Verslag Doorontwikkeling van Amsterdam als waterstad komt aan op multidisciplinaire samenwerking tussen de haven en de stad en het verbinden van historische plekken met het water. Met naast de watervisie een belangrijke rol voor bottom-up initiatieven als verbindende factor. Dat concludeerden de deelnemers aan het debat: Is Amsterdam een waterstad? dat op donderdag 7 november plaats vond in Pakhuis de Zwijger. Het debat was onderdeel van de eerste ‘Week van de Stad’, die Stad-Forum van 6 tot en met 10 november 2013 met een groot aantal partners organiseerde. Het thema van deze week: Amsterdam als waterstad. Centrale vragen in dit debat waren: van wie is het water? Hoe kan water beter als stedelijke ruimte worden benut? Welke initiatieven zijn er? Het doel van de avond was het in beeld brengen van huidige initiatieven, nieuwe kansen te benoemen en actiepunten voor de stad te agenderen.
De week van de stad
Lessen uit:
- Alle partijen zijn het erover eens dat er meer gedaan kan worden om te komen tot een betere verbinding tussen de stad, de bewoners en het water.
- Het IJ is nog lang niet uitontwikkeld en in dit gebied blijkt meer mogelijk dan in eerste instantie lijkt.
- De waarde van het thema Amsterdam en water ‘landt’ steeds meer in de hoofden van bestuurders.
- Openheid groeit bij instanties zoals de gemeente en Waternet.
- Naast de grachtengordel en het IJ zijn ook de plassen, zoals de Sloterplas en de Gaasperplas, zeer interessante aandachtslocaties.
De opening werd verzorgd door Tracy Metz (journaliste en schrijfster van het boek Zoet & Zout) in samenwerking met Michiel van Iersel (Stad-Forum, Non-fiction) en Radna Rumping (Non-fiction). De avond bestond uit presentaties van vijf gastsprekers en twee korte debatten.
Schoonschip © Space & Matter
Op de vraag: is Amsterdam een waterstad?, antwoordde de eerste gastspreker Wouter van der Veur (planoloog Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam) ‘nee, ondanks de terugkerende dynamiek rondom het IJ doen wij nu nog te weinig met het water’. Hij presenteerde de watervisie, een discussiedocument dat voortkomt uit de structuurvisie van de gemeente. De watervisie brengt door middel van vier speerpunten en vijf thema’s een ruimtelijk-economisch perspectief op gebruik en beleving van het water in kaart.
Ook de tweede gastspreker Kees van Ruyven (stedenbouwkundige, o.a. Water Republic) stelde dat Amsterdam geen waterstad is. Zijn creatieve presentatie ondersteunde de regionale ontwikkelingen die zouden moeten plaatsvinden om van Amsterdam wel een waterstad te maken, wanneer zij in het jaar 2025 haar 750-jarig bestaan viert. De hoofdingrediënten hiervoor zijn optimale en multidisciplinaire samenwerking tussen de haven en de stad en het verbinden van historische plekken met het water. De cultuur en betekenis van het water in relatie tot de stad moet groeien binnen de mindset van het huidige bestuur.
Na deze lezing werd de inspiratievideo ‘Dream of Floating Cities’ afgespeeld. Deze video is het resultaat van een brainstorm van een groep jonge waterprofessionals in de International Water Week(IWW). Zij schetsen een toekomst waarin drijvende steden de oplossing worden om te anticiperen op klimaatverandering en om de veiligheid van de stad te waarborgen.
Het eerste debat werd gevoerd door Maarten Claassen (Waternet), Dirk van Peijpe (De Urbanisten), Tjeerd Haccou (Space & Matter) en Marnix van der Poll (Schoonschip Amsterdam).
Marnix van der Poll trapte af door het belang van doorzettingsvermogen en samenwerking te illustreren aan de hand van het project ‘drijvende woonwijk Schoonschip’. Dit project begon als een droom en omvat 30 zelfvoorzienende drijvende waterwoningen in Buiksloterham, Amsterdam Noord, die samen de meest duurzame woonwijk van Europa zullen worden. Het heeft de nodige jaren gekost, maar eindelijk is er groen licht om de droom van de waterwoningen te ontwerpen en bouwen. Kees van Ruyven onderstreept dat dit type bottom-up initiatieven de verbindende factor is die de stad nodig heeft. Als actiepunt wordt aan Wouter van der Veur voorgesteld om naast de top-down watervisie ook bottom-up initiatieven in kaart te brengen.
De Ceuvel © Space & Matter
Tjeerd Haccou presenteerde het regeneratieve ontwerp De Ceuvel, nabij het Van Hasseltkanaal aan het IJ. Deze voormalige scheepswerf is compleet vrij van gebouwen en moet in de komende tien jaar een broedplaats worden voor creatieve en sociale ondernemingen. Space & Matter heeft deze prijsvraag gewonnen met het idee om zestien oude woonboten in te zamelen en op het land te takelen. In de openbare tuin rondom de woonboten zal specifieke beplanting de verontreinigde grond gaan zuiveren.
Dirk van Peijpe legde uit hoe het Rotterdamse Waterplein, ontworpen door De Urbanisten, aansluit op het huidige afwateringssysteem en bovengronds bijdraagt aan stadsverfraaiing van publieke werken. Volgens Maarten Claassen zijn waterpleinen nog niet nodig in Amsterdam. Op de diepst gelegen plekken, waarvan berekend is dat er 20 cm water tegen de gevel kan komen te staan na een hevige regenbui, is er ruimte voor andere oplossingen en om een extra waarde aan het water te geven. Volgens hem is Amsterdam wèl een waterstad, maar speelt zich dat nu voornamelijk nog ondergronds af.
Marita Mathijsen (Universiteit van Amsterdam) beaamde het belang van particulier initiatief om misstanden te bestrijden. Als voorbeeld verwees ze naar de schrijver Jacob van Lennep, die in 1853, ondanks veel weerstand, ervoor heeft gezorgd dat Amsterdam via een waterleidingsysteem schoon drinkwater uit de duinen kon krijgen. Amsterdammers waren hierdoor niet meer afhankelijk van het vervuilde grachtenwater. Het tweede debat werd gevoerd tussen Pim Evers (Hanneke’s Boom), Felix Guttmann (Licht festival, Canal Company) en Bas van Schelven (Duurzaam Drijvend Wonen, Schoonschip Amsterdam).
Ook de horecagelegenheid Hanneke’s Boom en het lichtfestival laten zien dat wrijving vanuit de bestuurlijke organen juist een glansrijker project kan opleveren. Weerstand zorgt voor creatieve oplossingen. Op de vraag: waarop moeten wij de komende tijd inzetten? antwoordde Bas van Schelven: ‘De westkant van het IJ, de voormalige NDSM werf en Houthavens. Zij bieden nog voldoende vrijheden in toekomstige functie en invulling’. Felix Guttmann pleitte voor de IJ-haven, ‘op die plekken waar uniekheid een anchorpoint kan worden’. Pim Evers ziet voldoende mogelijkheden op het Marine eiland. Het mysterieuze en afgesloten stukje land dat wellicht in de toekomst in de handen komt van de gemeente en daardoor toegankelijk wordt voor Amsterdammers. Inspiratie genoeg dus om van Amsterdam - ook boven de grond – (nog meer) een waterstad te maken.
Om doorgang te krijgen voor innovatieve particuliere initiatieven, is multidisciplinaire samenwerking en veel doorzettingsvermogen nodig, daarover zijn alle betrokken partijen het eens. De Week van de Stad vervolgt haar programma met onder andere een Internationaal Watersymposium in het Bimhuis, de filmvertoning ‘Lost Rivers’ in het EYE Institute en een vaartocht door de grachten vanaf het Oosterdok.
Cover: ‘2013.11.15__schoonschip’
