Onderzoek Plannen om de fysieke leefomgeving in Nederland te verbeteren zijn er genoeg, maar in de praktijk komt er niet veel van terecht. Dat constateert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Daarom pleit de Rli voor het principieel gelijkwaardig maken van beleid en uitvoering. “De Haagse beleidswereld heeft structureel te weinig aandacht voor de uitvoeringspraktijk.”
Welke belemmeringen spelen er in de uitvoering van het leefomgevingsbeleid en hoe kan de uitvoering worden verbeterd om de doelen van het leefomgevingsbeleid te realiseren? Die vraag staat centraal in het rapport De uitvoering aan zet van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). De aanleiding voor het onderzoek, dat deze week werd gepresenteerd, was de constatering van de Raad dat ondanks dat er op veel terreinen (zoals woningbouw) beleidsdoelen en maatregelen worden geformuleerd, deze niet of te laat worden gerealiseerd. “De Haagse beleidswereld heeft structureel te weinig aandacht voor de uitvoeringspraktijk. Plannen zijn er volop, maar er komt in de praktijk niet veel van terecht.” Volgens het Rli kan wanneer duidelijk is waar de belemmeringen in dit proces precies zitten “wel aan de juiste knoppen worden gedraaid om tot verbetering te komen.”
Belemmerende factoren
De belangrijkste conclusie die uit de tien casestudies die binnen het onderzoek zijn gebruikt naar voren komt: maak beleid en uitvoering principieel gelijkwaardig. Dat betekent een herwaardering van de uitvoering in het vakgebied waarbij beleidsmakers en uitvoeringspartijen een gelijkwaardige positie hebben. Beide ‘partijen’ moeten maximaal gebruik maken van elkaars expertises, maar moeten ook de vrijheid hebben om hun grenzen te kunnen aangeven. “Uitvoerende partijen moeten met gezag en autoriteit de condities kunnen aangeven waaronder beleid uitvoerbaar is.” De Raad stelt dat het gelijkschakelen van beleid en uitvoering en het daadwerkelijk uitvoeren van beleidsvoornemens zorgt dat het vertrouwen van de burger in de overheid weer toeneemt.
De Raad identificeerde tijdens het onderzoek vijf belemmerende factoren die voor uitvoeringsproblemen in het fysieke domein zorgen. De eerste is de stapeling van beleid waardoor de uitvoeringspraktijk onnodig complex wordt. Handelingsverlegenheid, de terughoudendheid om stappen te zetten, is het tweede obstakel. Daarnaast zijn een ontoereikende organisatie rond de uitvoering, een ongelijke verdeling van kosten en baten en een structurele schaarste aan menskracht andere belemmerende factoren.
Een eenduidig verhaal over de opgave helpt bij het ordenen en prioriteren van gestapeld beleid
Om beleid en uitvoering ook daadwerkelijk principieel gelijkwaardig te kunnen maken, moet volgens de Rli wel een aantal (denk)stappen worden gezet in het fysieke domein. Zo moeten uitvoeringspartijen een structurele positie in de beleidsontwikkeling krijgen en moet er vanuit de gedeelde opgaven een agenda worden opgesteld. “Stapeling van beleid is een minder groot probleem als de uitvoerende partijen helder voor ogen hebben wat de gezamenlijke ambities en doelen zijn. Een eenduidig verhaal over de opgave helpt bij het ordenen en prioriteren van gestapeld beleid.” Tot slot is het belangrijk om samenwerking zodanig te organiseren dat uitvoerders zich veilig voelen om beslissingen te nemen, ook in een context van onzekerheden.
Ander gedrag
De conclusie van het rapport heeft naast een inhoudelijk karakter ook een licht emotionele kant. De Raad omschrijft het zelf als: “achter de beschaafde taal van deze onderdelen van het advies gaat echter een urgentie schuil, waarvoor wij nadrukkelijk aandacht vragen. De grote maatschappelijke opgaven van onze tijd vereisen actie en die actie komt er alleen als we de uitvoering van beleid werkelijk gelijkwaardig maken aan de ontwikkeling van beleid.” De Rli vindt dat het in ‘Den Haag’ nog veel te vaak eenrichtingsverkeer is wanneer het gaat om de relatie tussen beleidsontwikkeling en beleidsuitvoering. “Er wordt te vaak besloten over het inzetten van beleid zonder de gevolgen voor de uitvoeringspraktijk daarbij serieus te betrekken.”
Het gaat vooral om ander gedrag, een andere cultuur. Dat kan vanaf morgen
En, benadrukken de onderzoekers, het gaat daarbij vooral om de zachte veranderingen. “Ons advies introduceert geen nieuwe plannen of wettelijke regels, geen nieuwe overheidslagen of structuren. Het gaat vooral om ander gedrag, een andere cultuur, met gebruik maken van de beleidsinstrumenten en instanties die er zijn. Dat kan vanaf morgen.” Dat advies geldt voor alle partijen binnen het vakgebied. “Het serieus nemen van de condities voor uitvoerbaarheid van beleid is natuurlijk niet alleen een opdracht aan de Haagse politiek en de ministeries. Kortom, bij alle opgaven in de fysieke leefomgeving is aandacht nodig van bestuurders, projectleiders en uitvoerders om ervoor te zorgen dat de kennis en ervaring van de uitvoering doordringt in de wereld van het beleid.”
Lees het volledige onderzoek op de website van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur.
Cover: ‘Stadsverwarming in een duurzame buurt in Almere, Nederland’ door Pavlo Glazkov (bron: shutterstock)
Door Jasper Monster
Redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
