Terneuzen: afgelegen treurparel met een imagoprobleem

Terneuzen is een echte werkstad en derhalve aangenaam ruw en rauw. Verwacht hier geen pittoreske straatjes vol monumentale gebouwen of intieme pleinen met gezellige terrassen (tenzij iemand de onlangs opgeknapte, maar nog altijd ietwat sfeerloze, Markt daartoe zou willen rekenen). Nee, de Scheldestad heeft zich nooit heel erg bekommerd om de schoonheid van het centrum. Veel tastbare herinneringen aan een lang verleden zijn in de tweede helft van de vorige eeuw afgebroken om plaats te maken voor parkeerplaatsen, verkeerswegen en kantoorgedrochten. En nog altijd is het geluid van de sloopkogel er niet verstomd: een karakteristieke rij panden in de Nieuwstraat is het jongste slachtoffer van de hier heersende afbraakzucht. Al bouwend sloopt Terneuzen zichzelf.

Ook het maritieme karakter  – het is toch de stad van De Vliegende Hollander – is in de donkere jaren van de stedenbouw vakkundig de nek omgedraaid. Havens en grachtjes waar de eeuwen op neerkeken, werden liefdeloos gedempt en de vestingwerken grotendeels afgebroken. De argeloze bezoeker die een havenstadje verwacht, moet tegenwoordig genoegen nemen met een 30 centimeter diepe vijver op het dak van een parkeergarage.

Bereikbaarheidsprobleem

Arm Terneuzen. En zie er ook maar te komen: wie met de auto gaat, is aangewezen op toltunnels. Op de 6,6 kilometer lange Westerscheldetunnel bijvoorbeeld, die Zuid-Beveland met Zeeuws-Vlaanderen verbindt. Een andere mogelijkheid is om even België in te rijden en de Liefkenshoektunnel te nemen (Tip: pak dan meteen even het spookdorp Doel mee.) Die toltunnels vermijden kan wel, maar dan voert de route onherroepelijk over de ring van Antwerpen en dat staat garant voor ellenlange files. Succes ermee!

En dat is dan nog met de auto. Wie vanuit, pak hem beet Utrecht, het openbaar vervoer neemt, is een dikke drie uur onderweg. Eerst met de trein naar Rotterdam, daar overstappen richting Goes en dan nog een tijdje hobbelen in de bus. In de bus ja, want Terneuzen heeft sinds 1951 geen treinstation voor personenvervoer meer al wordt daar wel weer volop over gedroomd. 

Dus vormt het busstation voor veel mensen de eerste kennismaking met Terneuzen. En die kennismaking is niet altijd positief. Al sinds de ingebruikname ervan in 2003 regent het namelijk klachten over dit belangrijkste ov-knooppunt in Zeeuws-Vlaanderen. Niet alleen is het vanaf het station nog zo’n twee kilometer stevig doorstappen om in de bewoonde wereld te geraken, ook de voorzieningen zijn ver onder de maat. Zodra de kou en de regen weer getrotseerd dienen te worden, is het afzien in de nogal groot uitgevallen wachthokjes die zijn opgetrokken uit glas en staal. Een verwarmde wachtruimte ontbreekt en wie koffie wil, had maar beter van huis een thermoskan mee kunnen nemen. Misschien is het daarom dat het busstation eerder dit jaar nog in de top 5 van lelijkste plekken in Zeeland werd verkozen.

ABC’tje

Maar goed, dan ben je mooi wel in Terneuzen aanbeland. En waarvoor? Niet per se voor het stedenschoon dus. En waarschijnlijk ook niet om een gezellig dagje te winkelen, want de traditionele (en op zich niet onaardige) winkelstraten Noordstraat en Havenstraat kampen met een problematische leegstand. Tuurlijk, dit speelt in veel binnensteden, maar in Terneuzen wordt ook met een beschuldigende vinger naar projectontwikkelaars en de gemeente gewezen. Die lieten in het afgelopen decennium aan de rand van de binnenstad de winkelcentra Schuttershof en Kennedy Retailpark neerzetten (en dan laten we de skihal in het buitengebied, waar winkels onder moe(s)ten komen, nog buiten beschouwing). Deze winkelcentra zouden de oude winkelstraten versterken, zo was het idee. Maar zoals dat dan gaat: winkelketens als de Aldi en de Lidl trokken naar de spiksplinternieuwe winkelwalhalla’s en lieten in de oude binnenstad gapende gaten achter. 

Het meest afschrikwekkende voorbeeld van die leegstand is het zielloze ABC-winkelcomplex aan het eind van de Noordstraat. Dit desolate complex uit 1990 staat grotendeels leeg. Alleen een Poolse supermarkt, een Tunesische bakker annex slager en de C&A (de ‘A’ van Albert Heijn en de ‘B’ van Blokker verlieten het zinkende schip jaren geleden al) houden moedig stand. Er gaan stemmen op om dit ontredderde blok te slopen om daarmee een open doorgang te creëren naar het nu vrij doodse Arsenaalplein. Ik zou zeggen: doen!

Mooie lelijkheid

Het is al met al geen vrolijke opsomming, daar ben ik mij van bewust. Maar niet voor niks staat Terneuzen in een recent onderzoek van vastgoedbureau JLL naar de beste steden om in te wonen op een betreurenswaardige 83^e plaats. Alleen Midden-Groningen scoort nog slechter.

Toch moet dit allemaal geen reden zijn om Terneuzen links te laten liggen. De stad heeft wel degelijk genoeg fraais te bieden. Aan de boorden van de Westerschelde staat bijvoorbeeld het mooiste stadhuis van Nederland, zo niet van de wereld. Dit betonnen hoogstandje van Jaap Bakema uit 1972 is geïnspireerd op de scheepvaart en doet de liefhebber van brutalistische architectuur watertanden. 

De treurtrippende mens, waar ik mijzelf toe mag rekenen, weet ongetwijfeld ook de forse bebouwing aan de Scheldeboulevard te waarderen die van dit stuk stad een soort Benidorm aan de Schelde maakt. En anders zijn daar nog wel de straatjes bij het Scheldetheater die door het achterstallige onderhoud van de panden aan een ingedut Vlaams dorp doen denken.

En over Vlaanderen gesproken: rijd toch vooral ook eens vanuit Terneuzen langs het kanaal door bezoekwaardige plaatsen als Sluiskil en Sas van Gent om net over de grens in Zelzate te belanden. Deze geboorteplaats van volkszanger Eddy Wally wordt door de Belgen zelf ’een van de lelijkste oorden van het land’ genoemd. Meer aansporing voor een bezoek lijkt me niet nodig. Voor al die mensen die wel weer eens iets anders willen dan pittoresk en gezellig is Terneuzen een grote aanrader. En die mensen laten zich natuurlijk niet ontmoedigen door de belabberde bereikbaarheid van deze stiekem toch wel fijne stad.