Nieuws De binnenstad opnieuw uitvinden. Met deze gedachte ging gebiedsontwikkelaar SITE urban development een samenwerking aan met Platform31 onder de noemer Concept Binnenstad. De trek naar de stad maakt het thema urgent. Net als de leegstand in een aantal gemeenten buiten de Randstad. Het is dan ook hoog tijd voor een fundamentele transitie van binnensteden. Niet alleen vanuit leegstandissues, maar juist vanuit het idee dat er volop kansen liggen. Begin dit jaar werd een plan van aanpak opgesteld. Er werden ideeën geopperd en hypothesen opgesteld. Als onderdeel van het hele project hebben professionals van een aantal gemeenten, een provincie, een projectontwikkelaar en een leegstandsverhuurder in de periode tot half oktober een vijf dagen durende Living Lab bijgewoond en zes kansrijke hypothesen uitgewerkt tot concepten. De tijd is nu rijp voor implementatie van deze concepten. Dus laat gemeenten maar komen. De ideeën zijn er.
SITE urban
development ging van start in 2008: het jaar dat de crisis uitbrak en
gemeenten en opdrachtgevers hun ambities voor de herontwikkeling van
gebieden en vastgoed noodgedwongen moesten bijstellen. “De vraag
was toen vooral hoe maak je plannen kleiner en zorg je dat er nog wel
iets gebeurt”, vertelt Oedsen Boersma. Dat is nu anders. De
economie is aangetrokken en er is weer meer ruimte voor
investeringen. Volgens de gebieds- en projectontwikkelaar is er nog
een andere, minstens zo belangrijke uitdagende verandering gaande: de
trek naar de stad. De stad wint aan populariteit. “Steeds meer
mensen willen in de stad wonen en daarom moeten er meer huizen worden
gevonden in stedelijke gebieden.”
De urbanisatie dwingt
partijen ook om op een andere manier naar de stad te kijken en na te
denken over nieuwe kwesties die zich aandienen. “Er is eigenlijk
weinig aandacht voor de fundamentele transitie van steden. Iedereen
rent achter het zoveelste faillissement aan als een winkelketen het
onderspit delft, maar we moeten onderkennen dat de maatschappij
fundamenteel verandert en dat er behoefte is aan iets anders. Wat aan
de orde is, is het nieuwe werken, het nieuwe winkelen en ook een
ander soort woonvraag.”
Met dit idee begonnen Oedsen Boersma
en zijn collega Geurt van Randeraat na te denken over de toekomst van
binnensteden. Hoe deze stedelijke gebieden een nieuwe impuls zouden
kunnen krijgen. Zo ontstond project Concept Binnenstad. De focus ligt
hierbij op het uitrollen van nieuwe functies voor de binnenstad. Het
gaat vooral over kansen en de potentie van binnenstedelijke gebieden.
Op de
radar
SITE en Platform31 gingen in gesprek met diverse
publieke en private partijen om te zien of zij ook de urgentie
voelden om met nieuwe concepten voor de binnenstad aan de slag te
gaan. De analyse werd gedeeld door de andere partijen en vervolgens
werd een plan van aanpak opgesteld. Veranderingen die spelen zijn
onder andere nieuwe vormen van mobiliteit, verduurzaming, vergrijzing
en nieuwe woon- werk-, winkel- en zorgconcepten. Oedsen Boersma: “Dit
kwam bij ons op de radar en we dachten, dit gaan we gewoon doen.”
‘binnenstad STIP’
Een werkgroep ging aan de slag om meer in detail vast te stellen wat de trends zijn en vervolgens werd een lijst met hypothesen opgesteld. Dit om te kunnen bepalen in welke richting toekomstgerichte binnensteden het moeten zoeken. “Een binnenstad is niet alleen om te winkelen. Er is toch veel meer mogelijk”, zegt Geurt van Randeraat. Uit de reeks hypothesen werden er zes aangewezen als meest kansrijk. Dit was het moment voor de volgende fase: het moest niet blijven bij het genereren van ideeën alleen. Het doel was om nieuwe functies van de toekomst voor binnensteden te komen. Op 8 september vond de kick-off plaats van een reeks van 5 Living Labs waarbij SITE, Platform31 en 11 projectpartners begonnen aan een creatief proces. Ongeveer 40 professionals gingen in zes groepen aan de slag met de meest kansrijke hypothesen om te komen tot prototypen voor binnensteden van de toekomst. Er zit volgens Geurt van Randeraat een enorme intensiteit in deze bijeenkomsten. Er ontstaan ook veel nieuwe inzichten. “Het gevoel dat ontstond is: de binnenstad heeft enorm veel kans om te transformeren.”
‘site binnenstad’
De zes hypothesen waarmee SITE, Platform31 en 11 projectpartners aan de slag gingen tijdens de Living Labs
1. Pop-up
town. De hypothese: Airbnb voor binnenstedelijk vastgoed. Platform
dat zorgt voor optimale binnenstadsbezetting. De vraag was hier wat
zouden partijen kunnen doen om meer dynamiek in binnensteden te
brengen. Er is behoefte aan verrassing, inspiratie en beleving. Als
voorbeelden worden genoemd: festivals, circus, kermis, Parade. De
Libelle Zomerweek en meer. Een belangrijke associatie: leegstand als
flexplek. Oedsen Boersma: “Het idee er achter is ook hoe kan je
horeca, retail en diensten beter op elkaar laten vervlechten.”
