Nieuw elan voor Dordrecht of de herontwikkeling van de Zuidelijke Randstadrand

Hij werkte aan grote programma’s en projecten in onder meer Rotterdam, Amsterdam en Utrecht, maar de gebiedsontwikkelaar met een onvervalst Rotterdams accent en dito dadendrang, heeft zich nu gestort op de transformatie van een deel van Dordrecht als onderdeel van de verstedelijkings-opgave Oude Lijn. En dat vraagt geen gedeeltelijke maar een volledige cultuurverandering om een nieuwe positie in de Zuidvleugel van de Randstad te krijgen.

Eigen schuld

“Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt, is een eeuwenoude tekst.” Buitenhek haalt de beruchte strofe uit eigen beweging aan om het imago te duiden waar Dordrecht lange tijd mee te kampen had. En ja, het is ook een beetje eigen schuld. “Vroeger moest iedereen die hier voorbij kwam met een schip, tol betalen.” En wie aan de westkant van het land van noord naar zuid wilde – of omgekeerd – kon simpelweg niet om Dordrecht heen.

Bij het oude centrum – Dordrecht is in feite een eiland – komen namelijk drie rivieren samen: de Beneden-Merwede, de Noord en de Oude Maas. Het drierivierenpunt is nog steeds het drukst bevaren waterknooppunt van Europa. Buitenhek typeert de Dordtse cultuur dan ook als die van een eiland: gericht op samenwerking binnen de eigen directe regio en Dordrecht speelt hierbij een belangrijke rol als centrumgemeente binnen de Drechtsteden.

Roer moest om

In 2021 stelde de gemeenteraad de ontwikkelvisie Dordtse Spoorzone vast, tekenend voor de wens om veel verder te kijken dan de grenzen van het eigen eiland. En dat was ook nodig. Dordrecht scoorde op de sociaaleconomische index niet goed. Het roer moest om. Daar is jaren geleden een begin mee gemaakt, met de realisatie van nieuwe woonwijken en moderne bedrijventerreinen. Maar ook met de realisatie van het ‘Leerpark’ waar verschillende mbo's en sinds vorig jaar ook de HBO-opleiding Dordrecht Academy een plek hebben gekregen. Om zo in de 21ste eeuw op een serieuze manier aan te haken bij de nieuwe economie.

Maar er is volgens Buitenhek meer nodig om Dordrecht een nieuwe positie in de Zuidelijke Randstad te geven. Een van de haakjes daarvoor is de samenwerking van Dordrecht in de zogenoemde Verstedelijkingsalliantie. Dat is een samenwerkingsverband van de gemeenten Leiden, Zoetermeer, Den Haag, Rijswijk, Delft, Schiedam, Rotterdam en Dordrecht, het regionale samenwerkingsverband Rotterdam en Den Haag (MRDH), de provincie Zuid Holland én het Rijk. Dit met het doel om samen verdere verstedelijking en de economie aan te jagen. Zo liggen er plannen om tot 2030 zo’n 200.000 woningen te bouwen en ruim 70.000 nieuw arbeidsplaatsen te creëren. De nadruk ligt daarbij op stationsgebieden, waardoor langs de ‘Oude Lijn’ tussen Leiden en Dordrecht een kralenketting van verdichte verstedelijkte gebieden ontstaat.

Flinke kwaliteitsslag

Hoewel Dordrecht met de ambitie van 10.000 nieuwe woningen nog een bescheiden aandeel in dit geheel heeft, gaat het volgens Buitenhek veel meer om van Dordrecht een aantrekkelijke en eigentijdse stad te maken én beter aan te sluiten op de Zuidelijke Randstad. “Dordrecht heeft een prachtig oud centrum, maar als stad is de ambitie van groei en ontwikkeling groot en noodzakelijk. Daarom is het goed om te groeien door woningen en arbeidsplaatsen toe te voegen, maar we moeten er vooral voor zorgen dat we een flinke kwaliteitsslag maken. Met wijken waar je kan wonen én werken, waar we het water benutten, groen toevoegen en de auto minder ruimte geven. Waar je een passende opleiding kan volgen en iets te doen is.”

Kortom: een stad waar mensen zich nog net wat liever vestigen dan nu het geval is en een stad die een eigen unieke plek inneemt tussen kerngemeente Rotterdam en de regio ten zuiden van Dordrecht.

