3 juni 2013
3 minuten
Casus Een deel van de defensiecomplexen raakt overbodig, als de Nederlandse krijgsmacht besluit te krimpen na het wegvallen van de dreiging van de koude oorlog. In 2004 neemt het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een aantal terreinen over van Defensie, met als doel hiervoor nieuwe, ‘groene’ bestemmingen te vinden. Primaire focus is het inzetten van de terreinen voor het realiseren van de ecologische hoofdstructuur (EHS). Voor 15 miljoen euro worden, verspreid over heel Nederland, 53 terreinen met een totale oppervlakte van 2200 hectare overgenomen. Een bijzondere mix van oefenterreinen, kazernes, munitie- en mobilisatiecomplexen, forten en verdedigingswerken. Het Project Ontwikkeling Militaire Terreinen (PrOMT) is een feit.
Budgetneutraal natuur realiseren
Met de overname van de defensieterreinen door LNV wordt een nieuwe manier van werken geïntroduceerd. Dienst Landelijk Gebied krijgt de opdracht om, samen met het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf, de groene herbestemming van de terreinen budgetneutraal te realiseren. Via landelijke verevening in de gehele portefeuille moeten zowel verwervingskosten, inzet van mensuren als investeringen in sloop en inrichting, worden terugverdiend met de verkoopopbrengsten van de terreinen. Hiervoor is het nodig om op enkele terreinen ook vestiging van rode functies zoals woningbouw mogelijk te maken. LNV stelt aanvullende kwaliteitseisen aan de uitvoering van het project. Eisen op het gebied van landschap, cultuurhistorie en maatschappelijke effecten.
Opbrengst: natuur met een bonus
De opdrachtgever vroeg om natuur en kreeg natuur. Voor nagenoeg alle 53 terreinen zijn nieuwe bestemmingen en eigenaren gevonden. Van de totale oppervlakte van 2200 hectare is ruim 2100 hectare omgevormd tot natuur. Het merendeel hiervan ligt binnen de EHS en is overgedragen aan terreinbeherende organisaties en particuliere beheerders. Op 90 hectare zijn in samenwerking met provincies, gemeenten en initiatiefrijke private partijen maatschappelijke functies gerealiseerd. Zorglandgoederen, een kunstlandgoed en ruimte voor recreatieve en museale bedrijvigheid zijn ontstaan. Op meerdere plaatsen is woningbouw gerealiseerd, altijd zorgvuldig ingepast in de omgeving. Soms door het herontwikkelen van bestaande (historische) bebouwing, soms door toevoegen van nieuwbouw. En dat alles inderdaad budgetneutraal: alle gemaakte kosten zijn terugverdiend.
Mooi voorbeeld
Een mooi voorbeeld is de herbestemming van het voormalige munitiemagazijncomplex Stegerveld in Ommen. Dit complex wordt momenteel omgevormd tot zorglandgoed. Als Natura 2000-gebied maakt het deel uit van de EHS. De grondgedekte munitiebunkers worden verbouwd tot huisvesting en dagopvang van autistische jongeren. Een van de bunkers wordt ingericht voor de productie van streekproducten. De jongeren gaan de ondernemer helpen bij de productie.
Complex Steegerveld in oorspronkelijke staat (bron: Dienst Landelijk Gebied)
‘Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’ - Afbeelding 1’
Artist impression van herbestemming (bron: IAA Architecten)
‘Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’ - Afbeelding 2’
Nieuwe uitdagingen
Op het gebied van transformatie en herbestemming doen zich vele nieuwe uitdagingen voor in het landelijk gebied. De komende jaren verliezen honderden gebouwen en complexen hun oorspronkelijke functie. Het gaat niet alleen om militaire complexen, maar ook om kloosters, zorginstellingen, industriële complexen, agrarische bedrijven enzovoort. Dienst Landelijk Gebied zet de kennis en ervaring die is ontwikkeld in PrOMT graag in om ook deze uitdagingen aan te gaan en te zoeken naar nieuwe bestemmingen. Om zo in nieuwe projecten bij te dragen aan een mooi en duurzaam ingericht Nederland. Samen met publieke, private en particuliere partijen werkt Dienst Landelijk Gebied vandaag aan het landschap van morgen.
Meer informatie over het Project Ontwikkeling Militaire Terreinen vindt u op: www.ontwikkelingmilitaireterreinen.nl
Projectgegevens
Grootte
53 terreinen met een totale oppervlakte van 2200 hectare
Type ontwikkeling
Herontwikkeling militaire terreinen tot natuurgebied en tot maatschappelijke herbestemmingen
Programma
2100 hectare natuur, 90 hectare maatschappelijke functies en op meerdere plaatsen woningbouw (zowel herontwikkeling als nieuwbouw)
Fasering
2004: verwerving
2005 – 2012: uitvoering
2013: oplevering project (NB: van de 53 terreinen zijn de meeste gerealiseerd en ingericht als natuur, op enkele wordt nog gebouwd of moet de bouw nog beginnen)
Samenwerking
Dienst Landelijk Gebied i.s.m. het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf i.o.v. het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) (nu: EZ).
Financiering
Zowel verwervingskosten (15 miljoen euro), inzet van mensuren als investeringen in sloop en inrichting zijn terugverdiend met de verkoopopbrengsten van de terreinen.
Zie ook:
Cover: ‘Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’ - Afbeelding 1’