2.
Campus Binnenstad. Volgens SITE komen we uit een tijd dat er sprake
van was dat alles in steden gescheiden was. Wonen en werken deed je
op een andere plek. Werken deed je op een kantorenpark of
bedrijventerrein en winkelen in de binnenstad. De tijd van
functiescheiding heeft zijn langste tijd gehad. Er zijn op allerlei
plekken campussen aan het ontstaan. Zo’n campus is eigenlijk een
micro-kosmos van sociale en technologische innovaties. Het gaat om
een mix van wonen, werken, leren. Voordeel is onder andere dat een
ruimte meer dan één keer benut kan worden.
3. Joint venture binnenstad. De binnenstad besturen als een bedrijf, dat tilt alles naar een structureel hoger niveau. Iedereen rept altijd over beter samenwerken, maar verwordt dat niet tot holle frasen als het fundament niet wordt aangepakt?
4. Oase van de binnenstad. De binnenstad als intermediair waarbij het onder andere draait om hospitality. Volgens Oedsen Boersma: “Zoals een hotel een lobby heeft en heel veel winkels een website hebben, zo heeft de binnenstad meestal helemaal niets.” Bij deze hypothese gaat het erom dat de binnenstad met je meedenkt. Te denken valt aan fysieke punten en digitaal. “De vraag is dan waar zou je echt het verschil kunnen maken in het bedienen, ontzorgen en helpen van de consument om datgene te vinden wat hij of zij zoekt.”
5. Urban Kosmos. Wonen is geen werkwoord, het gaat om goed leven. Op welke wijze zou dat goede leven in de binnenstad georganiseerd kunnen worden? Het gaat hier om behoeften vervullen zoals gemak, ontzorgen (bijvoorbeeld wonen all inclusive) en collectieve services/deeleconomie: van logeerplekken tot auto, kelder of berging en meer.
6. Gouden ei. Dit is een stad geschikt voor ouderen waarbij het draait om hoogwaardig aanbod van wonen, zorg, voorzieningen en services. “De vergrijzing als aanjager voor iets nieuws”, zegt Oedsen Boersma. Los van zorg is ook zingeving een belangrijk punt dat hier aan de orde is. “Het gouden ei kan een plek zijn, of een netwerk van plekken of een grotere beweging die staat voor meer maatschappelijke relevantie.” Het gaat in dit concept onder andere om het ontwikkelen van plekken waardoor het voor senioren interessanter wordt om in de binnenstad of stedelijke gebied te gaan wonen en (be)leven.
* Bron: SITE en paper: Concept Binnenstad, tussentijdse resultaten (Platform31 en SITE)
Kansrijk
Naast
SITE en Platform31 doen de gemeenten Almelo, Apeldoorn, Arnhem,
Enschede en Leidschendam-Voorburg, de provincie Zuid-Holland,
ontwikkelaar BPD en leegstandsverhuurder Livable mee aan het traject
van Concept Binnenstad. De uitkomsten van de Living Labs maken
duidelijk dat binnensteden enorm veel mogelijkheden hebben. “Dit
traject dwingt ons om vanuit behoeften te denken en er daarna
producten en concepten aan te hangen. Om vervolgens te bekijken wat
betekent dit voor de stad”, zegt Geurt van Randeraat.
Hij
vertelt verrast te zijn dat de methode waarmee ze werken heel snel
vernieuwende en bruikbare ideeën heeft opgeleverd. Die ook afwijken
van de “standaard” probleemoplossing voor leegstand,
aanloopstraten of winkelrouting. SITE hoopt dat (een paar) gemeenten
aan de slag willen met de prototypen die zijn ontwikkeld. De
prototypen en concepten moeten leiden tot concrete uitvoering van de
ideeën. “Wij willen deze methodologie nu onder de aandacht brengen
bij gemeenten en andere partijen die er mee aan de slag kunnen. De
aanpak die we voor ogen hebben is enorm kansrijk. Ten tijde van de
crisis zijn we vooral probleemoplossend bezig geweest. Met Concept
Binnenstad hebben we onszelf uitgedaagd om conceptontwikkeling
leidend te maken in ons denken en handelen.”
Verwachte resultaten van Concept Binnenstad:
- Een nieuw,
fundamenteel toekomstgericht binnenstedelijk perspectief;
- Een reeks
van prototypen die van waarde zijn voor binnensteden;
- Een nieuwe
methode voor binnenstedelijke innovatie;
- Praktische
ontwikkelstrategieën voor geteste prototypes;
- Manifestatie binnenstad: bijeenkomst om de uitkomsten te delen
* Bron: Concept Binnenstad, tussentijdse resultaten (Platform31 en SITE)
Cover: ‘binnenstad’
Door Wendy Braanker
redacteur Bewust Nieuwbouw bij NEPROM