De ambitie is duidelijk, maar de grote vraag in iedere gebiedsontwikkeling is: ‘hoe dan’? Buitenhek spreekt graag over dominostenen. In het geval van Dordrecht gaat het om een stuk of acht van deze stenen die – als er eenmaal een in beweging is gekomen – elkaar moeten aanstoten om de integrale gebiedsontwikkeling voor elkaar te krijgen. De eerste, misschien wel belangrijkste dominosteen is inmiddels in beweging gebracht: het MIRT-onderzoek om de frequentie van de treinen op verschillende schaalniveaus fors te verhogen.

Dit als onderdeel van de Oude Lijn als een nieuw interstedelijk netwerk van duurzaam vervoer. Als de uitkomsten daarvan in de loop van volgend jaar bekend worden, is er een stevig uitgangspunt om Dordrecht beter op de kaart te zetten. Althans, dat is de hoop en ook een beetje de verwachting. Het station Dordrecht zelf moet dan op de schop.

Gevaarlijke stoffen

Aan het park aan de zuidzijde wordt door de gemeente nu al gewerkt om dit beter aan te laten sluiten op de corridor die het station in de toekomst duidelijker moet verbinden met de oude stad. Tevens is het nieuwe station Leer- & Gezondheidspark cruciaal voor een goede ontwikkeling van de stad op het gebied van bereikbaarheid, onderwijs en kwaliteit. En dan is een andere/volgende belangrijke dominosteen het veilig routeren van doorgaande gevaarlijke stoffentransport over het reguliere spoor. Er wordt onder meer gedacht over het mogelijk uitfaseren/omleiden van het spoor (stamlijn) dat vanuit het industriële havengebied nu nog dwars door de beoogde nieuwe wijk Maasterras snijdt.

Eigentijdse stadswijk

De gebiedsontwikkeling Maasterras, vlakbij de iconische witte brug naar Zwijndrecht en onderdeel van de Stadsas Dordt, moet als eerste transformeren naar een aantrekkelijke nieuwe wijk nabij het centrum. Een bovengrondse parkeergarage gaat – met een groen talud – fungeren als buffer tussen de nieuwe wijk en het spoor. En een plek bieden aan dagjesmensen en toeristen die Dordrecht komen ontdekken. Uiteindelijk is het de bedoeling om het Maasterras te transformeren naar een eigentijdse stadswijk waarmee de eerste grote slag in de bouwambitie wordt gemaakt. Daar moet het aantrekkelijk zijn om te wonen aan het water van de Oude Maas – en te flaneren langs de boulevard – en waar, naast wonen, ruimte blijft voor werken en opleiden.

Dordrecht blijft de maakindustrie trouw en daar is ook veel behoefte aan. “Maar dan veel meer in sectoren die nu van belang zijn. Denk daarbij niet alleen aan maritieme techniek, maar ook aan de energietransitie. Daar zijn heel veel mensen voor nodig om dat uit te voeren. Hoe mooi zou het zijn als die mensen hier straks kunnen wonen, een opleiding kunnen krijgen. Bij wijze van spreken kunnen ze dan een deur verder aan het werk.”

Om dat voor elkaar te krijgen, is Buitenhek druk bezig om het bestemmingsplan Maasterras voor te bereiden. Maar ook als dat proces volgens plan verloopt, dan is samenwerking met de verschillende bewoners en grondeigenaren in het gebied noodzakelijk. Buitenhek stelt zich daarbij een “publiek-private samenwerking voor, die deze gezamenlijke complexe gebiedsontwikkeling gaat klaren”.

Nieuwe impuls

Daarmee doelt de programmadirecteur Stadsas Dordt nadrukkelijk op lange termijn commitment. “We willen hier iets op gang brengen, een voor Dordrecht nieuwe gebiedsontwikkeling en economische ontwikkeling. Daar heb je partijen bij nodig die verder kijken dan de fysieke transformatie van een gebied alleen. Zij investeren voor de langere termijn in het opleiden van mensen, het creëren van een gemeenschap waar samengewerkt wordt tussen bedrijven en sectoren die de maakindustrie in Dordrecht een nieuwe impuls geven. Aan ontwikkelaars die potentieel geïnteresseerd zijn om in de Stadsas Dordt te investeren vraag ik dan ook altijd: mooi dat we woningen willen bouwen, maar welke bedrijven nemen we mee voor onze economische groeiambitie?”

Buitenhek weet dat de Stadsas Dordt een programma van de lange adem is en ook dat alle dominostenen uiteindelijk moeten omvallen om de integrale gebiedsontwikkeling in beweging te krijgen. “Dat is een behoorlijke uitdaging, maar we gaan er vol voor om dit voor elkaar te krijgen en Dordrecht zo een nieuwe, eigentijdse plek te geven in de Zuidelijke Randstad.”