Recensie In ‘Stadverlaters & Nieuwe Ruralen’ komen jongeren aan het woord die het platteland verkiezen boven de stad. Het onderzoek van Pop-Up City biedt volgens recensent Hans-Hugo Smit interessante inzichten maar overtuigd van een grote beweging van de stad naar het platteland is hij niet.
‘Stadverlaters & Nieuwe Ruralen’ beschrijft de afweging tussen het drukke, dure en vaak egocentrische stadsleven en rustige, ruimtelijke, sociale en betaalbare platteland. De claims dat het tij zich lijkt te keren in het voordeel van het platteland en dat het platteland daar ook van profiteert, maken de auteurs nergens in het boek waar. Maar de kwalitatieve beschouwingen en de leuke interviews met ‘nieuwe ruralen’ maken het toch lekker lockdown-leesvoer voor gebiedsontwikkelaars in stad en land.
Stadverlaters zijn jonge stedelingen die de druk van de stad ontvluchten en een nieuw leven opbouwen op het platteland. Na decennia van verhalen over de triomf en groei van steden, signaleren de onderzoekers van Pop-Up City een tegentrend. Voor sommige stedelingen wegen de nadelen van de stad steeds zwaarder en lonkt juist het platteland. Dit essay gaat dieper in op de motivaties van stadverlaters. Welke kansen biedt het platteland ze en omgekeerd: welke nieuwe kansen kunnen stadverlaters het krimpende platteland misschien ook bieden?
Push en Pull
De toenemende trek naar de stad heeft daar de afgelopen decennia geleid tot meer drukte en steeds hogere prijzen voor steeds kleinere woningen. Dat, gecombineerd met een samenleving die door (social) media altijd ‘aan’ staat, leidt bij veel jonge stedelingen tot oververmoeidheid en stress. Het door die decennialange urbanisatie leeggelopen platteland klinkt dan opeens als aanlokkelijk alternatief. Niet alleen “omdat het aardse leven zonder prikkels daar toegankelijker lijkt te zijn”, maar ook vanwege de grotere gemeenschapszin en de lagere woningprijzen dan in de stad.
Fundavluchtelingen
De auteurs onderscheiden drie archetypische stadverlaters. De Rustzoeker heeft na jaren in de stedelijke maalkolk, nu behoefte aan meer bezinning. Zonder de banden met de stad helemaal door te knippen verhuist de Rustzoeker naar het platteland. De Geboren Ondernemer ziet op het platteland meer kansen en (letterlijk ook) ruimte voor ondernemerschap dan in de stad. De Fundavluchteling tenslotte, is echt slachtoffer van de oververhitte stedelijke woningmarkt. Het liefst in de stad gebleven, moet de Fundavluchteling uiteindelijk wel kiezen voor het betaalbare platteland. Uit de vier leuke diepte-interviews die volgen blijkt dat deze drie archetypen ook in mengvorm bestaan; in alle verhalen lopen push en pull, drukte en rust en kansen en beperkingen door elkaar.
Aantrekkelijk Platteland
In een analyse van waar stadverlaters naartoe verhuizen, blijkt werkgelegenheid belangrijk. Zeker kort na de verhuizing zijn veel stadverlaters voor werk vaak nog aangewezen op hun oude, stedelijke, netwerk. Ook als ze een nieuwe baan krijgen en zelfs als ze veel thuiswerken, blijkt bereikbaarheid van (werk in) de Randstad nog wel belangrijk.
Naast werk zijn ook voorzieningen relevant. Vooral centrumdorpen met goede basisvoorzieningen zoals scholen en winkels scoren hoog onder stadverlaters. Een conclusie, die de auteurs nergens trekken, is dat stadverlaters dus waarschijnlijk helemaal niet zo’n kansrijke impuls zijn voor krimpgebieden; ze kiezen overwegend voor dorpen die helemaal niet zieltogend zijn.De Fundavluchteling is echt slachtoffer van de oververhitte stedelijke woningmarkt
En of die dorpen daar bij gebaat zijn, is ook maar de vraag. Volgens de auteurs importeren veel stadverlaters ‘hun waarden, patronen en leefstijlvoorkeuren’naar het platteland en zoeken ze het liefst ook daar gelijkgestemden op. Als stadverlaten inderdaad een trend is en de omvang krijgt die de auteurs suggereren, dan zijn veryupping en gentrification van het platteland de volgende hoofpijndossiers op onze nationale woningmarkt.
Richting duidelijk, omvang niet
Maar zo’n vaart zal het waarschijnlijk niet lopen. De richting van het fenomeen stadverlaten is gegeven, maar de omvang niet. De auteurs erkennen dit ook als ze schrijven dat stadverlaters ‘niet de dominante verhuisbeweging’ in Nederland vormen maar toch hebben ze het ook over een ‘trendsettende groep pioniers.’Daarmee sluiten ze aan bij een groeiende reeks berichten over het vermeende einde van de stad, of de revival van het platteland. Zo besteedde het FD afgelopen najaar een hele spread aan cityquitters en noemde RTL Nieuws kort daarna later Groningen het nieuwe Amsterdam, door de ‘sterk toegenomen trek naar buiten’.
Wie de cijfers bestudeert, ziet dat het met die ‘trek naar buiten’ wel meevalt en dat deze ook niet versnelt. Bovendien staat er tegenover uitstroom een aanhoudende instroom van nieuwe stedelingen. Van een omvangrijke of groeiende trend is dus vooralsnog geen sprake. Maar of ze nu een groeiende beweging in gebiedsontwikkeling beschrijven of een fenomeen in de marge van de woningmarkt, met ‘Stadverlaters & Nieuwe Ruralen’ schetst Pop-Up City een idyllisch ruraal alternatief voor de drukke stad, dat veel mensen met plezier zullen lezen en veel mensen ook graag zullen willen geloven.
De publicatie ‘Stadverlaters & Nieuwe Ruralen. Is het platteland de nieuwe stad?’ is verkrijgbaar als download. Bestellen kan voor 10 euro via de website van Pop-Up City.
Cover: ‘Stadverlaters en nieuwe ruralen’ door Marieke Kijk in de Vegte (bron: popupcity.net)
Door Hans-Hugo Smit
Sectoranalist Bouw & Gebiedsontwikkeling bij Rabo Real Estate Finance.
