Opinie Beste Rudy Stroink, bedankt voor de aanzet tot een heel interessant debat. Graag zouden wij, afstuderende/recent afgestudeerde stedenbouwers hierop reageren. Naar ons idee zijn de verhalen anno 2012 kleine verhalen, fijne ingrepen, precieze projecten. Van het modernistische grote verhaal zijn we in een tijd aangekomen die veel meer structuralistisch is, het verhaal is een complexiteit van deeltjes en meer dan ooit is de stedenbouwer slechts een spin in het web. Wij zijn dan ook van mening dat de werkelijkheid van deze dag geen plaats meer heeft voor de avant-garde waar u naar zoekt. De projecten die u aanhaalt zijn ontegenzeglijk fantastische voorbeelden van stadsontwerpers met een bepaalde Zeitgeist, ontwikkelingen in periodes van bevolkingsgroei die leidde tot enorme stadsuitbreiding in economisch zware tijden.
Juist in onze tijd ontbreekt een dergelijke generieke opgave zodat een generiek antwoord – gegeven door de uw gewenste avant-garde beweging - niet nodig of mogelijk is. Het betreft een luxe probleem, een roep naar een idealistische elite. Duurzaamheid is in onze ogen niet zo'n generieke vraag, dat is veel meer een overkoepelend thema dat reeds diep in het DNA van de jonge stadsdenkers zit. Als er een vraag is die ons allen bezig houd is het hoe wij, architecten en stedenbouwers, een manier kunnen vinden om ons werk te (blijven) doen in de huidige economische context. We zijn het met u eens dat de werkelijkheid van deze dag vraagt om stadsdenkers met een eigen agenda en gedeelde passie.
De economische werkelijkheid is er een van een economie die grote investeringen voorlopig uitsluit. De politieke werkelijkheid is er een van een overheid die zich nog verder terugtrekt. (Zie: Actieagenda architectuur en ruimtelijk ontwerp 2013-2016, Prinsjesdag 2012). Geen grote projecten uit de markt noch vanuit de overheid. En was dat niet juist de drijfveer van de door u voorgestelde avant-garde? Zoals al genoemd zijn er vandaag de dag in de stedenbouw geen generieke antwoorden meer te geven. Wij zetten in op het idealistisch realisme (zie onderaan haar kernpunten). Lokale ingrepen die antwoord geven op lokale vragen en hiervoor is een scala aan geïnspireerde stadsdenkers nodig.
Ons antwoord is geen avant-garde beweging, maar een dringende oproep aan jonge stadsdenkers om te zoeken waar ze goed in zijn, ambitie te hebben, lef te tonen en risico's te durven nemen! Stadsdenkers zijn geen autoritaire planners, alleswetende ontwerpers of ingenieurs met een tunnelvisie. De nieuwe stedenbouwkundige is een stadsdenker die begrijpt wat hij of zij kan – en weet waar anderen beter in zijn. De stadsdenker snapt dat stedenbouw politiek is, economie, sociologie, ecologie, techniek en schoonheid. Alleen op deze manier kunnen we een diversiteit aan kleinschalige projecten in onze complexe leefomgeving herkennen en realiseren. We moeten kunnen dromen, visies kunnen hebben en daar mensen mee kunnen enthousiasmeren. We zijn niet avant-gardistisch, ideologisch verheven, maar laten ons graag inspireren, corrigeren en ondersteunen. Onze oproep is er een voor een idealistisch realisme. Stadsdenkers die met beide voeten op de grond staan, idealen hebben, zelfkritisch zijn en actie ondernemen. Die verder denken dan utopisch stilistische vergezichten en die niet geloven in te strakke stedelijke kaders. Stadsdenkers die zich niet laten afleiden door revolutie, maar werken aan duurzame evolutie.
