Renovatie maakt energie los

Wijkvernieuwing Bilgaard zet bewoners actief in

In 2006 kwam de wijk Bilgaard, gelegen aan de noordkant van het centrum van Leeuwarden, landelijk in het nieuws toen het wijkwinkelcentrum hier afbrandde. Inmiddels staat de wijk, in de jaren zestig in een stempelstructuur gebouwd door architecten Van den Broek en Bakema, opnieuw volop in de schijnwerpers. Dit keer echter op een veel positievere manier: met het Wijkbedrijf Bilgaard. Aanleiding voor dit bijzondere initiatief was de renovatie van 330 woningen in de wijk door woningcorporatie Woonfriesland. De corporatie heeft ruim 1.000 woningen hier in bezit, eerder werden al drie flatgebouwen vanwege leegstand afgebroken. Ook is een aantal huurwoningen verkocht. Voor deze renovatie (194 galerijwoningen en 136 grondgebonden woningen) werd aangesloten bij het Slim & Snel-programma van de Energiesprong. Uit 26 consortia met in totaal zo’n 200 bedrijven werd de aanpak van het Wijkbedrijf gekozen, ontwikkeld door KAW, KUUB, Bouwgroep Dijkstra Draisma, Ekwadraat en Acore Coaching.

Meer dan stenen

Een vreemde eend in de bijt is consortiumpartner De Friesland; de zorgverzekeraar kwam aan boord omdat een van de eisen in de tender voor de renovatie was dat ook een niet-bouwpartij een bijdrage moest leveren. De Zorgverzekeraar helpt bewoners bij het ontwikkelen van een gezondere levensstijl, door het aanbieden van gezondheidsprogramma’s aan senioren en jongeren. Ook krijgen wijkbewoners een groepskorting op hun ziektekostenverzekering. De social return van de duurzame wijkvernieuwing die hier wordt nagestreefd gaat echter veel verder. Kern van de gedachte achter het Wijkbedrijf Bilgaard is dat de bewoners zelf verantwoordelijk worden voor het beheer en onderhoud van hun wijk. Vrijwilligers uit de wijk gaan – tegen een vergoeding – de gebouwen en de woonomgeving in goede staat brengen en houden. Daarnaast wordt bij de renovatie van de woningen geïnvesteerd in lokale energieopwekking, met de realisatie van houtpelletketels (beter voor de CO2-uitstoot) en zonnepanelen – die weer door de bewoners worden onderhouden.

Zelf zeggenschap

Het geld dat op deze manier wordt bespaard wordt ‘teruggepompt’ naar de wijk. Zo wordt onder meer een veiligheidsplan uitgevoerd bij de flats, zoals het plaatsen van camera’s en sloten. Daarnaast wordt een deel van het geld gebruikt voor de aanleg van een groente- en pluktuin. Bewoners hebben voor een belangrijk deel zelf de zeggenschap over hoe het geld in hun wijk wordt geïnvesteerd, daarmee is het project ook echt ‘van henzelf’. Voor de woningcorporatie is het per saldo een budgetneutrale operatie: het geld dat zij normaal gesproken zelf in het meerjarenonderhoud zou steken, wordt nu – en voor de komende twintig jaar – beheerd door het Wijkbedrijf. De vrijwilligers uit de wijk worden professioneel begeleid door de partners uit het consortium, die zich daarmee op een gegeven moment overbodig maken. Dan kunnen de bewoners het wijkbeheer geheel overnemen. Met als bijkomend voordeel dat op deze manier de hoge werkloosheid in de wijk wordt aangepakt en mensen weer het perspectief krijgen op een betaalde baan.

Samen investeren

Berekeningen voor het Wijkbedrijf wijzen uit dat het onderhoud van 300 woningen voor twee tot vier betaalde banen zorgt en acht tot zestien vrijwilligers aan het werk zet. De wijkvernieuwing wordt hiermee een zaak voor en door de bewoners zelf. De gemiddelde woonlastendaling door de energie-ingrepen aan de woningen bedraagt zo’n euro. Als bewoners hiervan een klein deel afstaan, kunnen ze samen het geld weer investeren in de wijk. Dat is het vliegwiel dat aan de basis ligt van het Wijkbedrijf. Een bijkomend effect is dat van het ‘eigenaarschap’: doordat de bewoners zelf opdrachtgever én uitvoerder worden van de werkzaamheden, groeit hun zelfstandigheid ten opzichte van gemeente en woningcorporatie. De drie partijen komen in een gelijkwaardige positie ten opzichte van elkaar te staan.

Verbindingen

Inmiddels hebben zich een kleine honderd wijkbewoners gemeld voor het verrichten van werkzaamheden in de wijk. Positief is verder dat ook een deel van de bewoners die hun (laagbouw) huurwoning hebben gekocht meedoet met een of meerdere duurzaamheidsmaatregelen. Inmiddels wordt erop gemikt dat de energieprestatie van de woningen zo ver verbetert dat energielabel B binnen bereik komt (een sprong vanaf label E/F). Het project ontving in oktober 2014 de Herman Wijffels-innovatieprijs in (nota bene) de categorie Zorg & Welzijn. Het geeft aan hoe in een van oorsprong ‘fysiek’ project nu de verbindingen worden gelegd naar de ‘zachtere’ sectoren van welzijn en werkgelegenheid. Verwacht wordt dat op korte termijn de handtekeningen onder de aanpak van Wijkbedrijf Bilgaard worden gezet, waarmee de energie in de wijk ‘los’ kan komen.