“Je bent non-profit vastgoedontwikkelaar en een gebouw van 7, 8 miljoen aan het neerzetten”

De ochtend begint met een kopje koffie op zijn eigen bank. Dan ontbijt hij met de andere bewoners van zijn woongroep in de gemeenschappelijke woonkeuken. Na een aantal uur gewerkt te hebben op één van de flexplekken in het gebouw, is zijn was in één van de gemeenschappelijke wasmachines klaar. Op de weg terug komt Roemers een buurman tegen die toevallig net bezig is met het bouwen van een plantenbak op de gemeenschappelijke daktuin. “En voor je het weet sta je dan een hele middag met z’n allen te klussen. Dat onverwachte en collectieve gevoel is het mooie aan dit gebouw.”

Als Gerard Roemers praat over de wittebroodsweken in zijn nieuwe huis verdwijnt de glimlach niet van zijn gezicht. Enerzijds komt dat omdat hij al twee maanden de trotse bewoner is van een appartement in De Warren. Maar een deel van de glimlach is ook opluchting. Het is al zes jaar geleden dat de tender van de gemeente voor de eerste zelfbouw-wooncoöperatie in Amsterdam online kwam. En in al die jaren is hij niet alleen een van de betrokken bewoners geweest, maar was hij als bestuurslid Duurzaamheid & Bouw ook verantwoordelijk voor de coördinatie van het ontwerp-, ontwikkel- en bouwproces. “Je bent gewoon een gebouw van 7, 8 miljoen aan het neerzetten. Je bent dus eigenlijk non-profit vastgoedontwikkelaar. Dat is niet niks. Het was wel pittig en dat is een understatement.”

Intens

De verhalen over zijn debuut als ontwikkelaar vertelt Roemers in de gemeenschappelijke woonkamer van het wooncomplex in Amsterdam-IJburg. Het is na jaren van dromen, onderhandelen en bouwen de plek waar hij tot rust kan (en een beetje moet) komen. In 2021, na het ondertekenen van de aannemingsovereenkomst, gaf hij al aan “heel blij en heel moe” te zijn. En dat gevoel is in de twee jaar daarna niet veranderd. Het duurde dan ook even voordat De Warren echt zijn thuis werd. Lachend: “Ik ben nu ook weer heel moe en heel blij. Niks nieuws dus. Het was de eerste weken lastig om echt thuis te zijn. Het voelde in die beginperiode nog steeds als een project, als werk. We moesten er met het bestuur het afgelopen half jaar nog hard aan trekken. Net als de bredere bewonersgroep overigens. Maar dat gevoel is nu omgeslagen: het project is een thuis geworden.”

Samen met zijn collega-bestuursleden was Roemers verantwoordelijk voor het realiseren van het vijf verdiepingen tellende, energiepositieve gebouw. “Het begin van de bouwperiode is nog ontspannen, kan je het allemaal even loslaten. Dan ligt de verantwoordelijkheid in principe bij de aannemer en de onderaannemers. Maar op een gegeven moment loopt het project uit, komen er wat discussies over meer- en minderwerk, de bouwwijze of de kwaliteit van afwerken en dan word je er toch weer vol ingetrokken.” Zeker wanneer begin 2022 de originele bouwtijd van een kleine anderhalf jaar in het gedrang komt, loopt de spanning op. “Je moet mensen zien te versnellen en de kwaliteit waarborgen zonder dat je de budgetten overschrijdt. Hoe meer we richting de oplevering kwamen, hoe hoger de stress werd. Je wil toch de kwaliteit behouden, maar de aannemer wil afronden. En dan wordt het intens.”

Met de groep

Sinds de invoering van de Woningwet 2015 is deze woonvorm wettelijk mogelijk, maar initiatieven waarbij de groep bewoners ook het complex zelf ontwikkelen, stranden vaak voortijdig. De financiering is in de praktijk vaak de reden waarom de zelfbouw-variant van de wooncoöperatie zo lastig te realiseren is. Zelfs in een gemeente als Amsterdam waar deze woonvorm onderdeel is van het woonbeleid, wordt de noodklok geluid en worden de ambities getemperd. Die noodkreet lijkt op het eerste gezicht misschien op een vreemd moment te komen gezien het succes van De Warren, maar de verhalen van Roemers laten zien hoe lastig het proces ook nog is na het omzeilen van de financiële klippen.

“De voorzitter, penningmeester en ik zijn als laatste bewoners in onze woningen getrokken. We hadden allemaal de tijd nodig om te schakelen van heel hard ‘projectmanagen’ naar ‘hoe gaan we hier lekken wonen met onze vrienden’. Ik was betrokken van ontwerp tot oplevering, maar sinds een week ben ik officieel uit het bestuur. Dat is ook wel lekker. Het goede gevoel begint nu echt wel te komen.”

