“Lelystad moet volwassen worden”

Natuurlijk, hij kent het weinig positieve imago van Lelystad, maar wethouder Dennis Grimbergen (VVD, Wonen) kijkt heel anders tegen zijn geboortestad aan. Hij is niet alleen geboren maar ook getogen in Lelystad: “Ik ben een echte Lelystedeling, in hart en nieren. Ik ken elk straatje, elk hoekje, elk gaatje.” En dat van wat volgens hem de ‘mooiste stad van Nederland’ is. Om daar direct aan toe te voegen: “voor wie het wil zien.”

Grimbergen werd enkele jaren geleden politiek actief toen hij vond dat het beter kon met wat hij als ‘zijn’ stad beschouwt. Nu hij wethouder is, zet hij in op een volgende fase in de ontwikkeling van de nog altijd jonge stad. “We moeten volwassen worden.” En dat betekent volgens hem een meer diverse stad, die naast de standaard in Lelystad – de grondgebonden woning met voor- en achtertuin – verschillende woonmilieus te bieden heeft. “We gaan verstedelijken in het centrum, we gaan een prachtig Waterfront maken en we maken de natuurinclusieve buurtschappen van de toekomst in het nieuwe stadsdeel ZuiderC.”

Lelystad staat niet overal positief bekend, hoe rijmt u dat met uw eigen positieve beeld over de stad?

“Lelystad is bedacht op de tekentafel. Oorspronkelijk was het de bedoeling om het plan van Cornelis Lely uit te voeren maar uiteindelijk is ervoor gekozen om de stad niet aan de dijk maar achter de dijk te bouwen. De Lelystad is gerealiseerd in een periode waarin is ingezet op tempo maken. Snel bouwen en helaas niet altijd met de beste kwaliteit. Lelystad kenmerkt zich daardoor vanaf de beginperiode, zo’n 60 jaar geleden, door grote projecten met een gelijke uitstraling, een gelijk karakter. Je komt hier dus veel woningen van hetzelfde type tegen. Dat heeft niet geholpen bij het imago van de stad, net als dat het Rijk vond dat er in de jaren ‘80 van de vorige eeuw doorgebouwd moest worden terwijl de vraag achterbleef. Daardoor stonden in die periode veel woningen leeg en dat is wat wij hier ‘de periode van crisis’ noemen.”

“We zijn ook nog eens een van de armste steden van Nederland, als je kijkt naar het gemiddelde inkomen van de bewoners. We zijn daarnaast een arme stad qua culturele historie en we zijn een arme stad als het om bijzondere voorzieningen gaat.”

Maar waarom is Lelystad dan toch de mooiste stad van Nederland?

“Als je Lelystad landschappelijk bekijkt, dan krijg je een heel ander beeld. Pak de kaart er maar eens bij: op iedere 300 meter van welke willekeurige woning dan ook is een park of een bos te vinden en we hebben een uitgestrekte kust aan het Markermeer en IJsselmeer. Je kunt de natuur letterlijk in je achtertuin beleven. De rust en de ruimte hier zijn fenomenaal, de woningen zijn groot en betaalbaar. Dat dat zeer gewaardeerd wordt, blijkt ook uit recent onderzoek dat we hebben laten uitvoeren. Nieuwe inwoners die korter dan twee jaar in Lelystad wonen noemen de ruimte, de rust, de natuur, frisse lucht en de sociale cohesie als positieve kwaliteiten. Mensen voelen zich blijkbaar op hun plek terwijl ze van buiten de stad komen. En dat vind ik best bijzonder.”

Het aantal inwoners in Lelystad neemt de laatste jaren toe, hoe gaan jullie die groei faciliteren?

“We zien de laatste jaren internationale medewerkers uit Azië en uit Oost-Europa naar onze stad komen en de derde groep komt niet zozeer uit Amsterdam maar vooral uit ’t Gooi, Utrecht en Amersfoort. De instroom verbreedt zich. Daarbij is betaalbaarheid de grote pullfactor. Je kunt hier een vrijstaande woning kopen voor 5,5 ton met 700 vierkante meter grond. En dan woon je ook nog eens heel centraal in het land.”

