Ter plekke de partijen verbinden

Arcadis koppelt waardekringen in de wijk

Johanneke Mulder heeft de afgelopen jaren gewerkt in wat met voorsprong dé stedelijke vernieuwingswijk van Nederland (en misschien wel de enige) genoemd kan worden: Rotterdam Zuid. Initiatieven als Pact op Zuid en het programma Kwaliteitssprong, alsmede de nodige grote gebiedsontwikkelingen die ze als procesmanager begeleidde, hebben weinig geheimen voor haar. Ze vertelt over de transitie die binnen het gebied en de aanpak daarvan gaande is: “We maken daar volop de slag van ‘stenen stapelen’ naar het centraal stellen van de mensen en hun toekomstperspectief. Bij de aanpak van het gebied Hart van Zuid heb ik op een gegeven moment een aantal stakeholders bij elkaar gebracht, omdat de behoefte aan een ander type proces ontstond.” Het was in die tijd dat Johanneke Mulder en Arie Voorburg elkaar leerden kennen en waar er sprake was van een directe klik rondom het waardestroomdenken. “Maar het was nog heel sterk de tijd van traditionele gebiedsontwikkeling; er was nog weinig urgentie voor een andere manier van denken en doen. We liepen op dat moment iets te ver voor de troepen uit.” De herkansing kwam twee jaar geleden, toen Mulder inmiddels voor Stadshavens werkte en de sociale strategie voor de aanpak van dit enorme (1600 hectare) havengebied werd geschreven. “We beseften met zijn allen: het moet anders, maar hoe? Bij Stadshavens stond men daar heel open in. We hebben de ruimte gevraagd en gekregen om een experiment te starten voor een andere manier van gebiedsontwikkeling.”

Open vraag

Het object dat als experiment kon dienen was de leegstaande RETremise aan de Sluisjesdijk, een gebouw dat een bruggenhoofd vormt tussen ‘stad’ en haven. Mulder: “In plaats van het gebouw aan één partij uit te geven, zijn we er met meerdere mensen over gaan nadenken, met het waardestroom-gedachtegoed als basis. Wij zien het inmiddels als een model voor andere grootschalige gebiedsontwikkelingen; het draagvlak is snel gegroeid.” Arcadis-consultant Arie Voorburg noemt de vraag die bij hem werd neergelegd als ‘zeer intrigerend’: “Normaal gesproken zou er voor een object als de RETremise al van alles zijn afgekaderd; dan kun je er niks meer mee. Maar in dit geval was de vraagstelling heel open: we hebben de remise, welke functies zijn hier mogelijk? In het verlengde daarvan werd de eis gesteld dat de nieuwe bestemming bij moest dragen aan de sociaaleconomische ontwikkeling van Zuid, het MKB moest erbij worden betrokken en als het even kan moest er ook ruimte worden gevonden voor havengerelateerde bedrijvigheid.” Voeg daar de eis van een sluitende businesscase bij en Voorburg kon op zoek gaan naar de vitale coalitie die de remise van de slopersbal kon redden.

Dominant probleem

Achter het waardestroomdenken gaat volgens Voorburg een fundamentele kritiek op bestaande, disfunctionerende systemen schuil: “Als je bijvoorbeeld naar het sociaaleconomisch systeem van Rotterdam kijkt, dan moet je eerst analyseren waarom dingen niet goed gaan en bepaalde verdienmodellen onderuit gaan. Je bent er niet met even gemakkelijk te roepen dat de oorzaak in het fiscale stelsel is gelegen. Waar zit het meest dominante vraagstuk, bijvoorbeeld bij het aan het werk krijgen van jongeren in dit gebied. Het gaat dan vooral om een gebrek aan perspectief bij deze groep; waar komt dat vandaan? Daar kom je alleen maar achter door het totaal aan oorzakelijkheidsrelaties in de gehele keten te ontrafelen: zij veroorzaken het dominante probleem.” Vervolgens, zo vervolgt Mulder, is het zaak dit gestructureerde ‘terugredeneren’ te vertalen naar een specifieke locatie: “Je hebt hier bijvoorbeeld de Dijkers en de Wijkers: respectievelijk de bedrijven op de dijk en de mensen in de wijk Charlois. Dat zijn belangrijke groepen om mee in gesprek te gaan. Hoe ligt deze plek in het economisch functioneren van de stad, daar probeer je achter te komen. Het ontbrekende puzzelstukje, daar gaat het om. Door de oorzakelijkheidsketen voor deze plek in beeld te brengen, komen vanzelf de partijen in beeld bij wie je moet aankloppen om mee te doen. Wie heeft er belang bij om mee te doen en op welke terreinen? Dan wordt bijvoorbeeld ook al snel duidelijk waar de wins te behalen zijn.”

Zie voor de volledige publicatie: