Stimuleren van een gezonde levensstijl in de stad

Summer School Thinking the City 2015

De school was georganiseerd rond zes thema’s, deze waren:

• Water en stedelijke vitaliteit
• De vergrijzende samenleving
• Het stimuleren van gezondheid in de stad
• Kunst en ondernemerschap
• Voorbij de consumptiemaatschappij (Rokin)
• Mensenrechten en asielzoekers

Ieder groep kreeg een thema. Binnen een groep werd een probleemstelling geformuleerd en vervolgens aan een oplossing gewerkt. Maar om tot een oplossing te komen is kennis van de stad en het onderwerp nodig. Lezingen, een tocht over de grachten en een diner met een Amsterdammer. In sneltreinvaart werden de studenten bijgebracht over de onderwerpen en Amsterdam.

Een dag was gereserveerd voor Rotterdam. De studenten konden een keuze maken uit een van de vier thema tours door de stad. Met lokale experts werden de thema’s centrum-ontwikkeling, kunst en cultuur, de haven in de stad en sythesis van top-down en bottom up verkend. Door aan het einde van de dag de inzichten met elkaar te delen leerden de studenten naast Amsterdam ook Rotterdam een beetje kennen.

De resultaten van de groepen verschilden groot in vorm. Dat is niet zo vreemd, de opgave die ieder groep voorgelegd kregen variërden veel. Het groepje dat zich wendde tot de problematiek van mensenrechten bedachtten een centrum waar activiteiten georganiseerd kunnen worden zodat asielzoekers in contact komen met Nederlanders. De groep dat Rokin onder handen nam bedacht een serie van kleine en grote interventies waardoor ongebruikte ruimte volledig wordt benut en een duidelijk identiteit wordt geschept. De kunstenaars en ondernemers kwamen met een plan voor een festival waarbij niet het festival het doel is, maar het scheppen van (onverwachte) sociale contacten door verbindende symboliek. 

Een (on)gezonde maatschappij, een probleemschets

Ik was onderdeel van de groep dat zich richtte op gezondheid in de stad. Wereldwijd, maar voornamelijk in de welvarende landen, is een toename in de door levensstijl gerelateerde ziektes te observeren. De cijfers zijn schokkend te noemen. Volgens de World Obesity Foundation zijn in Engeland en Australië ongeveer 25% van de volwassenen obees. Van de Amerikanen zijn dat er zo’n 34%. In Duitsland gaat dat met 24% niet veel beter. En zo is dat voor de rest van Europa op een aantal uitzonderingen na niet heel anders. Nederland doet het in dat opzicht nog redelijk goed, met een obesitas percentage van 12% (CBS, 2014). Het aantal volwassenen met overgewicht is bijna 44%. Afgaande op de gegevens van de afgelopen jaren zal dat echter alleen maar stijgen.

Dit brengt problemen met zich mee.

Met zwaarlijvigheid neemt de kans op ziektes toe. Neem daarbij de vergrijzende bevolking en we hebben een enorm toenemende druk op het zorgstelsel. Onze nationale uitgaven aan zorg zijn meer dan verdubbeld in de afgelopen jaren (44 miljard in 1999, 89 miljard in 2014 volgens het CBS). In Nederland gaat 23,5% van het bruto inkomen naar de zorg. Dat gebeurt in de vorm van belastingen en verzekeringen. Vergeleken met andere landen is dat zeer hoog. Volgens Koen Harms van Achmea zal het met de huidige ontwikkelingen ook niet veel lager kunnen worden. We mogen als land al blij zijn als we niet veel meer gaan uitgeven aan zorg. Dat betekent dat er een focus moet komen op preventie. Zorg en genezing zijn duur, laten we met z’n allen ervoor zorgen dat we minder ziek worden. En het is niet alleen een economisch verhaal. Het gaat om de kwaliteit van het leven. Hoewel mensen langer leven dan ooit, brengen zij ook meer levensjaren met ziektes en kwalen door.

Wat kan de stad doen?

