Verslag “Get out there, excite the senses, become knowledgeable and leave inspired”, aan deze oproep van de International Course – Rotterdam Architecture hebben de deelnemers wel gehoor gegeven tijdens de driedaagse cursus waarin 30 projecten en 30 experts aan bod kwamen. In de afgelopen 10 jaar is Rotterdam veranderd in één van Europa's meest geprezen steden. Hoe is dit tot stand gekomen? Deze cursus toont aan en onderzoekt de rol van de architectuur, van de creatieve industrie en van stedenbouw in het maken van (de) stad. Iedere dag ligt de focus op een bepaald gebied in Rotterdam; dag 3 vond plaats in Rotterdam West. In het verslag van deze dag lees je meer over het thema herontwikkeling en innovatie aan de hand van workshops, presentaties, debat en reflectie.
Dag 3: International Course – Rotterdam Architecture: 3 days 30 projects 30 experts
Lessen uit: Dag 3 - Redevelopment and innovation
- Van belang voor het succes van een gebiedsontwikkelingsproject en -proces is het betrekken van bestuurders bij het ontwerpproces.
- Samenwerking van de gemeente met startende
bedrijven in het voormalig havengebied, Merwe4havens,
is essentieel voor de ontwikkeling van dit gebied. Zonder plan en actief
grondbeleid in dit gebied worden kansen niet voldoende benut. Er zijn
initiatieven in dit gebied; de gemeentelijke overheid dient verdere invulling,
clustervorming en ontwikkeling te stimuleren door onder andere de openbare
ruimte op te knappen en hoofddragers van de infrastructuur aan te leggen.
- Binnen gebiedsontwikkeling is het van belang om niet te veel bezig te zijn met de planvorming of te lang te blijven hangen in de besluitvorming. Te lang blijven hangen in de besluitvorming heeft tot gevolg dat er een wensenlijst ontstaat met een onrealistische opeenstapeling van wensen, te veel bezig zijn met de planvorming leidt tot fixatie op een bepaald eindbeeld.
Ondernemerschap in de Merwe4havens
De dag begint met een ontbijtje bij het Rotterdamse bureau West8 en een lezing door partner Martin Biewenga over de rol van West8 bij de ontwikkeling van het Rotterdam Central District. Biewenga geeft aan dat een belangrijk deel van het succes van dit project te danken is aan de studio die West8 in het Groothandelsgebouw naast het centraal station had gemaakt en die fungeerde als een soort inloop-atelier voor wethouders. Biewenga: "Zo ontstond er een sfeer van 'we zijn dit met elkaar aan het maken’ en op die manier werden de bestuurders onderdeel van het ontwerpproces".
Vervolgens leidt de route verder naar het westen van Rotterdam.
In de Merwe4havens brengen we een bezoek aan de studio van ontwerper Daan
Roosegaarde; een van de pioniers in dit voormalig havengebied.
‘Uit je eigen stad’
Na het bezichtigen van het Dakpark, komen we aan bij Uit Je Eigen Stad; deze stadsboerderij in de Merwe4havens creëert een plek waar Rotterdammers voedsel en de productie ervan kunnen zien, ervaren en proeven. Rotterdam hoorde voor het eerst van Uit Je Eigen Stad toen het meedeed met het eerste jaar van het Stadsinitiatief. Stadslandbouw op deze schaal werd in Europa toen nog niet gedaan en de bewustwording van lokale productie van je boodschappen was nog niet zo hip als nu. De loopbrug bij het Hofplein ging er dat jaar met de winst vandoor, maar Uit Je Eigen Stad liet zijn koppie er niet bij hangen en startte een crowdfunding-campagne. Uit Je Eigen Stad deed mee aan het stadsinitiatief. Alle Rotterdammers konden hun stem uitbrengen op 1 van de 5 geselecteerde initiatieven (ruim 100 initiatieven zijn ingediend). Met 11.800 stemmen (30%) is Uit Je Eigen Stad op de 2e plaats geëindigd. Deelname heeft een groot draagvlak voor stadslandbouw inzichtelijk gemaakt en veel publiciteit opgeleverd
Bij Uit Je Eigen Stad deelt Duzan Doepel, van architectenbureau Doepel Stijkers, zijn ideeën over duurzame architectuur. En hoe een ontwikkelingsproces, zoals The Dutch Windwheel kan bijdragen aan zowel een circulaire en inclusieve economie. Doepel emigreerde in 1996 vanuit Zuid-Afrika naar Nederland om als projectarchitect voor architectenbureau MVRDV te gaan werken. Doepel heeft een sterke interesse in duurzaamheid, dit combineert hij in onderzoek en ontwerp op de architectonische en stedelijke schaal. “Duurzaam bouwen is in Zuid-Afrika een vanzelfsprekendheid”, aldus Doepel.
