Kabinet wil vooral sneller naar de 100.000, maar ‘waar-vraag’ blijft spannend

Sander de Bruyn, onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving, was bij het verschijnen van het Regeerprogramma duidelijk. Dat het kabinet budget vrijmaakt om de woningbouwproductie te bevorderen is volgens De Bruyn positief, maar daarmee is de ingewikkelde puzzel om voldoende geschikte bouwlocaties te vinden nog niet opgelost. “Bovendien heeft het kabinet onvoldoende in het vizier dat het uiteindelijk om de kwaliteit van wonen gaat. Het realiseren van een groot aantal woningen is uiteindelijk een middel om de woonkwaliteit te verbeteren. Net zo belangrijk is wáár er gebouwd wordt, voor wie, of er voldoende voorzieningen in de buurt zijn en ook of het gaat om duurzame locaties waar de overstromingsrisico’s beperkt zijn. Het kabinet zegt daar oog voor te hebben, maar dit wordt nog niet in concreet beleid omgezet.”

Vorige week verschenen twee brieven van minister Mona Keijzer (VRO) die op papier de zorgen van De Bruyn zouden moeten wegnemen. In de eerste brief staat de Woningmarktverkenning 2024-2039 van ABF Research centraal. In deze jaarlijkse woningmarktverkenning onderzoekt ABF welke mix van woningtypen, prijsklassen en woonmilieus het beste aansluit bij de behoefte van huidige én toekomstige huishoudens. De onderzoekers hebben voor het tijdvak 2024 tot en met 2038 met behulp van drie scenario’s de opgave in verschillende mogelijke toekomsten in beeld gebracht. Zo verwachten zij dat het aantal Nederlandse huishoudens in deze periode stijgt van 8,4 miljoen tot 9,3 miljoen.

Voor wie-vraag

Dat heeft gevolgen voor de ideale mix van woningtypen. Deze “door de woningbehoefte gestuurde kwalitatieve invulling van het bouwprogramma” is volgens de onderzoekers een belangrijke uitkomst van de verkenning. De conclusie van het onderzoek is dat het middenscenario nagenoeg overeenkomt met de plannen die het kabinet al heeft gepresenteerd. “Het aandeel sociale huur bedraagt 30%, het aandeel middenhuur is 8% en het aandeel betaalbare koop is 27%. Het totale aandeel betaalbaar komt uit op 66%,” schrijft ABF. Keijzer benoemt deze conclusie ook in de brief. “De uitkomst van de woningmarktverkenning onderschrijft de inzet uit het regeerprogramma om te sturen op twee derde betaalbaar in de woningbouw. Met deze samenstelling wordt zo goed mogelijk tegemoetgekomen aan alle inkomensgroepen, starters en doorstromers.”

De Woontop, die het kabinet in het Regeerakkoord aankondigde en in december op de agenda staat, wordt het moment om volgens Keijzer “tot een gemeenschappelijke feitenbasis te komen om samen aan de slag te gaan met het realiseren van voldoende betaalbare woningen die voldoen aan de woningbehoefte en die financieel uit kunnen.” Opvallend is dat Keijzer in deze brief niets zegt wat de zorgen van De Bruijn (en vele andere professionals in het werkveld) kan wegnemen. De cijfers worden steeds concreter en ook het antwoord op de ‘voor wie-vraag’ wordt in grote lijnen iets duidelijker, maar hoe Keijzer bijvoorbeeld de omgevingskwaliteit wil bevorderen, blijft onduidelijk.

Ja, tenzij

In de tweede brief, die Keijzer vrijdag verstuurde, licht de minister toe hoe het kabinet het heilige aantal van 100.000 woningen wil realiseren. Dat gebeurt volgens haar op basis van drie pijlers: “de woningbouw versnellen, de bestaande gebouwen en bijbehorende omgeving beter [..] benutten en actief regie [..]voeren op de voortgang van de woningbouw met de bestuurlijke overleggen Woondeals met provincies, gemeenten en corporaties.” Het versnellen vindt (wederom) plaats aan de hand van drie pijlers: het verder brengen van het wetsvoorstel ‘Versterking regie volkshuisvesting’, het versnellen van procedures door het parallel plannen als nieuwe norm te benoemen en de introductie van het programma STOER.

Met het programma, dat staat voor Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Regelgeving, hoopt Keijzer “sneller nieuwe woningen te realiseren door conflicterende, tegenstrijdige en overbodige bouw- en ruimtelijke regels te schrappen en procedures te versimpelen. Regelgeving wordt aangepast als dit bijdraagt aan verdere versnelling.” Onder het beter benutten van bestaande gebouwen en omgeving valt onder andere het ‘ja, tenzij-principe’. Hiermee hoopt de minister de regeldruk te verminderen, in samenhang met het programma STOER. Verder noemt Keijzer wel zaken als optoppen, boerenerven, hospitaverhuur en woningdelen als mogelijke manieren om bestaande bouw beter te benutten. Maar een concretere invulling om de ruimtelijke zorgen weg te nemen biedt ook deze brief (nog) niet.