Vanuit die ervaring is het belangrijkste advies dat Roemers heeft voor andere wooncoöperaties die deze stap willen zetten is vooral een hele praktische. “Verzamel een leuke groep mensen om je heen. Het laatste stuk kan je niet volhouden als je het niet wilt doen voor én met de mensen met wie je gaat wonen. Dat gevoel houdt je op de been.” Aan die tip zit ook nog een serieuze, organisatorische kant. “Ik denk dat een van de succesfactoren van De Warren is dat we echt voor een gemeenschap met een bepaalde identiteit en behoefte bouwden. Daardoor hielden we het vol, maar kon ik ook die specifieke belangen goed blijven behartigen. Ik wist precies wie er in die groep zitten en wat die mensen nodig hebben. Wij hebben het echt samen met de groep gedaan, anders had De Warren niet gekund.”

De boel de boel laten

Ondanks alle moeilijkheden die hij zelf is tegengekomen tijdens de ontwikkeling van ‘zijn’ gebouw, ziet Roemers dan ook nog genoeg toekomst in de woonvorm. “Wij hebben er met dit project al voor gezorgd dat de financiering makkelijker is om te regelen. Banken weten nu dat het kan, gemeentes weten nu dat het kan qua financiering, regelgeving en organisatie. En er zijn steeds meer professionals die zeggen: ik wil zo'n groep wel begeleiden. Dat zijn ingrediënten die het proces een stuk makkelijker maken dan dat wij het hebben gehad.”

En dat de bouw van De Warren nu is afgerond, betekent niet dat de bewoners de opgedane kennis voor zichzelf houden. “Wij willen heel graag blijven meedenken met andere groepen. Het is niet dat we nu denken: wij zijn klaar, laat de boel de boel maar. Maar we willen ook met gemeenten in gesprek om te kijken hoe het proces sneller kan. Er kan echt een paar jaar van de ontwikkeltijd af. En we willen waar nodig best in gesprek met banken om duidelijk te maken dat een wooncoöperatie echt een prima investering is. Tuurlijk moet je een aanvraag scherp beoordelen, maar er valt nog veel te winnen en hopelijk kunnen wij meehelpen die brug te slaan.”

Een mix van collectief en privé

De komende maanden hoopt Roemers vooral te kunnen genieten van het werk dat hij de afgelopen jaren met zijn medebewoners heeft verzet. Wie een rondje door het gebouw loopt, ziet direct dat het werk niet voor niets is geweest. Van de gemeenschappelijke leefruimte op de begane grond (inclusief een verdieping-hoge tribune zodat hier ook voorstellingen kunnen plaatsvinden) tot de daktuin en van de maker space in de kelder tot de meditatieruimte: De Warren ziet er schitterend uit.

De 36 studio’s en (gezins)appartementen zijn verdeeld over vijf woongroepen die elk weer een eigen woonruimte plus keuken hebben. En de trap die het hart van het gebouw vormt, versterkt het gemeenschapsgevoel nog meer doordat alle voorzieningen én woningen met die trap te bereiken zijn. Een tweede gemeenschappelijke trap die aan de buitenkant van het gebouw loopt versterkt dat effect. En heb je op een ochtend een keer haast of minder zin in ontmoetingen met de buren? Dan is de lift er als een derde, minder sociale optie om het gebouw in en uit te komen.

Heel erg goed voor elkaar

Naast het ontwerp en de (gemeenschappelijke) functies is het duurzaamheidsaspect van De Warren volgens Roemers een andere grote winst. Dat zit niet alleen in de manier van bouwen, maar vooral ook in de sociale duurzaamheid. “Met De Warren hebben we wonen voor een klein stukje uit de rat race van de Amsterdamse woningmarkt geduwd. De duurste woningen zitten in het middenhuur-segment en voor de kleinste studio's betaal je 500 euro per maand. Dat zijn prijzen die enorm lastig te vinden te zijn. En doordat onze huren niet meestijgen met de inflatie, wordt het wonen voor toekomstige bewoners nog veel goedkoper vergeleken met de markt. Culturele, duurzame en creatieve banen worden lang niet altijd beloond met de hoogste salarissen. Ik hoop dat deze plek juist deze doelgroep de kans geeft om op een duurzame, betaalbare, en fijne manier te wonen.”

Is De Warren dan het ontwikkeltraject van zes jaar met bijbehorende achtbaanrit waard geweest? “Zeker. Als je me dit een paar maanden geleden had gevraagd toen alles net klaar was, had ik nee gezegd, denk ik. Maar nu voel ik weer dat het de moeite waard is geweest. Deels omdat het zo leuk is om als vriendengroep met elkaar te wonen. En deels omdat we hebben laten zien dat deze ontwikkel- en woonvorm werkt in de praktijk. Ik heb altijd al gezegd: al woon ik er maar een jaar, ook dat is prima. Dat vind ik ook echt. Het gaat mij om een plek te geven aan onze gemeenschap en aan onze vriendengroep, maar ook aan iedereen die hier daarna komt wonen. Elke keer als ik op de fiets aankom en ik het gebouw zie en bedenk met wie wij hier allemaal wonen dan denk ik: dat hebben we toch echt wel heel erg goed voor elkaar. De Warren laat zien dat deze ontwikkelvorm hard werken is. Maar, en dat wil ik echt benadrukken, dat het wel kan: duurzaam betaalbaar en sociaal bouwen, zonder winstoogmerk. Dat levert prachtige huizen op!”

Eerder deze maand won De Warren de Amsterdamse Architectuurprijs 2023.