PBL is kritisch in advies over de ruimtelijke gevolgen van het Hoofdlijnenakkoord

Columnist Hans-Hugo Smit was er dit keer snel bij en woog eerder deze maand al het Hoofdlijnenakkoord dat is gesloten door de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB. Smit kon zijn enthousiasme niet bedwingen en wilde de gevolgen van de kabinetsplannen voor wonen en gebiedsontwikkeling “zelf eens helemaal bestuderen.” Hij hoopte op het gebied van wonen en gebiedsontwikkeling een visie voor de lange termijn te lezen, maar kreeg tot zijn teleurstelling iets heel anders voorgeschoteld.

“Ik hoopte een visie te lezen over de lange termijnontwikkeling van ons land en hoe we daar – op hoofdlijnen – samen vorm aan moeten geven. Maar dit document leest eerder als de menukaart van een cafetaria; er staat heel veel lekkers op, waar iedereen wel iets uit kan kiezen dat hem aanspreekt. Op korte termijn zal dat de honger zeker stillen, maar iedereen weet: op langere termijn is het niet goed voor je.”

Samenhang lastig

Smit is niet de enige die zijn gebiedsontwikkeling-licht laat schijnen over het akkoord. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) deed dit vorige week ook. De onderzoekers van het PBL geven in de reflectie aan de hand van het Hoofdlijnenakkoord aanbevelingen aan de coalitiepartijen op “drie brede gebieden.” Wat betreft klimaat, energie en grondstoffen is de toon pessimistisch. Het PBL denkt dat de ‘set aan voorgenomen maatregelen’ in het Hoofdlijnenakkoord “per saldo waarschijnlijk onvoldoende om de in de Klimaatwet vastgelegde doelstelling van 55 procent reductie in 2030 te halen.”

En dat geldt niet alleen voor de nationale, maar ook voor de Europese doelen voor energiebesparing en hernieuwbare energie. “Het is verstandig om nu reeds alternatief beleid voor te bereiden waarmee de doelen binnen bereik kunnen komen.” De Europese route die de coalitie kiest op het gebied van landbouw en natuur wordt door het PBL omschreven als “een route zonder garanties.” Het schrappen van het Transitiefonds zorgt ervoor dat er minder middelen beschikbaar zijn voor onder andere natuuruitbreiding en actief grondbeleid zodat het lastig wordt om zaken als verdroging, versnippering en klimaatverandering in samenhang aan te pakken.

Ruimtelijke puzzel

Het derde gebied waarbinnen het PBL aanbevelingen heeft gedaan, is de regio. Wonen, bereikbaarheid en ruimtelijke ordening zijn de thema’s die in dit deel centraal staan. De onderzoekers zien dat de nieuwe coalitie het woningtekort zo snel mogelijk wil terugdringen. Nieuwbouw op grote uitleglocaties, binnenstedelijke verdichting, transformatie en herbestemming van leegstaande gebouwen én ‘straatje erbij’ aan de rand van dorpen en wijken. Veel ideeën, maar het PBL stelt dat het daarbij wel echt van belang is dat de coalitiepartijen oog hebben voor regionale verschillen “die nu (en op de langere termijn) groot zijn en dat er aandacht blijft voor de kwaliteit van de leefomgeving.”

Het beslechten van de strijd om de ruimte zien de onderzoekers als een van de grootste uitdagingen van het nieuwe kabinet. Er is veel aandacht voor waar er hoeveel woningen gebouwd kunnen worden en de gekozen prioriteit van woningbouw boven windmolens is duidelijk. Maar het PBL is kritisch. “Deze prioritering schept weliswaar duidelijkheid in het bepalen van nieuwe woningbouwlocaties, maar het opnieuw ter discussie stellen van de Regionale Energie Strategieën (RES’en) kan verhoudingen binnen de overheid verstoren en vertraging opleveren van de energietransitie en van ruimtelijke processen.” En de ‘enorme ruimtelijke puzzel’ die op het kabinet ligt te wachten “maakt een integrale afweging noodzakelijk. Het Hoofdlijnenakkoord geeft aan dat er een coördinerende minister komt die regie voert op de ruimtelijke ordening. Dat is een belangrijke voorwaarde om te komen tot een integraal afwegingskader, gezien de cruciale strategische ruimtelijke keuzes die het nieuwe kabinet zal moeten maken.”