“Wij verwachten dat de groei doorzet. Tot 2040 willen we grofweg 20.000 woningen bouwen, dat is een enorme opgave. Dat gaan we in drie gebieden op drie verschillende manieren doen die ook nog eens nieuw zijn voor Lelystad. En ik denk, ook voor Nederland. We hebben de ambitie om de voorbeeldstad voor de toekomst te zijn. Dat geldt met name voor het nieuwe stadsdeel ZuiderC waarvoor we onlangs de bestuursovereenkomst met het Rijk hebben getekend. Daarnaast willen we met het project Waterfront aan de kust een wijk bouwen die een deel van onze 17 kilometer lange kust ook echt benut. De derde opgave ligt in het Stadshart dat we willen verdichten en met hoogbouw een stedelijk karakter willen geven. Daarmee voegen we drie nieuwe woonmilieus toe aan de stad en die zijn nodig om meer verschillende groepen aan de stad te binden.”

Om met het centrum, het Stadshart te beginnen: wat zijn de plannen daar?

“Het Stadshart willen we verdichten met hoogbouw, door iconen toe te voegen. We hebben een icoon, het Agoratheater, maar dat mag nog wat meer context krijgen. We willen ‘pilaren’ aan de stad toevoegen door hoogbouw tot zo’n 75 meter in te passen. Met name rond het station moet een hoogstedelijk karakter ontstaan. Wij waren de rechttoe-rechtaan-stad maar dat willen we echt veranderen.”

“Naast de 30 procent sociale huur die woningcorporatie Centrada (onder meer in hoogbouw, red.) realiseert, is het idee dat de markt het resterende deel van de ruim 2.000 nieuwe woningen in het centrum op zich neemt. De meeste grond in dit gebied is van de gemeente wat het makkelijker maakt om deze vernieuwing door te zetten. Daarbij zie ik het wel als een opgave om de nieuwe woningen én betaalbaar te houden én qua grootte niet onder onze minimumgrens van 60 vierkante meter per appartement te laten zakken.”

En er komen dan ook voorzieningen bij?

“We willen meer jongeren en studenten een plek geven, die groepen zorgen voor een levendig centrum en daar horen natuurlijk voorzieningen bij. Ons poppodium Corneel krijgt een nieuw groot onderkomen, we zijn bezig om in ons Theaterkwartier meer horeca toe te voegen en twee jaar geleden is in het Stadshart een nieuwe bioscoop gevestigd.”

“Met die verschillende ontwikkelingen begint er iets nieuws te ontstaan in het Stadshart, de aantrekkelijkheid van de stad neemt toe. En daarbij wil ik wel benadrukken dat we ook oog hebben voor de oude stad. Het is voortdurend zoeken tussen de historie van je stad – ook al vinden we die nu niet altijd mooi – en nieuwe kwaliteit.”

Naast die verdichting van het centrum staat er een forse uitbreidingslocatie op stapel?

“Ja, ZuiderC is het nieuwe stadsdeel dat heel duidelijk gaat afwijken van de drevenstructuur die we gewend zijn in Lelystad. We gaan buurtschappen maken en dat worden geen dorpjes in laagbouw maar kernen waar in het centrum hoogbouw komt – we denken nu aan minimaal 50 procent gestapelde bouw – die langzaam afneemt in hoogte naar de randen toe. De buurtschappen worden van elkaar gescheiden door veel groen en water, het wordt echt een gebied waar je woont in de natuur.”

“Op 600 hectare komen niet alleen 15.000 woningen in buurtschappen, er komt ook zo’n 170 hectare bos en water op verschillende plekken. Er komen slenken en poelen in het bos, maar we voegen ook recreatief bos en oogstbos toe. Want we moeten naar klimaatadaptief en ook biobased bouwen. Wat we kunnen verbouwen in het bos in Lelystad kunnen we ook weer gebruiken voor de bouw.”

