Noise-cancelling fonteinen tegen het autogeraas

In Nederland had 11,3 procent van de mensen in 2021 last van ernstige geluidshinder, staat in de Atlas van de Leefomgeving. Dat is niet zonder gevolgen. Omgevingsgeluid brengt indringende gezondheidsrisico’s met zich mee: herrie verstoort de slaap en vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Dat bleek uit onderzoek van onder andere de WHO. Willen we een stad die op alle niveaus gezond is, dan moet het geluidsniveau omlaag.

Boven de norm

Voorkomen is beter dan genezen, stelt Erik Roelofsen, directeur van de Nederlandse Stichting Geluidshinder. In een artikel op Gebiedsontwikkeling.nu schreef hij dat het voorkomen van geluidsbelasting aan het begin van een proces in de ruimtelijke randvoorwaarden moet worden meegenomen. Toch wordt volop gebouwd op plekken waar de decibellen boven de gestelde normen liggen. De Wet geluidshinder geldt alleen voor nieuwbouwlocaties. Hoe er straks onder de Omgevingswet met geluid wordt omgegaan in de bestaande stad, bijvoorbeeld in transformatiegebieden, valt nog te bezien.

Met ruimtelijke oplossingen als geluidswallen en absorberende materialen kan bij te veel geluid nog het een en ander worden gefikst, schreef Roelofsen in zijn artikel. Natuurlijk helpt het nog meer als het autogebruik drastisch wordt verminderd, waar steden als Amsterdam en Groningen op aansturen. Ook groen kan geluiden dempen. De onderzoeksgroep WAVES van de Universiteit Gent deed eerder onderzoek hoe lage, dichte begroeiing, dicht bij de bron, ruis vermindert.

Klaterend water

In Antwerpen wordt nu geëxperimenteerd met een nieuw type oplossing: fonteinen. Samen met de Universiteit Gent en geluidskunstenaars Aifoon werkt de gemeente hier aan de inrichting van het Brilschanspark, gelegen aan de ringweg rond de stad. Het klaterende water van de fonteinen moet het geluid van het autokabaal naar de achtergrond doen verdwijnen.

Hoe dat werkt, legt hoogleraar omgevingsgeluid Timothey van Renterghem uit op de Belgische Radio 1. Het menselijk lichaam kan geluiden op twee manieren maskeren, vertelt hij in het interview: energetisch en informationeel. “Die eerste vorm gebeurt in het oor: een geluid wordt dan onhoorbaar omdat andere geluiden harder zijn. Die tweede is ‘informationeel’, en gebeurt in de hersenen.” In dat geval leidt het ene geluid eigenlijk de aandacht af van een ander geluid.

Dat is anders dan hoe de bekende noise-cancelling van een koptelefoon werkt: daarbij verdwijnen geluidsgolven door drukverschillen. De fonteinen in het Brilschanspark nemen de verkeersruis niet weg, maar trekken de aandacht van de parkbezoekers van de auto’s vandaan, legt hij uit. De hersenen raken afgeleid.

Uiteraard moet dat geluid van die fonteinen dan wel een prettig geluid zijn. Herrie met herrie vervangen heeft geen zin, zegt de Renterghem in de uitzending. Onderdeel van het onderzoek is een zoektocht naar het beste geluid. Niet alleen qua schoonheid, maar ook qua volume en hoogte. Het geluid moet iets harder zijn dan de weg, maar niet te veel. Het geluid zou in theorie niet eens een fonteingeluid hoeven te zijn – hoewel daar in dit park wel voor is gekozen. Het kunnen ook vogels zijn, of bewegende bladeren en bomen.

Prettige omgeving

Dat dergelijke oplossingen kunnen bijdragen aan een prettige beleving van de stad is voorstelbaar. Zeker als ze worden gecombineerd met geluidswerende maatregelen. In het project Cutting Edge dat een aantal jaar geleden in Sheffield werd gebouwd, is een plein afgeschermd door een geluidsscherm waarin een fontein is meegenomen. Ook in het park in Antwerpen zorgen hoogteverschillen voor demping.

Die combinatie van lawaaivermindering en het koesteren van aangename geluiden is volgens de onderzoekers van het paper Sounds and the Healthy City precies wat er moet gebeuren. Een prettige omgeving begint bij een gezond geluidsniveau, maar wat je vervolgens wel hoort is minstens zo belangrijk.