‘Duzan Doepel’
De Dutch Windwheel is een architectonische bezienswaardigheid, een innovatieve windmolen en heeft een ongekende aantrekkingskracht. Het speelt in op de toenemende stroom toeristen naar Rotterdam en de overgang naar een Clean Tech economie. In het afgelopen decennium werd duurzame stedelijke (her)ontwikkeling gedomineerd door bottom-up initiatieven die één voor één enorme directe en indirecte gevolgen hebben voor de sociale, ecologische en economische situatie van onze steden. The Dutch Windwheel is een mega project dat hetzelfde doel streeft te bereiken, maar met een radicaal andere aanpak en proces. Het project onderzoekt hoe toerisme en iconische duurzame architectuur aanjager kan zijn en een positief effect kan hebben op de ontwikkeling van het gebied.
Workshop at Merwe4havens: De (on)mogelijkheden van een research through design approach in stedelijke herontwikkeling
Met presentaties van en onder begeleiding van: Paul Rutten, Kenniscentrum Creating 010, Peter Troxler, Kenniscentrum Creating 010/Kenniscentrum Duurzame HavenStad, Michaël Meijer en Gert-Joost Peek, Kenniscentrum Duurzame HavenStad.
Wat kan een research through design approach betekenen in stedelijke herontwikkeling?Merwe4havens (M4H) is onderwerp van de workshop waarin de huidige ontwikkeling van M4H en de potentie van deze stapsgewijze aanpak voor andere gebieden binnen Rotterdam en elders wordt onderzocht. De deelnemers maken in groepen een ontwerptabel voor een lerende/innoverende gebiedsontwikkeling van M4H door de belangrijkste kenmerken van de ontwikkeling vast te stellen en mogelijke ontwerpoplossingen toe te kennen.
Deze workshop en presentaties vonden plaats in het Keilepand, verwelkomt door architect Folkert van Hagen van GROUP A. Van Hagen licht dit voorbeeld van een geslaagde herontwikkeling in de Merwe4havens verder toe. Het Keilepand stond lange tijd leeg; studio GROUP A besloot zich hierin te vestigen maar het pand was te groot voor hen alleen, dus besloten ze meerdere bedrijven aan te trekken en samen de ruimte te delen. Op deze wijze worden steeds meer creatieve bedrijven aangetrokken tot dit gebied. Inmiddels heeft het pand een monumentenstatus gekregen.
Onderzoekers van Kenniscentrum Creating 010 en DuurzameHavenStad constateren dat de gebiedsontwikkeling zoals die in de Merwe4havens gebeurt, eigenlijk onderzoek en ontwikkeling in één proces is. “Je bent bezig met dingen te ontwikkelen, te kijken wat het doet, om vervolgens daarna een nieuwe stap te zetten”, aldus Paul Rutten. Dus heel anders dan hoe voorheen stedelijke ontwikkeling plaatsvond waarbij duidelijke einddoelen gesteld werden.
Gert-Joost Peek kaart aan dat bij stedelijke herontwikkeling besluitvorming, het toekennen van middelen aan dat ontwerpproces, een belangrijke rol speelt. Peek deed hier een promotieonderzoek naar, ‘Locatiesynergie’; over een nieuwe en productieve aanpak van stedelijke herontwikkeling waarbij er een brug geslagen wordt tussen twee vakgebieden: de gebiedsontwikkeling en de beleidswetenschappen. Wat we volgens Peek verkeerd doen binnen gebiedsontwikkeling is dat we of te veel bezig zijn met de planvorming of te lang blijven hangen in de besluitvorming. Te lang blijven hangen in de besluitvorming heeft tot gevolg dat er een onrealistische opeenstapeling van wensen ontstaat. En te veel bezig zijn met de planvorming leidt tot fixatie op een bepaald eindbeeld. In de workshop wordt onderzocht hoe plan- en besluitvorming dichter bij elkaar gebracht kan worden.
‘workshop’
De course-en-route eindigt waar deze
ook begon; in De Rotterdam schrijven de deelnemers een eigen brief aan de stad
Rotterdam. Zij beschrijven daarin wat is opgevallen, wat indruk maakte, welke adviezen
zij de stad nog willen meegeven, welke kansen de stad nog kan benutten en welke
vragen nog niet beantwoord zijn. De brieven zijn doorgestuurd aan Astrid
Sanson, directeur Binnenstad en Stedelijke Kwaliteit van de gemeente Rotterdam;
zij verzorgde ook mede de opening op de eerste dag van deze driedaagse cursus.
Tijdens de International Course Rotterdam Architecture(IC-RA) bezochten deelnemers in 3 dagen – van 6 t/m 8 juli 2016 – 30 projecten en bureaus in de stad en maakten ze kennis met 30 experts. De cursus onderzocht de rol van architectuur en creatieve industrie in het maken van de stad. De volgende editie van deze course-en-route vindt plaats op 22 en 23 juni 2017.
Bron: ic-ra.org en ic-ra.org/outcome2016
Foto's: Marcel Kollen
Cover: ‘Dakpark’
Onderzoeker Leerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft - H.vanderLinden@tudelft.nl
