Provincie Gelderland: ‘Wij geven duwtje in de rug bij bestrijden leegstand’

Bij de ontwikkeling van het leegstandsprogramma SteenGoed Benutten kwam de provincie erachter dat er niet zozeer behoefte was aan traditionele subsidieverstrekking, maar aan een vernieuwende aanpak. “We kozen bewust om het programma niet dicht te timmeren met subsidieregelingen, maar per project te kijken wat er nodig is. Subsidie is soms helemaal niet nodig en haalt juist alle creativiteit uit een proces”, legt Sonja Sprokkereef uit, programmamanager Ruimte en Wonen van de provincie Gelderland. In het programma is subsidie daarom de allerlaatste mogelijkheid wanneer de markt het zelf niet redt. 

Procesregisseurs
Veel meer zet de provincie zich in als procesaandrijver. Via nieuwe instrumenten, kennis en netwerken stimuleert zij initiatieven tegen leegstand. Door dat leegstaande vastgoed richt de provincie vervolgens haar blik op het gebiedsniveau. Het uiteindelijk doel is om de ruimtelijke kwaliteit, leefbaarheid en economische vitaliteit in de provincie te versterken. 

In elk van de zes regio’s in Gelderland is een procesregisseur actief als aanspreekpunt voor alle partijen. Deze regisseur vangt signalen op over ideeën voor herontwikkeling of transformatie. Vervolgens praat de provincie met de initiatiefnemers, vastgoedeigenaren, beleggers, gemeenten en andere betrokkenen. Het belangrijkste criterium voor de medewerking van de provincie is volgens Sprokkereef dat er energie in het initiatief zit. “Partijen moeten het uiteindelijk zelf doen. De provincie geeft alleen dat extra duwtje in de rug.” Daarnaast moeten de projecten beeldbepalend en effectief zijn als oplossing tegen leegstand. 

SteenGoed Challenge
Inmiddels is SteenGoed Benutten bij 110 projecten betrokken, waarbij de provincie uiteenlopende instrumenten toepast om de projecten te faciliteren. In de Bloemerstraat in Nijmegen bemiddelt bijvoorbeeld een straatmakelaar tussen eigenaren en ondernemers in het gebied. Zo zijn nieuwe gebruikers voor de leegstaande winkelpanden gevonden. In Winterswijk is met steun van SteenGoed Benutten stedelijke kavelruil toegepast om een compacter winkelcentrum én meer groengebied te creëren. 

Ook ontwikkelde de provincie de ‘SteenGoed Challenge’: een ideeënwedstrijd voor beeldbepalende leegstaande locaties (het Juvenaat in Zevenaar, de Fliegerhorst in Teuge en de Eendracht in Hoorn, gemeente Heerde). De provincie helpt bij de uitvoering van het beste idee per locatie. De overige locaties en ideeën worden door de provincie Gelderland online én offline met elkaar in contact gebracht. 

Verbinder van maatschappelijk belang
Leegstand is in eerste instantie het probleem van de eigenaar en vervolgens van de gemeente. Maar ook de provincie is van belang bij het vinden van oplossingen. “Als provincie kun je boven het lokale niveau van een project hangen”, benadrukt Antoine Burgers, programmamanager van SteenGoed Benutten. “Omdat we verschillende projecten zien, kunnen we deze met elkaar verbinden zodat ze van elkaar leren. Ook helpt het om als onafhankelijke partij met gemeenten en lokale partijen mee te denken”. Sprokkereef: “En als publieke partij staat de provincie voor het maatschappelijke belang. Daardoor kun je de uiteenlopende belangen van één project naar een hoger niveau tillen.” 

Revolverend ontwikkelingsfonds
Hoewel na slechts 1,5 jaar tijd de herontwikkeling van leegstaand vastgoed al op ruim 50 locaties in uitvoering is, blijft de leegstandsopgave in Gelderland bestaan. De provincie werkt daarom aan de ‘ontwikkelings- en herstructureringsmaatschappij Gelderland’. Dit is een revolverend fonds voor projecten die een maatschappelijk rendement en een investeringstekort hebben. De opbrengsten van deze projecten vloeien terug naar het fonds, waardoor de provincie op een langere termijn projecten kan ondersteunen. 

Hoewel alle projecten in principe een sluitende businesscase moeten hebben, houdt de provincie er - vanwege het risicoprofiel van de projecten - rekening mee dat zeker in de eerste jaren per project slechts 60 tot 80% van het investeringsbedrag terugkomt. Het beoogde fonds wordt gevuld door de provincie met een startbedrag van € 20 miljoen en krijgt een minimale duur van tien jaar. Het businessplan voor dit fonds ligt nu nog als bespreekstuk bij de Provinciale Staten. 

Volwaardige partner
“Begin het gesprek niet met het instrument, maar met de vraag ‘Wat willen we hier?'”. Dat is volgens Sprokkereef de belangrijkste les voor gebiedsontwikkeling die zij leerde via het programma SteenGoed Benutten. “Blijf creatief en open kijken naar de mogelijke oplossingen. Die kunnen in een heel onverwachte hoek zitten.” “En durf je als provincie wat kwetsbaarder op te stellen,” voegt Burgers toe, “dus zit als volwaardig partner aan tafel om samen te zoeken.” Sprokkereef: “Zo kun je als provincie echt meerwaarde bieden.”

Fliegerhorst Teuge, een van de spotlightlocaties van de SteenGoed Challenge