Duurzame gebiedsontwikkeling tienkamp 2016: Industriepark Kleefse Waard

---

Industriepark Kleefse Waard Arnhem

• Project: Transformatie voormalig Akzo-terrein naar duurzaam bedrijvenpark voor de cleantech industrie
  
• Partners: Ontwikkelaar en belegger Schipper Bosch, Gemeente Arnhem
  
• Omvang: 90 hectare, ca. 60 bedrijven, nog ruimte om te groeien
  
• Looptijd en status: Sinds 2003, in ontwikkeling

In 2003 kocht ontwikkelaar en belegger Schipper Bosch 43 hectare bebouwde grond in de Kleefse Waard aan de Rijn bij Arnhem. Schipper Bosch zag potentie in het terrein met Akzo-erfgoed voor het ontwikkelen van een duurzaam park voor bedrijven op het gebied van energie- en milieutechnologie. Onderdeel van de deal was dat Akzo spin-offs behouden zouden blijven op het terrein en garant zouden staan voor de huurstroom de eerste jaren. Strategie was het integraal revitaliseren, activeren en verduurzamen van gebouwen en grond. Belangrijk onderdeel hiervan is het bouwen aan een ‘cleantech community’ door bedrijven en gebruikers actief te verbinden, nieuwe bedrijven aan te laten sluiten en kennisdeling en synergie te bevorderen. 

Organisatie, rollen en samenwerking

Belangrijkste samenwerkingspartner was/is de gemeente Arnhem. Er is een samenwerkingsverband met de gemeente en Energy Business Park Arnhems Buiten om Arnhem onder de noemer ‘Energy made in [Arnhem]’ op de kaart te zetten als dé plek voor energie- en milieutechnologie (EMT) in de regio. De gemeente heeft samen met Schipper Bosch gewerkt aan het Masterplan. In het vervolgtraject is de rol van de gemeente beperkt tot het bijdragen op het gebied van marketing, communicatie en acquisitie. Het IPKW-terrein is besloten, dat maakt het voor Schipper Bosch mogelijk redelijk onafhankelijk van de gemeente te opereren.

Schipper Bosch is in deze ontwikkeling zowel initiator, investeerder, ontwikkelaar als beheerder. Zeggenschap over de hele keten heeft veel voordelen, zeker bij het toepassen van nieuwe technologie en uitvoeren van experimenten. Zo heeft het klimaatregulatie-innovaties kunnen testen door op locatie elke dag zelf te kunnen monitoren, en gebruikers te bevragen.

De moederorganisatie van Schipper Bosch dient als flexibele schil en draagt als kennispartner bij aan het snel kunnen toepassen van kennis die in andere projecten is opgedaan. Zo is in het project De Nieuwe Stad Amersfoort op kleine schaal geëxperimenteerd met een biocentrale en dit concept krijgt op IPKW een vervolg op grotere schaal.

Lees meer over IPKW of bekijk deze video:

De tienkamp van Industriepark Kleefse Waard:

ENERGIE +++ Eigen energiecentrale wordt omgebouwd en geschikt gemaakt voor biomassa, welke regionaal aangekocht wordt. Verder zijn zonnepanelen en betonkernactivering (vloerverwarming) toegepast en is men in gesprek over vier windmolens in de directe omgeving van het park. Er bestaan ideeën om de haven te gebruiken voor opslag of opwekking van energie. Ook in de gebouwen is rekening gehouden met energieverbruik, door 'doos in doos' (box in box) architectuur is minder warmte nodig. Voor elektrische auto’s is er een laadpalenplein en op nog beschikbare delen van het terrein is een proeftuin ingericht met onder andere een watermolen en miniwindmolens voor energieopwekking. IPKW werkt samen met de op duurzaamheid gerichte energy- en utilitypartner Veolia. Recentelijk is IPKW samen met TNO gestart met een studie over het ontwerpen van een optimale energie infrastructuur bedrijventerreinen. Daarnaast heeft IPKW zich aangemeld voor het BE positief-initiatief.

MOBILITEIT EN TRANSPORT +++ Op het gebied van mobiliteit zijn diverse voorzieningen getroffen op het terrein zoals een elektrisch-intelligent laadpalenplein  (50 laadpunten), snellaad-station, deelautopark voor elektrisch rijden en binnenkort opent een waterstoftankstation. Daarnaast wordt er gedacht aan inductieladen voor het opladen van elektrische auto’s. Er is een Clean Mobility Center gestart om kennis en kunde rond duurzame mobiliteit te delen en te ontwikkelen. Het terrein ligt aan de A12 op 10 minuten rijden van Arnhem CS. Er is een goede busverbinding.

BEHEER +++ Parkmanagement en collectieve facilitaire voorzieningen betreffen beveiliging, catering en restaurant, vergaderruimtes, afvalverwijdering, elektrische deelauto's, deelfietsen, technische dienst en een portiersloge. Een deel van de nog beschikbare grond is ingericht als testruimte en laat zien wat er op het park gebeurt (aanjaagfunctie). Daarnaast heeft de beheerorganisatie een belangrijke rol bij de opbouw en levendig houden van de ‘cleantech community’.

