Nieuws Het Planbureau voor de Leefomgeving nam de ontwikkeling van grootschalige bedrijfsgebouwen en recreatiewoningen onder de loep. Aanleiding: de ‘toenemende zorgen in de maatschappij’. De uitkomst: er is een forse groei. Om de ruimtelijke impact van deze sectoren een halt toe te roepen, moeten provincies én het Rijk actie ondernemen.
En hoe fors is groei dan? Welnu, 2.500 extra distributiecentra (+ 7 procent), 10.072 nieuwe recreatiewoningen (+ 8,7 procent) en 137 uit de grond gestampte XL en XXL-distributiecentra, een toename van 40 procent. Tussen 2016 en 2021 hebben deze nieuwe gebouwen het Nederlandse landschap veranderd, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). In het rapport Het Landschap Geduid brengt het PBL de ontwikkelingen in het Nederlandse landschap tussen 2016 en 2021 in kaart, op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Bijzondere aandacht is er in de eerste editie voor de ontwikkeling van grootschalige bedrijfsgebouwen en recreatiewoningen “vanwege de toenemende zorgen in de maatschappij hierover.”
Laat het niet los
De groei van het aantal grootschalige distributiecentra is volgens het PBL “nauw verbonden met de ontwikkeling van Nederland als een toonaangevend distributieland.” Maar dat betekent niet dat overheden deze ruimtelijke ontwikkeling zomaar los moeten laten, aldus de onderzoekers. Want Nederland kent door de groei een relatief hoog aantal vierkante meter distributiecentra per inwoner, ongeveer tweemaal zoveel als bijvoorbeeld in Duitsland. Vooral in zuidelijk Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant, Zuid-Gelderland en Noord-Limburg is de verdozing sterk toegenomen. En het aantal distributiecentra neemt de komende tijd nog verder toe. Met name in het westen, midden en zuiden van Nederland zijn de bouwvergunningen reeds verleend, negatieve gevolgen voor het landschap of niet.
“Vanuit ruimtelijke overwegingen of om de circulaire economie te stimuleren kan een (bij)sturing van de ontwikkeling van distributiecentra wenselijk zijn,” is dan ook een van de conclusies in het rapport. Volgens het PBL is er niet alleen voor de provincies een rol weggelegd om met ruimtelijke instrumenten te sturen op de locaties van grootschalige distributiecentra. Ook het Rijk moet in actie komen. Het (inmiddels demissionaire) kabinet heeft in april van dit jaar al besloten dat nieuwe locaties voor grootschalige bedrijfsvestigingen alleen voorwaardelijk groen licht krijgen. Bedrijven moeten “een aantoonbare regionale economische meerwaarde hebben en een bijdrage leveren aan maatschappelijke opgaven en ambities.”
Maar het Rijk moet tevens voorkomen dat provinciale bestuurders de problemen op de borden van hun collega’s schuiven, een provincie verderop. Een verschil in sturing tussen provincies kan er volgens het rapport voor zorgen dat er distributiecentra op plekken komen die daarvoor vanuit een nationale optiek minder geschikt zijn, bijvoorbeeld vanwege een grotere landschappelijke kwetsbaarheid. “Het is dan raadzaam om niet alleen provincies met ruimtelijke instrumenten te laten sturen op de locatie van grootschalige distributiecentra, maar ook als centrale overheid het stimuleringsbeleid voor Nederland Distributieland bij te stellen – mede gezien de vraagtekens die al geruime tijd worden gesteld bij voortzetting van het mainportbeleid,” aldus onderzoeker Rienk Kuiper in het persbericht waarin het rapport wordt gepresenteerd.
Goed gehandhaafd
De toename van het aantal recreatiewoningen was in absolute zin het grootst in Zeeland en in relatieve zin in de provincie Limburg. De grotere complexen (meer dan 50 woningen bij elkaar) verrezen vooral in Zeeland, op het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee en langs grotere wateren en rivieren als het IJsselmeer, het Veluwemeer en de Maas in Limburg. “Een deel van deze vraag ontstaat als gevolg van de wens om vastgoed als investering te gebruiken en doordat bestaande recreatiewoningen voor andere doeleinden worden ingezet, zoals permanente bewoning of huisvesting van arbeidsmigranten,” constateert Kuiper.
Hoogleraar gebiedsontwikkeling Co Verdaas sprak zich deze zomer in het Radio 1-programma Spraakmakers al uit over de toename van het aantal recreatiewoningen en de ruimtelijke gevolgen. “Het is niet gemakkelijk in objectieve normen te vangen of je dit als gemeente wel of niet moet doen. Het Rijk en Europa geven de nodige kaders mee, daarbinnen is het aan de provincie en de lokale overheid om de keuzes te maken.”
Het lastige is wel dat de sterke groei van recreatiewoningen diverse oorzaken heeft. Slechts een deel wordt beïnvloed door de inzet van ruimtelijke instrumenten. Zo heeft de lage rentestand in de afgelopen jaren volgens het PBL een belangrijke rol gespeeld in de aanwas. “Als Rijk en provincies de ontwikkeling van recreatiewoningen willen bijsturen, is het noodzakelijk om omgevingsbeleid en andere, financiële, beleidsmaatregelen te combineren,” zegt Kuiper.
Ruimtelijke instrumenten kunnen bijvoorbeeld bestaan uit het stimuleren van herontwikkeling van bestaande complexen van recreatiewoningen of het voeren van een “consistent en goed gehandhaafd beleid voor permanente bewoning van recreatiewoningen en de huisvesting van arbeidsmigranten. Ook is het mogelijk om via het bestemmingsplan (of omgevingsplan) te voorkomen dat kampeerterreinen worden omgezet in complexen met recreatiewoningen.”
Lees het rapport Het Landschap Geduid op de website van het Planbureau voor de Leefomgeving.
Cover: ‘Bungalow park in Zeeland.’ door Make more Aerials (bron: Shutterstock)
Door Jasper Monster
Redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
