Open data voor co-creatie in de stad

Nieuw Investeren Met Bestaande Euro’s (Nimb€) – deel 2

De digitale infrastructuur van de stad, zoals wifi, smartphones, beveiligingscamera’s etc. wordt steeds sneller en er wordt steeds meer gebruik van gemaakt. Niet alleen mensen zijn online maar ook koelkasten en camera’s zijn uitgerust met een sensor waarmee ze verbonden zijn aan de digitale infrastructuur. Dit genereert heel veel data van uiteenlopende aard en kwaliteit. Software maakt het mogelijk om van deze data intelligentie te kunnen maken, aldus Sheombar. Software wordt ook steeds slimmer en kan per thema data zoeken, vergelijken en zelfs interpreteren. De toepassing in de stad ziet IBM vooral in het slimmer maken van systemen (smart city concept).

Data verbinden van verschillende systemen, presentatie Haydee Sheombar (IBM)

Bijvoorbeeld een riolering met sensoren waardoor het mogelijk wordt om te voorspellen wanneer een buis kapot zal gaan. In Rio de Janeiro heeft IBM een systeem gebouwd waarin alle deelsystemen, zoals onder andere voedsel, energie en zorg verenigd worden. Het slimmer maken van deze systemen kan, volgens IBM, de stad veel efficiënter maken en daardoor veel minder vervuilend. De infrastructuur kan nog zo slim zijn, uiteindelijk is het van de burgers afhankelijk of een stad als smart city succesvol wordt.

Een strategie om burgers aan te moedigen slimmer te handelen wordt “nudgen” genoemd. Door ongevraagd informatie te verstrekken over bijvoorbeeld energieverbruik of snelle openbaarvervoerverbindingen wordt je geprikkeld om een andere keuze te maken. Hier ligt, volgens Lucas Hendricks (projectleider Topteam Creative Industies), wel een grens die je overgaat naar een Big Brother-achtige samenleving. Alhoewel Sheombar de weerstand van sommige deelnemers tegen het gebruiken van zoveel persoonlijke data begrijpt, zou ze het jammer vinden als de angst hiervoor ons ervan zou weerhouden om de zorg goedkoper te maken of de vergrijzing de baas te worden.

In Almere wil de gemeente de digitale infrastructuur inzetten om het leven in de stad leuker, goedkoper, beter en makkelijker te maken. In plaats van eerst de koers te bepalen en daarna projecten te definiëren wordt eerst het datasysteem van de stad slim en interactief gemaakt waaruit projecten kunnen ontstaan. Daar hoort, volgens Johan Bouwmeester (projectleider Almere Smart Society) ook een nieuwe samenwerking bij. Een samenwerking waarin iedereen mag deelnemen en er samen gezocht wordt naar verbetering van de stedelijke systemen. Als showcase van dit project is gekozen voor de Grote Markt in Almere.

De gemeente heeft het voortouw genomen en de systemen en data van de verlichting, veiligheidscamera’s en verkeerscirculatie met elkaar verbonden en beschikbaar gesteld. Hierdoor is het bijvoorbeeld mogelijk dat de fontein meebeweegt met muziek die op het plein gespeeld wordt. Iedereen mag deelnemen aan het project op voorwaarde dat je anderen niet buitensluit en een bijdrage levert. De gemeente schat in dat er door de deelnemers omgerekend al zo’n anderhalf miljoen euro aan tijd is geïnvesteerd. In dit project heeft de overheid een initiërende en stimulerende rol zonder te bepalen wat de urgenties zijn. Dat doet de cloud, het is dan aan overheden om daar op in te spelen, aldus Yvonne van Remmen (Ministerie van Infrastructuur & Milieu).

Hoe meer mensen toegang hebben en gebruik kunnen maken van data, hoe meer ideeën en ontwikkelingen er uit kunnen voortkomen. Daarom is het belangrijk dat data niet in verschillende formaten en structuren zijn opgeslagen, dat de verversingstermijnen helder zijn, dat er geen juridische rechten op zitten en dat er geen privé-informatie aan gekoppeld is. In het project City service development kit (City SDK) ontwikkelt Waag Society een gestandaardiseerde interface waarmee data op een uniforme manier beschikbaar gesteld kunnen worden. Data worden daarmee behalve open ook interoperabel, dat wil in dit geval zeggen dat deze door verschillende mensen voor verschillende doelen te gebruiken zijn. Een voorbeeld van een app die gebruikt wordt door veertien steden in Nederland is de YouTown app. Deze app is open source en kan door gemeenten gebruikt worden om met de bewoners te communiceren over bijvoorbeeld meldingen in de openbare ruimte. Wanneer meer organisaties gebruikmaken van open source apps en software worden open data toegankelijker voor webontwikkelaars. Bovendien is het eenvoudiger dan zelf een webapplicatie te ontwikkelen, aldus Job Spiering (CitySDK).

Maarten van de Velde beschrijft in zijn presentatie het voorbeeld BUURbook waarmee geld in de buurt kan worden gehouden. Fred Baptist van Fortierra werkt in een deelsessie uit welke datastromen voor duurzaamheid op gebiedsniveau voor vastgoed beschikbaar zijn en hoe door deze te koppelen er winst te behalen is. Alhoewel er enkele praktische toepassingen genoemd zijn van data in de stad is de verwachting dat we er veel meer mee kunnen doen.

De techniek kan alles, het enige wat ons tegenhoudt is onze verbeeldingskracht, aldus Sheombar. Een ander issue wat ons tegenhoudt is de privacykwestie. Zowel overheden als corporaties hebben een rol om de belangen van burgers te waarborgen. Maar ook de bewoners zelf moeten hier een rol in spelen. Volgens een van de deelnemers is daarom eerst een sense of urgency en een politieke waarborging nodig voordat data openbaar worden gemaakt. De vraag is hoe open we data kunnen maken zonder de belangen van individuen te schaden. Aan de andere kant zijn er al heel veel open data doordat iedereen een smartphone heeft en zich aanmeldt voor websites, apps of andere digitale services. De software van IBM kan misschien al lang voorspellen waar een sense of urgency gaat ontstaan op basis van informatie op het internet. Als voorbeeld liet Sheombar de uitslag van het Songfestival in 2012 zien. Op basis van de buzz op internet had IBM een week voor het festival al een grafiek waarin de uiteindelijke winnaar al goed zichtbaar was. Het ziet ernaar uit dat data hoe dan ook een heel belangrijke rol gaan spelen in maatschappelijke afwegingen, zoals waar urgenties zijn. Het is een ongoing proces, aldus Van Remmen, waardoor het niet meer de vraag is OF maar HOE data invloed gaan hebben op stedelijke ontwikkelingen.

- Presentatie Haydee Sheombar van IBM over 'Big data'
- Presentatie Fred Baptist over 'De consument als toezichthouder'
- Presentatie Job Spierings van Waag Society
- Presentatie Maarten van de Velde van BUURbook

*NIMB€ is een innovatietraject, georganiseerd door Stipo, IMI, Kairos Co en Plan-F en staat voor 'Nieuw Investeren Met Bestaande Euro’s'. In totaal zijn vijf bijeenkomsten georganiseerd die tot doel hebben mensen te verbinden die al ervaring hebben met deze nieuwe investeringsmodellen en een overzicht geven van relevante trends en ontwikkelingen. Daarnaast bepalen de deelnemers een aantal thema’s die in de volgende bijeenkomsten worden uitgewerkt. Gebiedsontwikkeling.nu was bij alle bijeenkomsten aanwezig en ontsluit in samenwerking met de organisatie de kennis en ideeën.

Overige verslagen uit deze reeks:

- Deel 1: ‘Van stad maken naar stad zijn’
- Deel 3: ‘Stedelijke ontwikkelingen succesvol met alternatieve geldstromen’
- Deel 4: 'Investeren in stedelijke ontwikkelingen vanuit cultuur of religie'
- Deel 5: ‘Probleemgestuurd ontwikkelen in de netwerkeconomie’