Analyse Natuurinclusief ontwikkelen voor mens én dier. Het is voor de meeste gebiedsontwikkelaars zeker nog niet altijd vanzelfsprekend. Hoe kunnen zij hier handen en voeten aan geven? Ontwikkelaar Synchroon schiet te hulp met een praktische gids, opgesteld in samenwerking met Nest Natuurinclusief en Vogelbescherming Nederland – compleet met stappenplan en checklist. Een handige uitgave om de wereld van de ecologen mee te verkennen.
De Gids ‘Natuurinclusief Ontwikkelen’ windt er geen doekjes om: door de natuur vanaf het eerste begin mee te nemen in het proces van gebiedsontwikkeling kunnen ontwikkelaars ecologische, sociale en vastgoedwaarde creëren. Het gaat erom dat publieke en private partijen bewust rekening houden met de mogelijkheden én onmogelijkheden van de natuur. Gebieden worden daar rijker en toekomstbestendiger van en bovendien kan de aandacht voor ecologie uiteindelijk tijd besparen in het gehele ontwikkelingsproces.
Ecologische verbindingen in kaart
De eerste stap, zodra een gebied is aangewezen voor ontwikkeling, is om zo snel mogelijk een ecoloog te betrekken bij het proces. Samen met de ecoloog kan in kaart gebracht worden welke ecologische verbindingen in het gebied aanwezig zijn en hoe deze zijn te behouden – dan wel te versterken. In de stedenbouwkundige en landschappelijke inrichting van het gebieden kan hierop vervolgens worden voortgeborduurd.
‘Verblijfplaatsen van de vogels’ door Gids Natuurinclusief ontwikkelen (bron: Synchroon, Nest Natuurinclusief en Vogelbescherming Nederland)
Het komt in de praktijk ook voor dat een procedure voor een ontheffingsaanvraag gestart moet worden, wat tot zo’n 36 maanden kan duren. Bij een ontheffingsaanvraag wordt het te bebouwen gebied van april tot oktober geobserveerd door een ecologisch deskundige en wordt er gekeken welke diersoorten hier nesten/verblijven. Blijkt het bijvoorbeeld dat de vleermuis hier nestelt, dan moeten er bij de start van de bouw vervangende nestkasten geplaatst worden. Dit is bedoeld om het natuurlijk ecosysteem niet te verstoren, iets dat niet toegestaan is bij de (her)ontwikkeling van een gebied.
De zes V’s van ecologen
Voor gebiedsontwikkelaars is het zinvol om zich te verplaatsen in hoe ecologen werken en welk vocabulaire zij bezigen. Ecologen hebben het vaak over de zes V’s als het gaat over natuurinclusief ontwikkelen. Deze V’s staan voor: voortplanting, verblijfplaats, voedsel, veiligheid, verbinding met de omgeving en variatie. Voor een goed leefgebied moeten de V’s voldoende in de buurt aanwezig zijn. Deze verschillen per doelsoort en de V’s zijn dan ook per doelsoort afgestemd.
Vaak wordt in nieuwbouwwijken de grond te veel verdicht en wordt niet het juiste type zand gebruikt, wat dus leidt tot wateroverlast
Stel: in het betreffende gebied is de huismus van nature aanwezig. Deze slaapt doorgaans in dichtbegroeide struiken en klimmend groen (verblijfplaats). Ook vindt de huismus in dichtbegroeid groen haar beschutting bij dreiging van gevaar (veiligheid). Daarbij maken huismussen graag gebruik van een nestkast op het noordoosten om te broeden (voortplanting). En voedsel moet dichtbij en voorradig zijn aan de nestplaats met de nodige variatie, omdat de behoefte van jongen en ouders verschillend is (voedsel en variatie).
Combineren is winwin
Naast dat natuurinclusief ontwikkelen goed voor de natuur is, betekent het ook voor de mens een verbetering van het leefklimaat. Zo heeft het toepassen van wadi’s zowel voordeel voor de natuur als voor de bewoners. Wadi’s bestaan doorgaans uit oud hout, steentjes en diverse beplanting, waardoor het een fijne plek is voor amfibieën, egels en insecten. Daarnaast kunnen wadi’s goed worden gecombineerd met een natuurspeeltuin, waardoor het een waardevolle ontmoetingsplek wordt voor de buurt.
Ook een goede kwaliteit van de bodem levert voordelen voor beide. Een goede bodemkwaliteit zorgt voor een betere ontwikkeling van de vegetatie, legt CO2 vast en biedt een aantrekkelijk leefgebied voor vele soorten dieren. Daarnaast kan een gezonde bodem veel meer water opvangen, waardoor piekbuien beter opgevangen worden en voor minder of geen wateroverlast zorgen. Vaak wordt in nieuwbouwwijken de grond te veel verdicht en wordt niet het juiste type zand gebruikt, wat dus leidt tot wateroverlast. Door hier in de beginfase rekening mee te houden, geen onnodig grondverzet te laten plaatsvinden en de juiste samenstelling van zand te gebruiken, is het dus een winwin-situatie voor mens én dier.
Het natuurinclusieve stappenplan
Om natuurinclusief te ontwikkelen, kunnen gebiedsontwikkelaars het volgende stappenplan aanhouden:
- Onderzoek de huidige ecologische situatie op locatie. Dit resulteert vervolgens in een overzichtstekening met het te behouden groen, het toe te voegen groen en eventueel de diersoorten die men wil behouden. En daarnaast een ecologische quickscan-rapportage.
- Breng de huidige kwaliteit van de leefomgeving in kaart. Doe dit door middel van een data-analyse, waarbij in kaart wordt gebracht hoe het zit met hittestress, waterberging en gezondheid in het gebied.
- Weet wat de gemeente en provincie willen bereiken. Zorg ervoor als gebiedsontwikkelaar dat je de beleidsdoelstelling van deze publieke partijen kent en zo elkaars doelen kunt versterken.
- Breng de kansen en doelstellingen voor de ontwikkeling in beeld. Stel een lijst op waar de ontwikkelaar aan bij kan dragen. En stel jezelf de vraag: Welke impact wil je maken?
- Zorg voor een goede briefing en aansturing van de ontwerpers. Zorg dat de doelstellingen en randvoorwaarden duidelijk zijn, zodat hierbij de juiste ontwerpen gemaakt kunnen worden.
- Realiseer je plan en creëer blijvende waarde!
Zoals hierboven te lezen, zijn er genoeg volop mogelijkheden om natuurinclusief te bouwen. Ze kunnen vanaf morgen direct worden toegepast. Op het eerste gezicht lijkt natuurinclusief ontwikkelen weer een van de zovele opgaven die bij gebiedsontwikkeling komt kijken. Moeten we dit nu ook weer meenemen, hoor je menig gebiedsontwikkelaar al verzuchten. Echter, door vanaf het begin bewust te zijn van de voordelen van deze manier van ontwikkelen en de passende toepassingen voor een gebied mee te nemen in de plannen, kunnen ontwikkelaars veel betere gebieden ontwikkelen – voor zowel de natuur als voor de bewoners. Duurzamere gebieden met een fijn leefklimaat, waar bewoners, gebruikers en bezoekers (mens én dier!) op de lange termijn alleen maar plezier van zullen beleven.
Bestel de gids
De gids Natuurinclusief ontwikkelen kunt u hier downloaden (pdf). De gids is ontwikkeld voor projectontwikkelaars en gemeenten, maar kan gebruikt worden door iedereen die interesse heeft in natuurinclusief ontwikkelen. In de gids vinden we onder andere een stappenplan en checklist, maar ook de habitat-voorkeuren van veel voorkomende diersoorten in Nederland. Daarnaast lezen we hoe de bodem zo gezond mogelijk kan worden houden, hoe om te gaan met water en ook hoe ontwikkelaars het beste verschillende typen groen kunnen inzetten. We hebben onlangs in Assen weer gezien dat dit zelfs voor gemeenten niet evident is.
Cover: ‘Gierzwaluwen, in dakgootbekisting van Unitura’ door Gids Natuurinclusief ontwikkelen (bron: Synchroon, Nest Natuurinclusief en Vogelbescherming Nederland)
Door Ineke Lammers
Webredacteur Gebiedsontwikkeling.nu
