opgedeeld in kavels en het oorspronkelijke wegennet is versterkt. Naast de inzet op een bruisende cleantech community betreft de transformatie op gebiedsniveau het integraal revitaliseren, activeren en verduurzamen van de gebouwen en grond.
Programma van eisen
Het programma van eisen voor dit gebied betreft het behoud en de revitalisatie van gebouwen met historische waarde. Daarnaast wenst men functies als hoogwaardige kantoorruimtes, ateliers, fabrieksruimten en productiehallen, (gedeelde) vergaderruimtes, mogelijkheid tot duurzame energiehuishouding, toegankelijke en functionele portiersloge met uitstraling, een parkrestaurant en een evenementenhal.
Verder zijn ook uitgebreide (centrale en gezamenlijke) parkeervoorzieningen, een goed wegennetwerk, de mogelijkheid uit te breiden en indien nodig te slopen alsmede goede bereikbaarheid een vereiste. Al met al een eenduidig, zakelijk en strak gebied met behoud van het oorspronkelijke karakter en met de ruimte en vrijheid om wegen en gebouwen te herontwikkelen en in ere te herstellen.
Resultaten tot nu toe
Alle gebouwen met historische waarde zijn geactiveerd en vijf van de tien zijn gerevitaliseerd. Verder zijn alle gebouwen met economische waarde tijdelijk behouden en verhuurd en drie gebouwen zonder waarde verwijderd.
Daarnaast zijn parkmanagement, centrale receptie, technische dienst, beveiliging, gedeelde vergaderfaciliteiten, parkrestaurant, elektrische deelauto en verschillende (snel)laadfaciliteiten, gerealiseerd.
Tot slot worden er maandelijkse masterclasses georganiseerd en het tweejaarlijkse Green Industry Event, als vorm van netwerkmanagement (gemiddeld 250 bezoekers).
Bron: NRP Gulden Feniks
Zie ook:
- Georganiseerde belangen bij gebiedsrevitalisering
- Toonaangevende gebieden aan beide kanten van de rivier in Rotterdam
Cover: ‘2014.06.12_Industriepark Kleefse Waard_1_660’
Door Mirela Milosevic
Projectmedewerker Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft
Door Arienne Mak
Projectmedewerker bij Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft
