Casus De 21e eeuw kent grote uitdagingen: het weer wordt extremer, de zeespiegel stijgt, de biodiversiteit neemt af en er is een nijpend tekort aan woningen. Deze uitdagingen concentreren zich vaak in steden. Overheden, bedrijven en burgers hebben grote ambities waarmee ze deze uitdagingen willen aangaan, maar het bijbehorende budget is vaak beperkt. In het boek Reinventing Multifunctionality: innovation through integration beschrijven adviseurs Jurgen van der Heijden en Denise de Blok van AT Osborne hoe deze ambities gerealiseerd kunnen worden op een manier die juist geld oplevert. Zij leggen in dit artikel uit hoe deze aanpak werkt en belichten het voorbeeld van Waterplein Oudenbosch.
Onze economie is gebouwd op het gedachtegoed van de vrije markt waarin partijen hun eigen winst maximaliseren. Een partij kiest één doel en zet alle mogelijke middelen in om dat doel zo efficiënt mogelijk te realiseren. Deze manier van werken leidt tot veel neveneffecten. Het bekendst zijn negatieve neveneffecten als uitstoot van broeikasgassen en watervervuiling. Er zijn echter ook positieve neveneffecten, zoals het vrijkomen van warmte die gebruikt kan worden als energie.
Groei wordt binnen deze werkwijze gerealiseerd door schaalvergroting. Dit houdt in dat meer middelen, waaronder ruwe materialen en energie, nodig zijn en dat ook de (positieve en negatieve) neveneffecten worden vergroot.
Positieve effecten maximaliseren
De laatste decennia lopen we aan tegen de grenzen van deze werkwijze. Materialen beginnen op te raken en het grootschalig negeren van negatieve neveneffecten heeft geresulteerd in het ontstaan van de grote uitdagingen van de 21e eeuw. Wij bepleiten daarom een nieuwe werkwijze: het ontwikkelen van integrale business cases.
Een integrale business case zet niet alle middelen in om één doel te bereiken, maar gebruikt een middel om meerdere doelen te bereiken. Deze benadering koppelt middelen en doelen op een slimme manier. Hierdoor zijn minder middelen nodig, worden negatieve effecten verkleind en positieve effecten gemaximaliseerd. En niet onbelangrijk: het leidt het tot kostenbesparingen en hogere opbrengsten.
Ook binnen gebiedsontwikkeling zijn integrale business cases van toegevoegde waarde. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van waterplein Oudenbosch in de gemeente Halderberge.
Casus Waterplein Oudenbosch
‘oudenbosch SO model’
Waterplein Oudenbosch SO (Bron: Buro Topia)
Door het veranderende klimaat heeft de wijk Oudenbosch te kampen met wateroverlast en zomerse hitte in de wijk. De gemeente Halderberge en waterschap Hollandse Delta besloten deze uitdagingen gezamenlijk aan te pakken door het ontwikkelen van een waterplein. Dit kan water bufferen en op hete dagen volledig onder water gezet worden.
Het waterplein kent meerdere voordelen. Zo ontstaat er minder druk op het riool en zorgt het voor verkoeling in de zomer. Het geleidelijk af laten vloeien van het water zorgt er daarnaast voor dat het groen in de wijk ook ’s zomers gezond blijft. Bovendien functioneert het waterplein als aantrekkelijke ontmoetingsplaats voor wijkbewoners.
‘stroomdiagram oudenbosch’
(Bron: Denise de Blok)
Het opstellen van een integrale business case voor de klimaatproblemen van Oudenbosch, leidt tot voordelen voor zowel de gemeente als het waterschap. Zo kan de gemeente de plannen om voor 260 duizend euro het riool uit te breiden schrappen. Ook bespaart zij zo'n 10 duizend euro op de geplande aanschaf van een grotere pomp. Het waterschap maakt minder kosten doordat zij minder water hoeft te verwerken en er minder andere ingrepen nodig zijn om wateroverlast en watertekorten te voorkomen. Als laatste profiteren ook de bewoners, omdat hun leefomgeving aantrekkelijker wordt.
Drie tips voor gebiedsontwikkelaars
Voor gebiedsontwikkelaars valt er veel te leren van deze integrale business case van het waterplein in Oudenbosch:
1. Kijk verder dan de
eigen sector
De ontwikkeling van het waterplein viel onder het gemeentelijk
thema ‘leefbaarheid en welzijn’ en moest daarom ook uit dit budget worden
gefinancierd. Door te onderbouwen dat het waterplein bijdraagt aan een betere waterhuishouding,
kon ook geld worden ingezet dat vanuit dit thema was gereserveerd voor
uitbreiding van de rioolcapaciteit.
2. Werk samen met
partijen die ook profiteren van jouw business case
De ontwikkeling van het waterplein wordt getrokken door de
gemeente Halderberge, maar het waterschap Hollandse Delta profiteert van de
effecten van dit plein. Door het waterschap te betrekken en vragen mee te
investeren, worden de kosten voor beide partijen lager.
3. Blijf zoeken naar
de volgende stap
Waar traditionele business cases groeien door
schaalvergroting, is het bij integrale business cases mogelijk om te groeien
door uitbreiding. Zo heeft de waterpomp in de toekomst minder capaciteit nodig
voor het verwerken van rioolwater. Deze capaciteit kan dan worden ingezet om
warmte en koude op te slaan in de grond, waarmee op een duurzame manier
woningen in de omgeving van het waterplein kunnen worden verwarmd en gekoeld.
Dit draagt bij aan de energietransitie en levert extra inkomsten op voor de
deelnemende partijen. De besparingen die worden gedaan, kunnen daarnaast weer
ingezet worden op een andere manier. De gemeente denkt bijvoorbeeld al na over
een ijsbaan in de winter, wat bijdraagt aan de leefbaarheid van de wijk.
Cover: Buro Topia
Het volledige boek, inclusief onder andere cases over het integreren van functies in krimpgebieden, circulair ontwikkelen van woonwijken en een duurzame koeienboerderij in de binnenstad, is gratis te lezen op de website van AT Osborne.
Cover: ‘oudenbosch waterplein header jeanine embregts dekker’
Senior consultant AT Osborne
Door Denise de Blok
adviseur gebiedsontwikkeling bij AT Osborne
