“Ruimtelijke ontwikkeling moet weer middenin het politieke debat terechtkomen”

In de Amersfoortse Prodentfabriek beginnen SKG-directeur Tom Daamen en hoogleraar gebiedsontwikkeling Co Verdaas de dag met een positieve noot. Ze laten aan de aanwezige gebiedsontwikkelaars zien hoe de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) ervoor staat en wat de komende jaren de rol van de SKG kan en moet zijn. Om te beginnen gebeuren er veel mooie dingen, concludeert het tweetal. De stichting heeft meer leden dan ooit, de corporatiesector keert langzaamaan weer terug in het vakgebied en met Marlon Boeve als nieuwe hoogleraar Omgevingsrecht wordt de kennis en kunde van de stichting verder verbreed.

Die verbreding is hard nodig, stellen Daamen en Verdaas, want de puzzel waar we voor staan in het vakgebied is complex. “Gebiedsontwikkeling moet het antwoord zijn op alle vragen, maar het is geen toverformule”, vertelt Daamen. “Het is een middel om zaken mee voor elkaar te krijgen. Voor de SKG is het ontzettend belangrijk te blijven werken aan de verbreding van onze kennis. Het vakgebied is erg in beweging, dus ook wij moeten nieuwe samenwerkingen durven aangaan.” Met Uitvoeringskracht voor een duurzame leefomgeving als de titel van het congres is het duidelijk dat die uitvoeringskracht de komende jaren een sleutelbegrip is.

Middenin het debat

Wat is de ruimtelijke toekomst van Nederland en wat is de rol van overheden, maatschappelijke organisaties en private partijen als je in gebiedsontwikkeling tot uitvoering wil komen? Het antwoord op die vraag staat centraal in het aansluitend gesprek tussen Chris Kuijpers en Co Verdaas. Kuipers is directeur-generaal Volkshuisvesting en Bouwen op het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Voor hem is, net als ‘zijn’ minister Hugo de Jonge daar al eerder uitgesproken over was, de rolverdeling helder: het Rijk pakt weer de regie. “Alle maatschappelijke opgaven vragen om meer ruimte terwijl alles al is ingericht in Nederland. Het is cruciaal dat we die rol pakken als Rijksoverheid.”

Kuijpers erkent dat het vanuit het Rijk de laatste decennia in ‘RO-land’ een stuk stiller was geworden. Decentralisatie was het credo en het gros van de verantwoordelijkheden kwam daardoor bij provincies en gemeenten terecht. Om tot uitvoeringskracht te kunnen komen, moet dat anders. Maar, zo benadrukt de directeur-generaal, dat betekent niet dat alles vanuit Den Haag wordt opgelegd. “Niet alle ballen op het Rijk, maar met elkaar de diepte in. Ruimtelijke ontwikkeling moet weer middenin het politieke debat terechtkomen omdat er hele ingewikkelde keuzes moeten worden gemaakt.”

Duwtje

Het aanstellen van een minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening was volgens Kuijpers een belangrijke eerste stap in dat proces. De minister moet, onder aanvoering van zijn enthousiasme voor het vakgebied (“Ik heb een hoop ministers meegemaakt maar deze vindt ruimtelijke ordening echt hartstikke leuk, dat komt niet vaak voor”) de ruimtelijke indeling van Nederland handen en voeten gaan geven. Maar dat kan hij niet alleen en daarom is een nieuw, gezamenlijk beeld noodzakelijk. De nieuwe Nota Ruimte, die eind 2024 moet verschijnen, is de concrete stip op de horizon. Dit jaar moeten al de eerste contouren van dat verhaal met richting en narratief voor alle betrokkenen duidelijk zijn.

Om zijn pleidooi kracht bij te zetten, doet Kuijpers aan het einde van de plenaire sessie van het congres ook nog een (financiële) toezegging. “We hebben niet de luxe om zaken verkokerd aan te pakken. Publiek-private samenwerkingen intensiveren, meer allianties, samen optrekken: dat is allemaal nodig. Dat betekent maatregelen voor de korte termijn en perspectief voor de lange termijn. Het moet een verhaal zijn waar heel Nederland van profiteert. Als Rijksoverheid kijken we of we gebiedsontwikkeling op de korte termijn nog een duwtje kunnen geven. We hopen dat dit gaat helpen om de dip tegen te gaan.”

Publiek-maatschappelijk-private samenwerking (PMPS)

Uit de vragen die Kuijpers daarna uit de zaal krijgt, blijkt dat veel professionals vooral snakken naar duidelijkheid. Welke instrumenten gaan deel uit maken van de Nota Ruimte, moeten er water-en-bodem-grenzen aan de ruimtelijke ordening worden gesteld en hoe zorgen we ervoor dat we in al die processen ook oog houden voor de identiteit en economische kracht van onze regio’s? De komende maanden moeten de eerste stappen richting de nieuwe Nota Ruimte voor duidelijkheid gaan zorgen. Hoogleraar Verdaas vat de reis die alle betrokkenen in het vakgebied moeten gaan maken als volgt samen: “Er is ontzettend veel behoefte aan structurele, lange termijn-keuzes. Geef de regio daarbinnen de ruimte met publiek-maatschappelijk-private samenwerking om tot uitvoering te komen. Zorg voor middelen die dat doel dienen zonder dat je in verkokering schiet.”