Oeverwal Gendtse Waard: Hoog en droog naast de rivier

Exit verrommeld vastgoed, enter nieuwe natuur en bijzonder wonen

‘Komende twee maanden zetten we de puntjes op de i’, zo maakt Carel Bolt aan het begin van het gesprek duidelijk. ‘We verwerken de inspraakreacties op het ontwerp en dan op 1 april 2015 – geen grap – leggen we het ontwerp-bestemmingsplan en de vergunningen neer bij het college van B&W van de gemeente Lingewaard.’ In de omgeving van het project – het uiterwaardengebied ten zuiden van het dorp Gendt – is waardering voor het plan, dat in oktober 2014 in een voorlopig ontwerp werd gegoten en de titel ‘Groeten uit de Gendste Waard’ heeft meegekregen. Bolt over de reacties: ‘Jarenlang is er gesproken over plannen voor deze uiterwaarden. Dat had onder meer te maken met een mogelijke “nevengeul” die hier zou worden aangelegd, om de Waal daarmee meer ruimte te geven. In het kader van Ruimte voor de Rivier is niet voor deze maatregel besloten, pas na 2020 komt dat mogelijk weer om de hoek kijken in het kader van het Deltaprogramma Grote Rivieren.’

Nieuwe natuur

In de tussentijd wordt echter niet stilgezeten. Verrommelde bedrijfsgebouwen die hier op de hoger gelegen oeverwal zijn gelegen worden afgebroken en daar mag nieuw ‘rood’ – in dit geval woningbouw – voor in de plaats komen. Verder wordt nieuwe natuur toegevoegd en worden de recreatiemogelijkheden verbeterd; het voorheen vrij gesloten gebied wordt toegankelijker gemaakt. ‘De mensen zijn blij dat er nu concreet actie wordt ondernomen en onderkennen dat de ruimtelijke kwaliteit van het gebied wordt vergroot. Oude fabrieksgebouwen uit de tijd van de baksteenindustrie, een oud racecircuit, versnipperde natuur: er kan hier een flinke kwaliteitslag worden gemaakt.’

Meedenken burgers

Bewoners hebben in 2011 meegedacht tijdens werkateliers over de inrichting van hun gebied. ‘Hun suggesties zijn door het projectteam verwerkt in de huidige plannen. Daarbij is vooraf heel helder aangegeven wat de bandbreedte van het programma was. Zo stond vanaf het begin vast dat er niet meer vastgoed wordt toegevoegd dan er wordt afgebroken. Door dat vanaf het begin helder uit te spreken, worden de verwachtingen over en weer goed gemanaged.’

Bouwen in footprint

Gendste Waard komt tot stand in een tripartite-overleg tussen provincie Gelderland, Dienst Landelijk Gebied (DLG) en gemeente Lingewaard. ‘Voor deze en andere projecten hebben we een Protocol Gelderse Gebiedsontwikkeling opgesteld. Daarvan is een samenwerkingsovereenkomst tussen deze drie partijen afgeleid, waarbij Bureau Beheer Landbouwgrond (BBL) namens het ministerie van Economische Zaken als ontwikkelaar van het vastgoed optreedt. Aan de samenwerkingsovereenkomst hangt een businesscase, waarin de provincie voor 50 procent participeert vanwege de realisatie van provinciale doelen. De andere partijen betalen de andere helft.’ Volgens Bolt gaat het in dit soort processen nadrukkelijk om drie takken van sport: tekenen, rekenen en vervolgens ondertekenen. ‘Je moet duidelijk hebben wie wat bijdraagt.’

Op de achterbank zijn Staatsbosbeheer, Rijkswaterstaat en Waterschap Rivierenland nauw betrokken bij de planontwikkeling: niet risicodragend, wel inhoudelijk meedenkend en optredend als bevoegd gezag voor diverse vergunningen. ‘Met deze partijen is het nodige onderhandeld, bijvoorbeeld over het opnieuw bouwen in de uiterwaard. Doordat de oeverwal hoger is gelegen, was het risico hiervan beheersbaar. We hebben afgesproken te bouwen in de footprint van de af te breken bedrijfspanden, in een situatie die hoogwatervrij is.’ De nieuwe woonbebouwing moet zichzelf financieel bedruipen en de eerdere investeringen van DLG deels goedmaken. Dit brengt volgens Bolt niet zoveel op dat daarmee de gehele gebiedsontwikkeling kan worden bekostigd. ‘Er moet geld bij, het meeste afkomstig van Provinciale Staten.’

Klik ter vergroting

Nauwe kaders

Nadat in 2011 de rivierverruimingsplannen van tafel gingen, konden de drie overheden aan de slag met het nieuwe plan. Een eerste ontwikkelvisie zag al snel het licht, maar moest een vervolg krijgen in termen van geld en vergunningen. Geheel zonder slag of stoot ging dat niet, zo blikt Carel Bolt terug. ‘Een sluitende businesscase maken die ook nog staatssteun-proof is: niet eenvoudig. BBL is een publieke partij die voordeel kan hebben van bepaalde maatregelen die wij treffen. Dat betekent dat alles goed moet worden gedefinieerd en op waarde moet worden gezet. Er moet transparant worden afgerekend; daar is het nodige over gesproken. Dat alles tegen de achtergrond van DLG dat per 1 maart 2015 ophoudt te bestaan: we vragen ons op dit moment af hoe dit project straks binnen het ministerie van EZ gaat landen.’

Een andere hobbel was de Waterwet-vergunning. ‘De Waal maakt net op deze plaats een slinger en dat is hydraulisch en waterstaatkundig lastig. Het komt erop neer dat je min mogelijk mag doen dat een opstuwend effect van de rivier kan veroorzaken. Daarnaast speelt ook het belang van de scheepvaart. Elke ingreep moet getoetst worden aan de Beleidslijn Grote Rivieren. Dat is – letterlijk – een vrij nauw toetsingskader, wat het nodige overleg met Rijkswaterstaat vergde.’ Een derde complicerende factor vormde het feit dat het hier om Natura 2000-gebied ging: ‘Hoe ga je daarin om met de natuurwaarden? Moet er een MER gemaakt worden of niet? Dat is lastige materie. Gebiedsontwikkeling is maatwerk, maar het kan onduidelijk zijn hoe bepaalde generieke regelgeving daarop uitpakt. Het leidt er allemaal toe dat je speelruimte om in te grijpen in een gebied uiteindelijk heel beperkt is. En toch wil je als overheid die kwaliteitsimpuls realiseren en dat wil de omgeving ook. Dat is dus het spanningsveld waarbinnen we ons bewegen.’

Lees verder

- Over WaalWeelde.
- Over het Praktijkcongres Gebiedsontwikkeling 2015

http://www.rostra.nl/congress.asp?congress_id=560&section=programm