Living Plots: flexibel concept als houvast voor duurzame gebiedsontwikkeling in het groen

Living Plots is als stedenbouwkundig concept specifiek bedacht voor de wijk Pasgeld-West in RijswijkBuiten. De formule heeft als doel om op een kleiner schaalniveau meerdere kleine buurtschappen in een wijk te maken binnen een stevig groen raamwerk. Het mes snijdt daarmee aan meerdere kanten: meer variatie, meer flexibiliteit en het buurtgevoel wordt op kleinere schaal gestimuleerd.

Robuust raamwerk

Het landschap van en rondom Pasgeld kent een rijke geschiedenis, onder meer als buitenplaats bij de Vliet. Marije Ruigrok, conceptontwikkelaar bij AM, licht toe: “De aanwezige landschapskwaliteiten stellen we centraal. We zien dit als een robuust groen raamwerk waarbinnen kamers kunnen worden ontwikkeld. Later hebben we hier de naam Living Plots aan gegeven. Het concept biedt vrijheid en flexibiliteit om per plot te zoeken naar de juiste dichtheid en invulling – het samenspel van typologieën en functies – en tegelijkertijd plot-overstijgende ambities de ruimte te geven. Denk bijvoorbeeld aan de ambities rond klimaatadaptatie.”

Living Plots is geïnspireerd op het Cityplot-concept van architectenbureau studioninedots. In een stedelijke omgeving biedt dit concept volop ruimte en flexibiliteit om te verdichten zonder een té grootstedelijk gevoel te creëren – en zo dus de menselijke schaal te behouden. Voor Pasgeld is dit principe omgezet aan de meer suburbane sfeer van RijswijkBuiten. Hier spelen juist het groene karakter en de relatie met het Hollandse polderlandschap een voorname rol.

Ontwikkelen met onzekerheden

Volgens Ruigrok is er in de beginfase van deze gebiedsontwikkeling lang gesproken over de beoogde woon- en leefkwaliteit in dit deelgebied. Wat maakt deze duurzame wijk onderscheidend, welke waarden moeten in deze ontwikkeling terugkomen? “Kortom: hoe leven de nieuwe inwoners samen in Pasgeld? Vandaar Living Plots.” Het is eveneens een term die verwijst naar flexibiliteit en dat de invulling van de plots veranderlijk kan zijn gedurende het proces. Het is een ontwerpmiddel om organische en gefaseerde gebiedsontwikkeling met al zijn onzekerheden mogelijk te maken.

Ellen Struijk, vanuit Dura Vermeer betrokken als conceptontwikkelaar, vult aan: “We begonnen met een stedelijke visie voor Pasgeld. In dat proces hebben we goed gekeken naar de landschappelijke dragers en bestaande kwaliteiten en bijzondere plekken in het gebied: ‘de parels van Pasgeld’. We willen hier een prettig woonmilieu maken in uitdrukkelijke samenhang met de unieke landschappelijke kwaliteiten van het gebied.”

Ruimte voor binnenwerelden

Het concept ging oorspronkelijk uit van een kavel van 100 bij 100 meter waarbij elke plot een specifiek karakter en invulling krijgt. In de uitwerking door stedenbouwkundig bureau KuiperCompagnons heeft het grid speelse verdraaiingen gekregen, waardoor er nu variaties van 70 tot 130 meter worden toegepast. In iedere variant blijft voldoende ruimte over om een ‘binnenwereld’ te creëren. Dat kan bijvoorbeeld een hofje, een pleintje of een autoluw straatje binnen een plot zijn. Een Living Plot onderscheidt zich door de maat, maar ook vanwege de landschappelijke component van een traditioneel bouwblok.

Ruigrok: “Het idee is geboren uit de wens naar flexibiliteit. De opdeling in verschillende deelgebieden en het bijbehorende ruimtelijke raamwerk geven daarbij houvast. Ze bieden controle, maar ook de vrijheid om gefaseerd aan de slag te gaan.” Struijk: “Een goed groen raamwerk biedt het comfort, de coherentie en de zekerheid om daarbinnen flexibel en variabel naar de juiste invulling in de kamers te zoeken. Zo ontstaat een gemengd programma met verschillende typologieën. Het idee dat er nog een bepaalde vrijheid bij de invulling was, zonder dat dit een aanpassing vergde van de algehele identiteit van de gebiedsontwikkeling, was een vondst in deze gebiedsontwikkeling.”

Kleine gemeenschappen

Een Living Plot biedt veel ruimte voor het programmeren van verschillende woningtypen. Bovendien biedt het de ruimte om andere elementen in te passen. Denk aan een extra straatje, parkeervoorzieningen of collectief groen in de vorm van een hofje. Het is bovendien de bedoeling dat de plots gefaseerd worden ontwikkeld. Zo kan steeds gereageerd en bijgestuurd worden op basis van voorafgaande ontwikkelingen of nieuw verkregen inzichten en wensen.

Het parkeren wordt collectief per plot opgelost, parkeerdekken en binnenhoven zijn daar de aangewezen plek voor. Lieuwe Conradie, conceptontwikkelaar bij Dura Vermeer: “Zo kun je een gevarieerd woonprogramma realiseren, het parkeren oplossen en ook nog een intiem binnengebied maken.” In plaats van een grootschalig ambitieus plan voor het hele gebied, kon vanuit de opdeling in Living Plots op een vanzelfsprekende manier voorzien worden in het accommoderen van mobiliteit op kleinere schaal.

Kleine gemeenschap

Bij het woonprogramma ligt het accent op grondgebonden woningen met hier en daar een hoogteaccent door een appartementengebouw. Ruigrok: “Het prettige van de plots is dat je op dat schaalniveau een kleine gemeenschap kan maken. We creëren een tussenschaal die mensen goed bedient op woningniveau, maar die ook bijdraagt aan subtiele buurtvorming door het delen van collectieve ruimten of voorzieningen.”

De wijk telt uiteindelijk circa duizend woningen en het aantal bewoners zal dus aanzienlijk zijn. Struijk: “We hopen dat door de opzet van de plots bewoners ongedwongen, op een natuurlijke manier in contact komen met de buren in hun directe omgeving.” Zo is de verwachting dat een groepje buren samen besluiten neemt over speelgelegenheden of de collectieve tuin in hun buurtje. Het concept voorkomt zo anonimiteit en eenkennigheid. Het gaat iets minder uit van individualiteit en iets meer van collectiviteit. “Je komt elkaar gewoon veel makkelijker en vaker tegen. Zo voorziet het in een prettige configuratie waarin je dingen samen deelt, maar waarbinnen je óók je privacy hebt.”

Mix aan bewoners

Binnen een plot worden woningtypen en woninggroottes gevarieerd, voor diversiteit en een prettig woonmilieu. Zowel gezinnen als ouderen en starters vinden hier hun plaats. Die mix aan bewoners zorgt voor levendigheid in de buurt. Conradie: “Zo kwamen we, naarmate we de verschillende aspecten afliepen en verder invulden, steeds meer tot de conclusie dat we met Living Plots een goed toepasbaar model ontwikkeld hadden voor groenstedelijke gebiedsontwikkelingen aan de rand van de stad.”