Veel van deze ziektes zijn in te perken door een gezond levensstijl er op na te houden. Door middel van preventie kunnen kosten worden gedrukt en kunnen mensen langer comfortabel met hun lichaam leven. Met goede eetgewoontes en genoeg beweging kom je al heel ver. De meest voor de hand liggende stedenbouwkundige interventies om beweging te stimuleren zijn parken, groen, wandelbare en fietsbare openbare ruimtes en goede zitruimtes. Jos Gadet, hoofdplanoloog Ruimte en Economie bij de gemeente Amsterdam, vertelde tijdens de summer school: “Diversiteit is de sleutel tot de rijkheid van een stad, en daarmee op zijn beurt de gezondheid van de inwoners. Geconcentreerde programma’s is een verouderde strategie”. Het gaat niet alleen om de recreatie en groenstructuur. Een overkill aan groen en parken maakt ze niet meer bijzonder.

Laat het duidelijk zijn, de fysieke ruimte biedt niet de gehele oplossing. Zo zijn er in Nieuw West goede parken en speeltuinen te vinden, maar toch is daar een van de grootste concentraties aan mensen met overgewicht te vinden. Met name kinderen zijn steeds vaker te zwaar. Initiatieven zoals ‘Kraanwater voor kids in Amsterdam’ richten zich op kinderen en maken het hip om een gezond alternatief te kiezen voor zoete dranken. Een wat grootschaliger project is Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht. Door te richten op gezond voedsel in scholen en sportclubs wordt overgewicht bij de jeugd aangepakt.

In de stad is ook stadslandbouw te vinden. Soms gebeurt dit op braakliggende terreinen, waar in de tijdelijkheid mogelijkheden zijn om zelf voedsel te verbouwen. 13 scholen hebben samen zo’n 7000 kindertuinen waar kinderen van groep 6 en 7 voedsel leren te verbouwen.

Een ander initiatief is de Plukroute in Tilburg. Mensen leren over de eetbare vruchten die groeien in eigen stad en worden op de been gezet om deze te vinden. We moeten niet alleen ziekenhuizen en verzorgingshuizen zien als zorginfrastructuur. Alles dat activiteit stimuleert hoort ook er ook bij. Denk aan skateparks, dansevenementen, openlucht yoga groepen, hardlooproutes, deze zouden net zo belangrijk moeten worden geacht als de traditionele zorginfrastructuur.

Naast eten en beweging is sociale inclusie ook een factor in het welzijn van de mens. Huishoudens worden steeds kleiner met een trend naar singles of kinderloze koppels. In een woongemeenschap vloeit sociaal contact natuurlijk voort. Een voorbeeld is de transformatie van leegstaande (zorg)vastgoed, dat via een co-creatie proces getransformeerd wordt tot woongemeenschap. Koen Harms van Achmea vertelde doordat bewoners vanaf het begin meedoen, bezetting is gegarandeerd. De doelgroep kan heel gevarieerd zijn. Het resultaat is een samenhangende groep van mensen die voor elkaar kunnen zorgen.

Het volledige resultaat van de gezondheids-casus is in tijdschrift formaat online te lezen.

Reflectie

Summer School Thinking the City was een bijzondere kans om te leren over Amsterdam en andere steden en culturen. De mix van nationaliteiten en beroepen geeft de school zoveel meerwaarde. “I’ve been looking around the city, everyone is walking or biking, I don’t see that many overweight people. There is a lot of green. I don’t see the problem”, werd al op de tweede dag opgemerkt. Eigen problemen worden in perspectief gezet. Zo groeit Addis Ababa, de hoofdstad van Etheopië, met 130.000 inwoners per jaar. Voor Nederlandse maatstaven is het onvoorstelbaar wat voor opgave daar ligt. De kracht van de summer school zit in de nieuwe blik op eigen stad en land. Het stimuleert en het activeert. De studenten, de oplossingen en interventies stralen positiviteit af. Wat is de stad toch mooi.

Summer School Thinking the City
3 juli - 16 juli 2015

Zie ook:

• AMS Retrospective Summer School Thinking City