RIVM: Voeg gezondheidsambities toe aan de verstedelijkingsstrategie

Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving Wouter Veldhuis stelde eerder deze week in zijn column al de vraag: weegt de economische waarde van Tata Steel nog wel op tegen de aantoonbare gezondheidsrisico’s in en rondom IJmuiden en Beverwijk? De staalfabriek in IJmuiden biedt niet alleen een baan aan 9000 werknemers, Tata Steel is ook goed voor 6,6% van de Nederlandse CO2 uitstoot.

Daar komt bij dat de fabriek niet het enige zorgenkindje op milieugebied in de MRA is. Schiphol en het toenemende autoverkeer zijn twee andere bronnen waardoor de milieugerelateerde gezondheidsrisico’s in de regio toenemen. Tegelijkertijd is de druk op de woningmarkt nergens in Nederland zo hoog als in de MRA. Daarom komen er tot 2040 maar liefst 250.000 woningen bij. De vraag is het door deze combinatie mogelijk is een gezonde leefomgeving in het gebied te creëren.

Bescherming en bevordering

De MRA besloot daarom deze zomer het RIVM in te schakelen om onderzoek te doen naar het effect van de verstedelijkingsplannen op de leefomgeving en de gezondheid van de bewoners. Een gezonde leefomgeving is volgens het RIVM een leefomgeving waar bewoners zich prettig voelen, die uitnodigt tot gezond gedrag, ontspannen en ontmoeten en waar de negatieve invloed op de gezondheid (bijvoorbeeld door luchtverontreiniging of geluid) zo klein mogelijk is. In het onderzoek is de huidige gezondheidssituatie in het gebied gecombineerd met de toekomstplannen in de MRA (woningbouw, mobiliteit, energie) en beschikbare data en trends om te kijken of die gezonde leefomgeving kan ontstaan.

Het RIVM concludeert dat het weldegelijk mogelijk is om te verstedelijken en de leefomgeving gezonder te maken. Maar, er is nog veel werk aan de winkel. “Er zijn grote opgaven op het gebied van leefomgeving en gezondheid in het MRA-gebied. Zowel wat betreft bescherming tegen milieudruk (met name lucht en geluid, hitte en risico op wateroverlast) als bevordering van zowel mentale als fysieke gezondheid door middel van een inrichting die zorgt voor veiligheid en uitnodigt tot gezond gedrag. Het is belangrijk dat gezonde keuzes bereikbaar en toegankelijk zijn (financieel, fysiek, cognitief) en passen bij de doelgroep. Voeg gezondheidsambities toe in de verstedelijkingsstrategie en onderzoek hoe de gesignaleerde uitdagingen benut kunnen worden in de ruimtelijke plannen door concrete gezondheidsambities te formuleren.”

Stapeling

Een andere belangrijke conclusie van de onderzoekers is dat er op dit moment in het gebied dusdanige grote sociaaleconomische gezondheidsverschillen zijn (bijvoorbeeld in levensverwachting, opleidingsniveau en gezondheid) dat het noodzakelijk is deze verschillen inzichtelijk te maken en aan te pakken om voor iedereen tot die gezonde leefomgeving te komen. Door deze ontwikkeling ontstaat er volgens het RIVM stapeling: een ongezonde omgeving in combinatie met ongezonde bewoners.

Voor een aantal regio’s in het gebied waar sprake is van stapeling (Beverwijk, IJmuiden, het westen van Amsterdam) luiden de onderzoekers dan ook de noodklok. Er is niet alleen sprake van hoge milieudruk (Tata Steel, Schiphol, autoverkeer), maar bewoners hebben ook te maken met hittedruk, een beperkte mobiliteit en een minder gezonde levensstijl. Op die manier ontstaan juist nog grotere verschillen, aldus het RIVM.

Toetsen

De onderzoekers pleiten daarom voor het creëren van een leefomgeving die uitnodigt tot een gezonde leefstijl en sociaal contact. Belangrijk onderdeel is daarbij het beperken van nieuwe bronnen van milieudruk. Dat betekent geen nieuwe snelwegen of verbreding van snelwegen, geen nieuw vliegveld in Lelystad en geen verhoging van het aantal vluchten op Schiphol. Daarnaast moet er meer groen en water in de regio komen, zodat de hittedruk in het gebied afneemt, moet er ruimte komen voor gezonde mobiliteit en moet het woningaanbod passend zijn voor de huidige bewoners.

Maar, concludeert het RIVM, de twee belangrijkste pijlers onder het bouwen aan die gezonde leefomgeving in de MRA zijn het tegengaan van de gezondheidsverschillen tussen de verschillende groepen bewoners in het gebied en het formuleren van concrete gezondheidsambities die deze verschillen kunnen terugdringen. Die ambities, opgesteld samen met de GGD’s in het gebied, moeten volgens de onderzoekers worden gebruikt om de verstedelijkingsambities van de MRA te toetsen, zodat er ook echt een gezonde leefomgeving kan ontstaan.