Stadshavens Rotterdam

Manoeuvreerruimte dankzij de Crisis- en herstelwet

De stadsregio Rotterdam, met bijna 1,2 miljoen inwoners, is van oudsher sterk op de haven georiënteerd. Met de herontwikkeling van de oude havengebieden voltrekt zich centraal in Rotterdam een grootschalige metamorfose. Versterking van de economische structuur van de stad en haven en het scheppen van een aantrekkelijk en hoogwaardig woon- en werkmilieu staan centraal. De inzet is drieledig: haven en stad verbinden, duurzame ontwikkeling en internationale allure. Het programma Stadshavens creëert het speelveld waarin marktpartijen hun initiatieven kunnen ontplooien. Het rijk erkent Stadshavens Rotterdam als project van nationaal belang en draagt vanuit verschillende programma’s bij aan de herontwikkelingsopgave.

Crisis- en herstelwet

Stadshavens is aangewezen als een van de projecten in de eerste tranche van de Crisis- en herstelwet (Chw). Het is een van de gebieden waar kan worden geëxperimenteerd met de regelgeving van de Chw. De Chw zorgt voor kortere procedures, waardoor ruimtelijke projecten sneller kunnen worden uitgevoerd. In het geval van Stadshavens gaat het om meer manoeuvreerruimte voor de gemeente tussen milieuregels enerzijds en gewenste gebiedsontwikkeling anderzijds. Normaal gesproken wordt de inzet van de Chw vooral vanuit het perspectief van de ruimtelijke ordening bekeken. Bij deze gebiedsontwikkeling kiest de gemeente bewust voor een sociaaleconomische benadering. Dat uit zich in een faciliterende houding ten aanzien van vergunningen, bijvoorbeeld in het zo goed mogelijk faciliteren van energiebedrijven. Een ander goed voorbeeld zijn de laboratoria die op dit moment in een van de Marconipleintorens (Europoint IV) in het westelijk havengebied gerealiseerd worden. Deze zogenaamde Rotterdam Science Tower (RST) is een gebouw waarin naast werkgelegenheid nadrukkelijk ook wordt inzet op onderwijs op MBO, HBO en WO-niveau. Voor sommige type labs is de milieuruimte, door de Chw mogelijk gemaakt, essentieel. Hetzelfde geldt voor andere clusters waar de gemeente op inzet, zoals Food, Cleantech en Medical.

Stadshavens en deelgebieden

Stadshavens Rotterdam bestrijkt een gebied van 1600ha en heeft de ambitie zich te ontwikkelen tot een gebied met een hoogwaardig vestigingsklimaat. Niet alleen voor haven- en transportbedrijven, maar ook voor innovatieve bedrijven en kennisinstituten. In dit gebied is nu al de grootste shortsea hub van Europa gevestigd. In de nabije toekomst zal hier zelfs een verdubbeling van de containeroverslag plaatsvinden. Rotterdam profileert zich daarbij als koploper op het gebied van duurzame energievoorziening en klimaatadaptatie. De Stadshavens vormen een grootschalige proeftuin waar de nieuwe technologieën in de etalage staan. Daarmee trekt de stad hoogopgeleide kenniswerkers aan, veelal pioniers die nieuwe trends uitproberen.

Stadshavens Rotterdam bestaat uit vier deelgebieden, elk met een eigen profiel en ontwikkelingsdynamiek:

Merwe‐ Vierhavens
Het deelgebied Merwe‐ Vierhavens gaat zich de komende 30 jaar ontwikkelen tot een compleet nieuw stadsdeel op en aan het water, met woningen en veel ruimte voor bedrijven op het gebied van watermanagement, energie en hergebruik van materialen. Stadshavens Rotterdam zoekt daarvoor actief naar marktpartijen, bedrijven en investeerders met een netwerk van eindgebruikers in de Food, Clean Tech en Medical sector om gezamenlijk het Merwe‐ Vierhavensgebied te ontwikkelen in de vorm van een Publiek‐Private Samenwerking. Deze PPS voorziet in een gefaseerde gebiedsontwikkeling met maximale ruimte voor de markt en is gericht op verschillende sociaalmaatschappelijke, economische en fysieke ambities.

Rijn‐ Maashaven
Het gebied Rijn‐ Maashaven ligt het dichtst tegen het centrum van de stad en vormt de showcase voor Stadshavens Rotterdam. Een van de in het oog springende ontwikkelingen in dit stadshavengebied is drijvend bouwen. Stadshavens Rotterdam treft momenteel de voorbereidingen voor een uitvraag ‘drijvend bouwen in de Rijnhaven’.

Waal‐ Eemhaven
Het Waal‐ Eemhavengebied vernieuwt en moderniseert met onder meer het fruitcluster, overslag voor containervervoer binnen Europa en stukgoedoverslag. Herstructurering maakt dit havencomplex duurzamer, bijvoorbeeld door een intensiever ruimtegebruik en door een groter aandeel van de goederen per binnenvaart of rail te vervoeren. Maritieme dienstverlening en maritieme industrie krijgen een sterk servicecluster aan de Waalhaven Oost en Zuid onder de naam Port Valley.

