Omarm de welzijnseconomie (en vergeet welvaart)

Op 15 december 2021 gingen de vlaggen uit in Friesland en Groningen. De komst van een nieuwe snelle treinverbinding tussen Lelystad en Groningen is met het regeerakkoord weer een stap dichterbij. En daarmee groeit de hoop op meer economische groei in de noordelijke provincies.

Maar is dit eigenlijk wel nodig? Neem bijvoorbeeld de Friezen. Zij worden sinds jaar en dag gerekend tot de gelukkigste inwoners van Nederland, ook al blijft het inkomen achter bij het nationaal gemiddelde. Dat geeft te denken. Blijkbaar wordt levensgeluk door veel meer factoren bepaald dan werk, inkomen en snelle treinen alleen.

Om meer grip op dit vraagstuk te krijgen werd in 2015 een tijdelijke Tweede Kamercommissie opgericht om meer kennis over het begrip Brede Welvaart te ontwikkelen. Want, zo was toen de gedachte, er moet zoveel meer mogelijk zijn dan alleen maar sturen op het vergroten van het Bruto Binnenlands Product. De rest is geschiedenis. De commissie schreef een rapport (pdf) en sindsdien is Brede Welvaart als begrip diep doorgedrongen in het beleidsjargon van onze overheden en het bedrijfsleven.

Toch merken we nog weinig van alle mooie woorden. Er zijn juichende berichten dat het BBP dit jaar weer tegen alle historische plafonds knalt, maar ondertussen gaat het veel minder crescendo met de kwaliteit van ons leven.

Neem bijvoorbeeld de woningmarkt die, in geldwaarde gemeten, beter draait dan ooit. En toch is het voor steeds minder mensen mogelijk om een passende woning te vinden. Of denk aan onze landbouwsector die meer geld omzet dan ooit, terwijl steeds minder mensen er nog een goede boterham mee verdienen. En dan hebben we het nog niet over de schade aan onze leefomgeving.

Vergelijkbare verhalen kan je vertellen over de luchtvaart, de datacenters, de grote industriële complexen, de financiële economie op de Zuidas, noem maar op. Allemaal leveren ze een bijdrage aan ons hoge BBP, maar in het beste geval dragen ze maar heel weinig bij aan de kwaliteit van ons leven en onze leefomgeving.

Willen we echt de verandering in ons denken en handelen doorzetten, dan moeten we eerst eens ons vocabulaire aanscherpen. Brede Welvaart was een eerste stap, maar leunt nog veel te veel op het klassieke welvaartsbegrip. Het Planbureau voor de Leefomgeving stelt dat ”brede welvaart in essentie gaat over het welzijn van mensen, en de mate waarin dit welzijnsniveau ook in de toekomst kan worden behouden”. Dus wat let ons om het beestje bij de naam te noemen en het voortaan te hebben over welzijn in plaats van welvaart?

Voor wie twijfelt of dit een goed idee is raad ik aan om het boek ‘Welzijnseconomie, hoe en waarom de economie moet veranderen’ van de econoom Nicky Pouw te lezen. Net als het PBL en het CPB toont zij aan dat het goed mogelijk is om met duidelijk meetbare indicatoren te sturen op relationeel, subjectief en materieel welzijn. Ze laat zien dat we onszelf enorm tekort doen als we belangrijke beslissingen blijven baseren op gemonetariseerde kosten en baten. Het wordt hoog tijd om de indicatoren van de Welzijnseconomie niet alleen te omarmen maar ook daadwerkelijk toe te passen.