Gelukkig hebben we kunnen leren van de avant-gardes als CIAM en van de hedendaagse starchitects. Die starchitects hebben Nederland in de afgelopen twintig jaar volgezet met culturele kunststukjes, gemaakt voor een hongerige private markt. De enige verheffing was die van de architect zelf, zonder enige zelfkritiek of een flauw benul van ethiek (overigens niet nodig want lokale stadsbestuurders huppelden erachteraan met de tong uit de mond). Juist het omdenken van mensen als Van Eyck, de Smithsons, Le Corbusier mag inspirerend zijn voor een nieuwe generatie, let wel: niet te letterlijk. Mislukt of succesvol, de avant-garde van de jaren 60,70 toonde (tenminste!) een notie van kritisch denken en een breed sociaal besef. En juist dit is wat we van hen kunnen leren, een kritische houding in relatie tot opdrachtgeverschap, maatschappelijke trends en ecologische uitdagingen. Natuurlijk hebben ook wij vragen. Hoe ontdekken we waar onze persoonlijke kansen liggen? Waar ontwikkelen we onze talenten? Hoe positioneren we onszelf in privaat gestuurde gebiedsontwikkeling? En hoe engageren we bewoners, die geen particulier opdrachtgever zijn?
Welnu meneer Stroink, avant-garde? Volgens ons is dat allang niet meer van deze tijd. Recente ontwikkelingen laten (noodgedwongen, maar gelukkig) een kentering zien in het stadsdenken en wij zijn graag de generatie die deze richting nog verder ontdekt. Niet als een elite Team 10, maar als een landelijk collectief van kritische, idealistische en diverse stadsdenkers die samenwerken.
Wij zouden u graag willen uitnodigen op de Bouwkunde faculteit om het debat verder met u, en alle andere geïnteresseerden aan te gaan!
Met groet,
Jorick Beijer, Vera Konings, Tim Ruijs, Arie Stobbe, Maaike Zwart.
Kernpunten van een idealistisch realisme
• De stadsdenker als initiatiefnemer
Als de stadsdenker betrokken willen blijven dan moet hij/zij initiatief nemen en lef tonen. De idealistisch realistische generatie moet het aandurven om nieuwe ontwerpopdrachten te definiëren, te leren hoe ze maatschappelijk draagvlak ontwikkeld en zelf fondsen vindt.
• Interdisciplinair werken als noodzaak
Brede expertise is essentieel voor een discipline dat werkt aan de stad, de kracht van de stad is een kracht van geschakelde breinen. Stadsdenkers zijn stedenbouwkundigen, ecologen, sociologen, architecten, antropologen, kunstenaars en herontdekken iedere dag wat zij kunnen bijdragen.
• De praktijk als onderzoeksdomein
Onderzoek en praktijk moeten meer met elkaar verweven worden. Breng studenten, onderzoekers in contact met de stakeholders in de praktijk, stimuleer onderzoek als onderdeel van het ontwikkelproces en benut daarmee de synergie tussen onderzoek en ontwerp in zowel bestaande projecten als binnen de academische context
Context van een idealistisch realisme
• Een overheid die niet belemmerd
Een terugtrekkende overheid behoud verantwoordelijkheden naar de iedere belastingbetaler. Nu ze echter zelf niet meer een voortrekkersrol heeft, moet ze vooral orde scheppen in regelgeving die processen vertraagd, burgers passief maakt en investeerders lui maakt.
• Een markt die durft
De private markt kan het verschil maken. Soms door een kolossaal project, maar vooral door het steunen van kleine initiatieven. Samen met stadsdenkers, samen met particulier opdrachtgevers, samen met de buurt.
• Een samenleving die kiest
De dominante, zelfstandig opererende wereldburger, stadsbewoner die meneer Stroink beschrijft zit niet te wachten op opgelegde keuzes. Hoe kan de ontwerper hier bijdragen aan een energiekere samenleving die haar eigen keuzes maakt en integraal meewerkt aan de ontwikkeling van de stad?
Dit artikel is een reactie op de column Open brief aan de jonge generatie, met de vraag: Waar is de avant-garde van deze tijd? door Rudy Stroink
Cover: ‘Thumb_samenwerking en allianties_0_1000px’ door Onbekend (bron: Shutterstock)
Door Jorick Beijer
YP-redacteur Gebiedsontwikkeling.nu | Oprichter Blossity