RDM‐terrein / Heijplaat
Op RDM‐Heijplaat, oftewel het ensemble van het RDM‐terrein, tuindorp Heijplaat en het Quarantaineterrein, is de ontwikkeling al begonnen. In dit deelgebied versterken (hoge)scholen, technologische bedrijven en innovatieve maakindustrie elkaar. De metamorfose van het Stadshavensgebied voltrekt zich in fasen. Van 2011 tot 2015 start de ontwikkeling van enkele tientallen projecten op het gebied van duurzaam wonen, werken en recreëren. Voorbeelden hiervan zijn het Dakpark Rotterdam, RDM Campus, drijvend bouwen (met het Drijvend Paviljoen in de Rijnhaven als concreet voorbeeld), placemaking Merwe‐ en Vierhavensgebied, Hakagebouw, European China Center, Rijnhavenbrug en de doorontwikkeling van Katendrecht. De gebiedsontwikkeling van het hele stadshavengebied gaat door tot 2040. De komende tijd staat in het teken van het afmaken van de wijk Katendrecht en de planvorming voor drijvend bouwen in de Rijnhaven. In uitvoering zijn op dit moment de vorming van een publiekprivate samenwerking rond de ontwikkeling van de Merwe‐ Vierhavens en de realisatie van Coolport, een nieuwe generatie terminals voor fruitoverslag in de Waalhaven.

Structuurvisie Stadshavens Rotterdam

De structuurvisie Stadshavens beschrijft de uitgangspunten waarbinnen de ontwikkeling van Stadshavens Rotterdam stap voor stap plaats gaat vinden. Stadshavens is een gebiedsontwikkeling met projecten op korte (2015), middellange (2025) en lange termijn (2040). De uitgangspunten in de structuurvisie waarbinnen de ontwikkeling van Stadshavens vorm kan krijgen gaan onder andere over programma (waar kunnen woningen en bedrijven komen), infrastructuur (waar komen nieuwe wegen, OV‐lijnen, fietsroutes) en milieu (binnen welke milieucontouren kunnen bedrijven zich ontwikkelen. Ander thema’s zijn water, energie en ruimtelijke kwaliteit. De uitgangspunten komen stuk voor stuk voort uit de overkoepelende ambitie om in Stadshavens stad en haven opnieuw met elkaar te verbinden en tot voorbeeldproject van duurzame gebiedsontwikkeling te maken.

De gemeenteraad van Rotterdam heeft op 29 september 2011 unaniem ingestemd met de langetermijnkoers voor de ontwikkeling van Stadshavens Rotterdam. De structuurvisie voor Stadshavens Rotterdam is opgesteld door de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V. De structuurvisie is een planvorm uit de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) en beschrijft de beoogde ruimtelijke ontwikkelingen in de komende decennia. De structuurvisie vormt het kader voor de daarna op te stellen bestemmingsplannen.

Lonkend perspectief: Creating on the edge, 5 strategieën voor duurzame gebiedsontwikkeling

De gemeenschappelijke basis onder alle activiteiten is beschreven in de langetermijnvisie ‘Creating on the edge’ uit mei 2008. De transitie van de Stadshavens draagt evenwichtig bij aan de sociale cohesie in de stad, de leefkwaliteit, de economische groei en de werkgelegenheid voor Rotterdam. Duurzaam bouwen, innovatieve energietechnologieën en bereikbaarheid krijgen in Stadshavens bijzondere aandacht. In de stadshavens als geheel wordt ingezet op vijf strategieën, de zogenaamde kansenkaarten voor duurzame ontwikkeling:
1. Re‐inventing deltatechnology: Stadshavens profileert zich wereldwijd als proeftuin voor duurzame water‐ en energietechnologie;
2. Volume & value: Stadshavens zet in op meer en efficiëntere overslag en hoogwaardige, kennisintensieve bedrijvigheid;
3. Crossing borders: in Stadshavens profiteren haven en stad van elkaars nabijheid, barrières worden geslecht;
4. Floating communities: drijvende woon‐ en werkmilieus in Stadshavens vormen een kwaliteitszone waar alle Rotterdammers van profiteren;
5. Sustainable mobility: de bedrijvigheid en de nieuwe woon‐ en werkmilieus komen tot bloei door efficiënt en schoon vervoer.

Tussenstand

Concrete resultaten zijn al geboekt in het stadshavengebied. Bijvoorbeeld op de RDM Campus, waar het Albeda College, de Hogeschool Rotterdam en het havenbedrijfsleven samenwerken om de keuze voor een technische richting aantrekkelijk te maken. De samenwerking tussen stad en haven heeft de ontwikkeling van maritieme kantoren langs de rand van Charlois aan de Waalhaven (Waalhavenboulevard), de realisatie van het Dakpark Rotterdam aan de rand van de deelgemeente Delfshaven, de brug over de Rijnhaven en het Drijvend Paviljoen in de Rijnhaven mogelijk gemaakt. Met de komst van de Aqualiner is ook het vervoer over water in het stadshavensgebied geïntensiveerd. Momenteel is Rotterdam ‐ en het Merwe‐ Vierhavensgebied in het bijzonder ‐ een mogelijke vestigingslocatie voor het World Food Center Nederland (WFC). Het WFC is een platform met een mondiale uitstraling, waarin de gehele voedselketen wordt gerepresenteerd. De Stichting World Food Centers heeft twee potentiële locatiehouders gekozen voor het World Food Center in Nederland.

Zie bijlage voor projectgegevens en het verslag van 'Parallelsessie A Lessen voor binnenstedelijk bouwen: Stadshavens Rotterdam en HafenCity Hamburg'

Zie ook:

- Praktijkcongres Gebiedsontwikkeling 2013