'Nieuwbouw niet waterproof zonder extra inspanning'

75.000 huizen gaan er jaarlijkse gebouwd worden. Die afspraak maakten minister Ollongren (BZK) en de bouwsector onlangs. Maar houden de toekomstige bewoners droge voeten?

‘Ook de bouwers worden overvallen door de hevige regenval die vorige week nog voor miljoenen schade opleverde', benadrukt Coen van Rooyen, jurist bij de NVB. 'De vraag is of wij de eerst aangewezen partij zijn om dit op te lossen. Tegelijk realiseer ik me dat dit klinkt als duiken voor onze verantwoordelijkheid. We willen niet afschuiven. Maar als de gemeente een omgevingsvergunning verleent, dan gaan wij er vanuit dat ontwerp en constructie getoetst zijn aan welstand en Bouwbesluit.’

Bouwbesluit en bouwpeil
Maar het Bouwbesluit is niet duidelijk over het minimale bouwpeil waar huizenbouwers zich aan moeten houden en gemeentelijk waterbeheerders hebben weinig grip op hun collega’s van bouwzaken. Althans, dat beeld schets directeur Hugo Gastkemper van de Stichting Rioned, de koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer. ‘Stedelijk waterbeheerders denken dat zij het bouwpeil niet kunnen regelen, of krijgen bij collega’s RO nul op het rekest. Via het bestemmingsplan is het bouwpeil wel te regelen, maar het is volgens Gastkemper lastig.

Niet waterproof
De bouwregelgeving bevat volgens Gastkemper wel bepalingen over huisaansluitingen, maar geen bepalingen over het bouwpeil van gebouwen. 'Het bouwpeil is van groot belang, omdat het meer ruimte geeft voor waterberging op straat en in de tuin.'

Het is volgens Gastkemper een van de meest effectieve maatregelen voor droge voeten, maar vergt wel een investering bij nieuwbouw om schade in de gebruiks- en beheerfase te beperken.

Het bouwtoezicht is afgelopen jaren steeds meer geprivatiseerd of alleen een papieren controle’

Adviseur duurzame stedelijke ontwikkeling Marco Hoogvliet van kennisinstituut Deltares is duidelijk: ‘Onze nieuwbouw is zonder extra inspanningen niet waterproof. De praktijk leert dat op dit moment in de bouwketen niet bij alle betrokkenen bekend is wat de issues zijn en hoe die kunnen worden opgelost zonder meerkosten. Dat ligt niet aan onwil. Er gaat nu eenmaal tijd overheen voordat klimaatbestendiger bouwen en inrichten gemeengoed is. Tijd die we eigenlijk niet hebben. Er is op dit moment wel een erg grote urgentie om te versnellen, gezien de aankondiging om elk jaar 75.000 woningen erbij te bouwen. Dat moet nu in 1 keer zo goed mogelijk: energieneutraal, zonder aardgas, met duurzame bouwmaterialen klimaatbestendiger en betaalbaar.’

Bouwpeil nieuwbouw voorschrijven
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wil de verantwoordelijkheid voor het bouwpeil niet direct naar de lokale bestuurslaag afschuiven. Woordvoerder Edward Ernst: ‘Wateroverlast verminderen kan op verschillende manieren. Door het aanleggen van voldoende openbaar groen en het creeeren van laagtes. Maar ook door gebouwen en kwetsbare functies voldoende boven maaiveld te bouwen. Daarvoor moeten we het bouwpeil dwingender voorschrijven. Maar gemeenten zijn niet altijd de partij die de grond verkoopt en kunnen hier dus niet alleen verantwoordelijkheid voor dragen.’

Maar net als Van Rooyen van de NVB benadrukt Ernst dat de gemeente de verantwoordelijkheid ook niet wil afschuiven. ‘Het is een gedeelde verantwoordelijkheid.’

Wel weet Ernst te melden dat het ministerie van BZK nu aan het kijken is of het Bouwbesluit genoeg handvaten bevat voor klimaatbestendig bouwen. ‘In omgevingsvergunningen, die aan het bouwbesluit worden getoetst, zouden daarmee klimaatbestendig bouwen kunnen borgen. Maar dan nog is de wateroverlast een nieuwe ontwikkeling en liggen aan overlast verschillende oorzaken ten grondslag. We zullen met z’n alleen een modus moeten vinden hoe we hier mee omgaan’.

Oproep voor nationale richtlijnen bouwpeil
Gastkemper vindt dat gemeenten te veel onduidelijkheid hebben rond het bouwpeil. Volgens hem zoeken gemeenten zelf ook meer houvast in de vorm van nationale richtlijnen. ‘Waarom zou je 380 keer regelen wat veel beter nationaal geregeld kan worden?’

Coen van Rooyen van de NVB juicht die duidelijkheid toe. ‘Als je een huis bouwt dan wil je dat bewoners droge voeten houden. Niet alleen over 5 jaar, maar ook over 10 jaar en 100 jaar.’

Volgens Hoogvliet van Deltares staan gemeenten aan het roer voor regels ten aanzien van het bouwpeil en of ze worden gehandhaafd. ‘Het lijkt mij onvermijdelijk dat gemeenten hier in het kader van klimaatadaptatie meer aandacht aan gaan besteden. Het bespaart op de lange termijn kosten voor uitgaven aan waterbeheermaatregelen in de openbare ruimte en nieuwe woningen zijn beter, met minder klachten en schades tot gevolg.'

'Dat houdt wel in dat afdelingen binnen een gemeente nog meer moeten afstemmen. Er zijn van begin tot eind nogal wat afdelingen bij een nieuwbouwproject betrokken, die onder verschillende wethouders vallen en verschillende prioriteiten hebben. Een bijkomend en actueel aandachtpunt is het bouwtoezicht door gemeenten. Dat is in de afgelopen jaren noodgedwongen steeds meer geprivatiseerd of alleen een papieren controle. Deskundigheid van toezicht, ook op waterrobuustheid, moet worden geborgd.’

Cover: "Plantenbakken Den Haag centrum, #klimaat" (CC BY-SA 2.0) by nandasluijsmans