GEBIEDSHISTORIE & IDENTITEIT +++ De voormalige Akzo-gebouwen op het terrein zijn industrieel erfgoed. Zonder af te doen aan de bijbehorende uitstraling en kwaliteit, zijn of worden ze gerenoveerd en aangepast aan de wensen en eisen van deze tijd, inclusief de ambitie dat ze in gebruik energieneutraal moeten zijn. De samenhang van het gebied wordt gezien als kwaliteit, het terrein is bewust niet opgedeeld in kavels en het oorspronkelijke wegennet is versterkt.

AFVAL & GRONDSTOFFEN +++ Hergebruik van afval wordt gestimuleerd. Er is een designatelier op terrein dat afval verwerkt tot designproducten (meubilair IPKW-Collectie gebruikt in parkrestaurant De Waard). De komende jaren gaat men aan de slag om de gebruikte grondstoffen inzichtelijk te maken en de afvalstromen te beperken.

ECONOMISCHE VITALITEIT +++ Op het terrein is Incubator de Greenhouse gestart ter ondersteuning van startups. Er is daarnaast ruimte voor bedrijven om door te groeien en uit te breiden op het terrein zelf. Communityvorming en faciliteren van de community vormen een belangrijke motor voor het gebied als geheel en de bedrijven zelf. Voor projecten en aankopen wordt eerst gekeken naar potentiële leveranciers op het terrein zelf. Twee keer per jaar vindt er een gratis te bezoeken ‘cleantech event’ (Green Industry Event) plaats. Er is een Clean Mobility Center gestart om kennis en kunde rond duurzame mobiliteit te delen en te ontwikkelen. IPKW versterkt de regionale economische vitaliteit door zich in te zetten voor een betere samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Zo is IPKW in nauwe samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en Sustainable Electrical Energy Center of Expertise (SEECE) een EMT Innovatiehub gestart. Daarnaast probeert IPKW met de twee regionale initiatieven, Oost Nederland Energie (ONE) en Powerlab, technische kennisdeling tussen bedrijven en onderwijs te stimuleren.

SOCIALE VITALITEIT +++ Er is een levendige community, ruimte voor start-ups, grote diversiteit aan (gedeelde) faciliteiten, openbaar restaurant De Waard, openbare ruimte als proeftuin, maandelijkse masterclasses en tweejaarlijkse Green Industry Event (gemiddeld 300 bezoekers). De Open Dag trok afgelopen jaar 15.000 bezoekers.

FLEXIBILITEIT +++ Er is ruimte gehouden voor bedrijven om te groeien. Men maakt onderscheid tussen gebouwen met monumentale, economische of geen waarde. De gebouwen met geen of alleen economische waarde kunnen (op den duur) worden aangepast of vervangen. Daarnaast is er onlangs een stuk grond aangekocht van de gemeente Arnhem waar nieuwbouw wordt toegepast.

TRANSFORMATIE EN RUIMTEGEBRUIK +++ Behoud en revitalisatie van gebouwen met historische waarde. Uitbreiding binnen de terreingrenzen mogelijk.

NATUUR & LANDSCHAP +++ Het landschap van IPKW heeft niet alleen een esthetische waarde, maar groen wordt ook actief ingezet om mensen uit te nodigen om naar buiten te gaan. Dit gebeurt door het terrein toegankelijk te maken en het hele jaar door kwaliteit te geven. IPKW kijkt specifiek welke bomen bij de bodem passen en probeert daar diversiteit in te zoeken. Er worden geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Met VIC landscapes maakt IPKW momenteel plannen om het landschap ook een technische functie te geven, onder andere voor waterretentie (aanleg wadi's).

Conclusies

In IPKW zijn veel ambities op het gebied van duurzaamheid gerealiseerd en wordt dit thema ontwikkelingsgericht benaderd. Men is actief op zoek naar mogelijkheden om verder te verduurzamen. Nieuwe kennis op het gebied van circulaire economie en nieuwe technische mogelijkheden hebben het beleid van Schipper Bosch beïnvloed. IPKW sluit zich actief aan bij verschillende initiatieven (o.a. BE Positief) en probeert koploper te zijn in verduurzaming.

Schipper Bosch is een sterke partij met een lange termijnvisie en veel organisatiekracht. Het speelveld rond de Kleefse Waard is vanaf het begin overzichtelijk gehouden. Niet alleen is Schipper Bosch de initiatiefnemer, ze zijn ook eigenaar van de volledige keten: eigenaar-ontwikkelaar-beheerder. Bovendien is het terrein besloten en kan men daardoor redelijk onafhankelijk opereren, wat flexibiliteit en snelheid mogelijk maakt. Tot slot zorgt de sterke focus en inzet op de gewenste bedrijvensamenstelling voor een zeer goede synergie tussen bedrijven (plus onderwijsinstellingen en de overheid) en een aantrekkelijk innovatief vestigingsklimaat.

Voor IPKW liggen er nog kansen op het gebied van smart grid-ontwikkeling. Het elektrisch net op dit terrein heeft een status van privaat net, dit maakt het uitstekend geschikt voor experimenten. Daarnaast is er nog winst te halen door huurders bewuster te maken op het gebied van energiebesparing en (her)gebruik van afval en grondstoffen. 

Bronnen: Schipper Bosch, met speciale dank aan Femke Berendsen en Mendel Robbers, nrpguldenfeniks.nl, degroenehub.nl.  

Beeld: Suzanne Valkenburg, Sabine Metz en Schipper Bosch