Klimaatrisico’s gemeten: hoe modellen waterlabels kleuren

Het in kaart brengen van klimaatrisico’s wordt steeds belangrijker voor overheden én voor huizenbezitters, hypotheekverstrekkers en verzekeraars. Om complexe informatie inzichtelijk te maken, bestaan er klimaatlabels. Daarop is in één oogopslag te zien hoe groot de risico’s van bijvoorbeeld wateroverlast, overstromingen, droogte of hitte zijn voor een gebouw, straat of buurt. Specifiek voor wateroverlast en overstromingen zijn er inmiddels ook ‘waterlabels’. Analoog aan energielabels, moeten ze bijdragen aan de bewustwording over de invloed van water op de leefomgeving. En ze moeten woningeigenaren stimuleren maatregelen te nemen die de gevolgen van wateroverlast beperken, zoals het wippen van tegels of het opvangen van hemelwater in een regenton.

Na de grote overstromingen in Limburg in 2021 werd door de ‘beleidstafel wateroverlast en hoogwater’ geadviseerd een wettelijk verplicht waterlabel te ontwikkelen. Toenmalig Minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat kondigde aan te gaan onderzoeken of dit mogelijk is. Ondertussen hebben verschillende partijen al waterlabels ontwikkeld. Maar wat vertellen die eigenlijk? Welke rol spelen klimaatverandering en dijkversterkingen in de uitkomsten? En welke rol spelen risico-modellen? Dat is onderzocht door HKV Lijn in Water in samenwerking met het onderzoeksproject Red&Blue.

Waarschuwing

Hoogleraar en columnist Ellen van Bueren waarschuwde eerder op Gebiedontwikkeling.nu voor het stellen van al te veel vertrouwen in de uitkomsten van apps en websites die de complexiteit van klimaatrisico’s in simpele indicatoren vatten. “Op het moment dat versimpelde data ondanks de grote onzekerheids- en onnauwkeurigheidsmarges direct aan adressen en woningwaarde worden gekoppeld, is het tijd om achter de oren te krabben,” schrijft Van Bueren.

In het recente onderzoek zijn de uitkomsten van verschillende waterlabels uit elkaar getrokken. De studie richt zich op labels die specifiek zijn ontwikkeld voor overstromingen. Voor 230 locaties van een grote fastfoodketen, verspreid over heel Nederland, is de invloed onderzocht van de modellering, klimaatverandering en dijkversterking.

Vier waterlabels die overstromingsrisico’s in kaart brengen en daar omgevingskenmerken voor gebruiken, zijn onder de loep genomen: Ikbenwaterproof, de DGBC-omgevingsscore, Staat van je Straat en de Vlaamse perceelscore. Ikbenwaterproof richt zich op bewoners en geeft adviezen over waterberging en het voorkomen van overstromingen. De DGBC-omgevingsscore is onderdeel van het Framework Climate Adaptive Buildings, dat door institutionele partijen wordt gebruikt voor risicoanalyses en duurzaamheidsscores. Staat van je Straat richt zich op gemeentes en maakt inzichtelijk hoe klimaatrobuust deze op straatniveau zijn. De Vlaamse Perceelscore tenslotte is relevant omdat deze al sinds 2013 verplicht is voor vastgoed in Vlaamse overstromingsgebieden.

De studie vergelijkt de uitkomsten van de waterlabels voor de situatie in 2024 en 2050. Door klimaatverandering neemt de belasting op de waterkeringen toe, wat leidt tot een grotere kans op overstromingen. Tegelijkertijd wordt er tot 2050 nog zo’n 2.000 kilometer aan dijken versterkt – wat de negatieve effecten van klimaatverandering juist moet beteugelen. Daarnaast vergelijkt het onderzoek twee verschillende modellen voor het bepalen van overstromingsrisico’s. Het ene model wordt voornamelijk gebruikt voor het bepalen van de waterveiligheid in een gebied. Het andere model wordt met name toegepast in de financiële sector en voor ruimtelijke adaptatie. Wat voor invloed hebben die op de uitkomsten van de waterlabels?

Dijkversterkingen helpen

Het blijkt dat het onderscheid tussen de verschillende waterlabels beperkt is. Voor de situatie in 2024 in het ‘waterveiligheid-model’ valt 70 tot 80 procent van de locaties in de veiligste labelklasse. De combinatie van klimaatverandering en dijkversterkingen leidt tot een verbetering van de meeste labelklasses in 2050. Op veel locaties is de positieve impact van dijkversterkingen dus groter dan de negatieve impact van klimaatverandering. Als voor het andere model wordt gekozen, leidt dit tot nog gunstigere labelklasses. De invloed van de modelkeuze is groter dan de impact van klimaatverandering en dijkversterkingen, schrijven de onderzoekers. Daarnaast wijzen ze erop dat de modelkeuze in sommige gebieden van grotere invloed is op de labelklasse dan in andere.

Al met al onderstreept het onderzoek het belang van de keuze van modellen voor de uitkomsten van waterlabels. Daarnaast moet volgens de onderzoekers het handelingsperspectief in het oog worden gehouden. Want als het overgrote deel van de gebouwen in de gunstigste risico-klasse valt, wat kunnen woningeigenaren, hypotheekverstrekkers of verzekeraars dan met die informatie? En hoe zorg je ervoor dat de onderlinge vergelijkbaarheid tussen gebieden in orde blijft, als je weet dat de keuze voor een model van invloed is op de uitkomsten? Voer voor nadere discussie binnen het programma Red&Blue en daarbuiten.