‘Meer steen is stom’

Smaaktest Haarlem wijst op belang woonomgeving

De Architectuursmaaktest die Jurgen van der Ploeg, architect bij Faro Architecten, een paar jaar geleden ontwikkelde en losliet op zowel leken als professionals, zorgde al voor het nodige debat. De Smaaktest Woonomgeving blijkt vergelijkbare emoties op te roepen, zo bleek woensdag 16 maart tijdens een avond in het Haarlems architectuurcentrum ABC. Daar werd bekend gemaakt hoe ruim 30 naoorlogse woonomgevingen door ruim duizend Haarlemmers zijn gewaardeerd. Voordat Jurgen van de Ploeg de votes bekend maakte, wees omgevingspsycholoog Machiel van Dorst (TU Delft) de aanwezigen fijntjes op enkele samenhangen in de relatie tussen mens en omgeving.

Over die relatie wordt van alles gedebiteerd, maar veel veronderstelde verbanden worden niet of nauwelijks door wetenschappelijk onderzoek ondersteund. ‘De relatie tussen hogere WOZ-waardes en meer menselijk geluk bijvoorbeeld: klopt dat wel en zo ja: hoe dit dat verband precies in elkaar? Of is het vooral een argument om bij wijkvernieuwing bepaalde ongewenste groepen eruit te werken?’ Universele waarden zijn er echter ook, aldus Van Dorst, zoals groen (‘altijd goed’), zichtbare details (‘herkenbaar door de mens gemaakt’), ouder dan de mensen zelf (‘cultureel erfgoed van vorige generaties’) en een leesbare buitenruimte (‘van wie is het’). Wie een goed project wil maken, doet er volgens Van Dorst goed aan om zich hierin te verdiepen: ‘Wie de perceptie van de leek naast zich neer legt, maakt geen complete architectuur.’

Waarde van kwaliteit

Aan Timon Hogervorst (Huizenstaede Makelaars) was gevraagd een analyse te maken van de verkoopwaarde van de onderzochte woonomgevingen. Een paar van zijn conclusies: projecten voor ‘gelijkgestemden’ doen het gemiddeld beter, retrostijlen zijn bijzonder populair en soms duurt het ook even voor een buurt is gewend aan een project. ‘Een goed voorbeeld is de De Korrels aan de Schotersingel (Abbink X De Haas Architecten, red.): op tekening aanvankelijk verguisd, maar nu al een stuk beter geaccepteerd.’ Een stuk minder geaccepteerd zijn de woongebieden uit de wederopbouwperiode tot aan 1990, zo liet Jurgen van der Ploeg vervolgens zien. Aan de hand van foto’s van fotograaf Hans Peter Föllmi hebben 1.200 Haarlemmers de smaaktest ingevuld en later konden ze tijdens een tentoonstelling in het ABC daar nog de nodige kreten aan toe voegen. ‘Prachtige kreten als “meer steen is stom”. Dan is het gelijk duidelijk.’ De laagste waardering kregen de woongebieden uit de jaren vijftig tot en met tachtig, met gemiddeldes (!) van 3,9 tot 4,3. Een stuk beter deed de productie uit de afgelopen twee decennia het, waarbij retromilieus zoals de Herensingel en Kennemerpark goed uit de strijd kwamen. Winnaar met een gemiddelde 7,2 werd het voormalige Ripperda Kazerneterrein, door de prettige mix van oud en nieuw.

Geen Gamma

De factoren die een rol spelen in de waardering laten onverkort het belang van een goed ingerichte en beheerde woonomgeving zien: heggen doen het beter dan Gamma, kwaliteit van de verharding speelt mee en groen doet het inderdaad goed. Maar ook de architectuur is van belang: mooie gevelmaterialen scoren hoger en kappen zijn beter dan platte daken. Een leuk toetje vormde een exercitie die Van der Ploeg vervolgens presenteerde: kunnen we de waarde van vastgoed om hoog krikken door meer schoonheid toe te voegen? Een rekensommetje leerde dat voor 40 euro de vierkante meter (betere steen, mooiere dakpan, hagen en bomen in de straat) de verkoopprijs met 350 euro de vierkante meter stijgt. Volgens de Faro-architect een argument om te waarschuwen voor ‘verschraling’ en bezuinigingen, zoals die ook in de jaren tachtig zijn toegepast – met aantoonbaar nadelig effect. ‘Laten we op waarde gaan sturen en niet op kostprijs. Het geld dat we hebben moeten we zo slim mogelijk investeren.’