“We ontwikkelen ZuiderC samen met het Rijksvastgoedbedrijf dat de meeste grond in bezit heeft. De nieuwe ambitie van het RVB om een stevige positie in gebiedsontwikkeling te nemen, in combinatie met onze lokale kennis, kan denk ik echt tot een bijzondere gebiedsontwikkeling leiden. We praten nu over bereikbaarheid; er moet een nieuwe rondweg komen en een station, over een alternatief voor het leefgebied van de Kiekendief. Met Staatsbosbeheer bijvoorbeeld praten we over de vraag of we vooraf kunnen beginnen met het aanplanten van groen. Als dat lukt, zijn de bewoners van ZuiderC straks omringd door serieus groen en bomen.”

“De gesprekken en de samenwerking met de provincie, het waterschap en de ministeries van I&W, EZK en BZK verlopen heel goed, zowel bestuurlijk als ambtelijk. Een dag per week werken ambtenaren van het RVB en onze specialisten grond en ontwikkeling samen in Lelystad. Het idee is dat we begin 2025 gaan tenderen, dat we een consortium van partijen selecteren op kwaliteit en vervolgens samen met die partijen de gebiedsvisie verder uitwerken. Wij denken dat die samenwerking met de markt de beste manier is om de hoogst mogelijke kwaliteit voor deze gebiedsontwikkeling te realiseren.”

En dan willen jullie ook nog buitendijks gaan bouwen. Kan dat nog wel?

“Het is evident dat we de kwaliteit van onze 17 kilometer lange kust veel beter moeten benutten. Als je weet dat Lelystad 765 vierkante kilometer oppervlakte heeft waarvan 534 water – dus maar 200 vierkante kilometer land – en ligt binnen een van de grootste zoetwaterbekkens van Europa, dan moet je daar wat mee. Het is een gemiste kans dat we niet veel eerder het water hebben opgezocht en daar onderscheidende woon- en werkmilieus aan en achter de dijk hebben ontwikkeld. Maar daar proberen we met Waterfront verandering in te brengen.”

“Er is inderdaad discussie of je, in het licht van klimaatverandering, nu wel land moet aanwinnen in het Markermeer, maar – en dit geldt ook voor Almere – er bestaan al lang gemaakte afspraken om daarte bouwen. En vanzelfsprekend willen we dat dat gebied voor de toekomst dan aan alle veiligheidseisen voldoet. Er heeft voor Waterfront al participatie plaatsgevonden en het ontwerp bestemmingsplan ligt ter inzage. Wij hebben de kust nodig om ook andere typen van vermaak, recreatie en voorzieningen aan te bieden. Het is een gemiste kans als we onze kust, waar we ook nog eens 3000 woningen kunnen realiseren, niet kunnen gebruiken. Het waterschap heeft een zienswijze ingediend, maar zolang de afspraken staan dan gaan we, in samenwerking, verder met de planvorming. Het waterschap en het ministerie van I&W zijn hierin ook partner.”

Als deze drie ontwikkelingen over een jaar of 20 zijn afgerond, wat voor stad hebben we dan?

“Wij hebben enorme kansen omdat we nog ruimte hebben. En we kunnen nieuwe ontwikkelingen in gang zetten met elkaar omdat we ook de tijd hebben omdat het zulke grote locaties zijn. We hebben naast ruimte dus ook gelegenheid om als voorbeeldstad te dienen. Juist omdat het nog deels maakbaar is. We willen een samenleving ontwikkelen, we gaan niet alleen woningen bouwen maar ook voorzieningen toevoegen en we willen vanaf het begin veel aandacht aan sociale cohesie besteden. Dat is ook reden om niet één groot stadsdeel te bouwen maar kleinere wijken in de vorm van buurtschappen. Het gaat ons niet alleen om woningen bouwen, wij bouwen aan een samenleving en dat vind ik heel belangrijk. In het verleden hebben we dat niet altijd gedaan in Lelystad, in onze nieuwe gebiedsontwikkelingen gaan we dat echt anders doen.”